Zending in een geglobaliseerde diaspora

Er is een roman van de Amerikaanse schrijver, John Steinbeck, met de titel East of Eden, Ten Oosten van Eden. Het boek gaat over een familie in het Californië van het begin van de XX eeuw. Ik herinner me weinig details, zelfs niet de plot van deze roman, maar wel herinner ik me de diepe treurigheid, die het boek uitademt, de vijandschap, de zinloosheid, de vervreemding en de wanhoop. Dit alles samengevat door de titel, Ten Oosten van Eden. Voorzeker, een titel ontleend aan de geschiedenis van de zondeval en de uitwijzing van de eerste mensen uit het paradijs, uit de Hof van Eden.
Adam en Eva zijn mensen buiten het paradijs. Ze werden vanwege de zonde weggestuurd uit Gods nabijheid. Hun zoon raakt zelfs nog meer verwijderd van zijn oorsprong. Kaïn doodt zijn broer en wordt ertoe veroordeeld een zwerver te zijn op de aarde. Zijn bestemming is het land Nod, het land van de zwervers ten oosten van Eden (Genesis 4.12,16).
Er is een andere Bijbelse notie van het vreemdelingschap die ik als tweede wil gebruiken ter inleiding van deze lezing. We vinden haar in 1Petrus 1.1,2 verzen die letterlijk zeggen: Petrus, een apostel van Jezus Christus, aan de uitverkorenen, die vreemdelingen zijn in de verstrooiing in Pontus, Galatië, Capadocië, Azië en Bitinië, overeenkomstig de voorkennis van God de Vader, door de heiligmaking door de Geest, om te gehoorzamen aan Jezus Christus en om besprenkeld te worden met zijn bloed, genade en vrede zij u vermenigvuldigd.
De woorden van Petrus definiëren de discipelen van Jezus als vreemdelingen en verstrooiden op de aarde. Dezelfde aarde die wordt beloofd aan dezelfde discipelen als een erfenis van God (Mat.5.10). Volgens Petrus is het vreemdelingschap een gevolg van de verkiezing. De mensen die uitverkoren zijn tot de levende hoop waarover 1P.1.3 spreekt, leven als vreemdelingen in de verstrooiing, in de diaspora.
We zien dus in deze twee Bijbelgedeelten, Genesis en de Eerste Brief van Petrus, twee verschillende definities van het vreemdelingschap . (1) In Adam, vertegenwoordigd door Adam, is de mens een vreemdeling op de aarde. (2) De discipelen van Christus zijn uitverkorenen tot een betere bestemming, evenwel, deze uitverkiezing dwingt hen vreemdelingen te zijn op de aarde. Christenen zijn dus in dubbele zin vreemdelingen op aarde: eerst in Adam, vervolgens ook in Christus.
Tot zover de inleiding om onze gedachten te richten op het onderwerp, op de historisch-sociologische situatie van onze tijd die we kunnen beschrijven als een geglobaliseerde diaspora. Een diaspora die wereldwijde vormen heeft aangenomen en die daardoor een nieuwe uitdaging is voor de zending in de XXI eeuw.

1. Globalisatie en diaspora aan het begin van de XXI eeuw
Het is gebruikelijk de verstrooiing, de diaspora te zien als het lot, het lijden van bepaalde volken in bepaalde tijden. Volken, die evenals het joodse volk, hun vaderland verloren en die in verstrooiing leven. Bijvoorbeeld, de Armeniërs. Later is dit woord diaspora ook gebruikt voor andere verstrooide volken, voor zigeuners en chinezen. Aan het begin van de XXI eeuw wordt het woord diaspora gebruikt voor talloze groepen die als vreemdelingen buiten hun eigen land wonen. Dit vreemdelingschap is geworden tot een kenmerk van onze geglobaliseerde wereld.
We gebruiken het woord globalisatie om één van de belangrijkste historische tendenzen van onze tijd te beschrijven. Voor een christen heeft deze globalisatie uiteindelijk geen andere verklaring dan Gods voorzienigheid, die alle dingen tot Zijn doel leidt. Tegelijkertijd, is de globalisatie een bijna autonome beweging van de laatste eeuwen.

Vrije beweging van goederen, ideeën en personen
Om het proces van de globalisatie te begrijpen, moeten we beginnen met het kolonialisme en het imperialisme. Europa en later ook Noord-Amerika verkregen vanaf de zestiende tot de achttiende eeuw een steeds grotere technische en wetenschappelijke voorsprong op de rest van de wereld en waren daardoor in staat uiteindelijk bijna geheel de wereld te onderwerpen en te integreren in een Europees systeem.
De zending, zowel de protestantse als de roomskatholieke, was één van de krachtigste middelen om volken en stammen te betrekken bij de westerse cultuur door middel van onderwijs, wetenschappelijke scholing en medische zorg. Het Europese overwicht ging verloren in de XX eeuw in de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, de dekolonisatie en de opkomst van diverse niet Europese landen die op diverse wijze bijdroegen aan de integratie van heel de wereld in een mondiaal systeem.
Voorop Japan, geruime tijd later China, India, Brazilië en vele andere landen. Na de val van het communisme in de jaren negentig van de vorige eeuw is er voor het eerst in de geschiedenis een situatie ontstaan die we definiëren als Één wereld, the global village, het wereldwijde dorp, de geglobaliseerde wereld.
De geglobaliseerde wereld is een wereld van vrije beweging van ideeën, goederen en personen. Een wereld waarin de democratie – hoewel verschillend geïnterpreteerd – de enige legitimatie is van macht. De wereld van korte afstanden en snelle verbindingen.
Globalisatie in economische zin is hetzelfde als vrije markt, het economische systeem dat alle lokale en regionale economieën integreert in één globaal systeem. Voorzeker, een zeer agressief systeem dat iedereen met iedereen doet wedijveren. De geglobaliseerde wereld is de wereld van de multinationals, van de snelle winsten, maar ook van heftige crises, van winnaars en van verliezers.

Migratie in de geglobaliseerde wereld
Reeds het kolonialisme en het imperialisme veroorzaakten verschillende migratiegolven in de wereld. Europeanen vestigden zich in alle delen van de wereld, Afrikanen werden gedeporteerd als slaven, vooral naar Amerika. Aziaten werden gecontracteerd voor werk in Afrika en Amerika. De dekolonisatie veranderde de richting van deze migratie. Kolonisten kwamen terug naar het moederland, vergezeld van hun bondgenoten in de koloniën.
Eerder al waren de beide wereldoorlogen, en later de regionale oorlogen, de oorzaak van de migratie van miljoenen mensen. In de laatste decennia kwamen nieuwe migratiegolven op gang. Toeristen en residenten, studenten, zakenlui en wetenschappers, maar ook legale en illegale immigranten. Emigranten uit arme landen, uit onderontwikkelde landen, uit landen in oorlog, op zoek naar een beter bestaan, werk, scholing, sociale zekerheid, bescherming, vrijheid.

De morele diaspora
Het effect van al deze migratiestromen is een wereldwijde diaspora. Er zijn minderheden van alle volken, culturen, talen en godsdiensten op bijna alle plaatsen. Het bijkomende gevolg is dat in de centra en op de kruispunten van deze beweging de autochtone bevolking haar karakter en zelfs haar status verliest. Ook zij verwordt tot een diaspora, een verstrooid volk, misschien nog de meerderheid, soms zelfs een minderheid in eigen land.
Voorbeelden zijn de Catalanen in Barcelona, Nederlanders in bepaalde delen van Rotterdam, Amsterdam en andere steden, Vlamingen in Brussel en – misschien het bekendste en meest omstreden voorbeeld – Palestijnen in Israël. Het verlies van identiteit en van status bij de autochtone bevolking veroorzaakt het fenomeen van wat we kunnen noemen een morele diaspora.
Het gevoel vreemdeling te zijn in eigen land, dat van homogeen multicultureel is geworden. De morele diaspora stimuleert relativisme en syncretisme. Alle religies en culturen moeten in wezen gelijk zijn. Tegelijk veroorzaakt ze negatieve reacties als vreemdelingenhaat en racisme. Europa in de XXI eeuw is één van de kruispunten van de migratiegolven in de wereld. Een wereld waar verschillende diaspora's elkaar ontmoeten en waar de autochtone bevolking het verlies van identiteit ervaart, soms met angst en zorg, soms met verbittering en wrok. Bovendien is Europa één van de centra van een vorm van radicaal relativisme en scepticisme die we kennen onder de naam van postmodernisme.

2. Christendom, zending en globalisatie
Het christendom heeft reeds in de eerste eeuwen van onze jaartelling de naam van katholicisme ontvangen. En katholicisme staat in de eerste plaats voor een stijl van leven, gekenmerkt door gastvrijheid. Tegelijk is het een beweging die de globalisatie van het geloof in Jezus Christus en van de christelijke waarden nastreeft.
Daarom, het christelijk geloof, christenen kunnen zich niet verzetten tegen een beweging die volken en culturen verenigt in één open wereld, waarin iedereen een relatie kan hebben met iedereen. Evenwel, de christenen weten tegelijkertijd dat het Koninkrijk van God niet van deze wereld is. De globalisatie van onze tijd is niet zonder meer de volvoering van de Raad van God.

Evenmin is een multiculturele samenleving zonder meer de verzoening van de volken door Jezus Christus en het wegnemen van de middelmuren en de afscheidingen waarover de apostel Paulus spreekt in Ef. 2.14vv., waardoor er in Christus geen onderscheid meer is tussen Jood en Griek, en zelfs niet meer tussen man en vrouw, of tussen een vrije en een slaaf (Gal. 3.28).

De verandering van richting
De zending in de late XX eeuw is van richting veranderd. In de vorige eeuwen was ze een beweging van de traditionele centra van de christelijke wereld naar buiten, naar de nog niet gekerstende wereld, maar dit onderscheid is weggevallen. In alle landen van deze wereld zijn grote groepen van de bevolking, autochtonen en immigranten, die vreemd zijn aan het evangelie van Jezus Christus.
Tegelijkertijd, en dit is het andere deel van het zendingsperspectief in de geglobaliseerde wereld, zijn er vrijwel geen volken die niet te bereiken zijn. De vrije beweging van ideeën, goederen en personen, opent haar weg naar vrijwel alle volken en het evangelie vaart mee op deze beweging. Slechts enkele totalitaire regimes, zoals Noord-Korea en Saudi-Arabië, pogen de infiltratie van het evangelie op alle manier te voorkomen.

Zending is een wederzijdse dienst van kerken aan kerken
De vestiging van de kerk en het christendom in bijna geheel de wereld betekent dat de zending zich meer en meer veranderd heeft in een wederzijdse dienst en hulpverlening van kerken aan kerken in heel de geglobaliseerde wereld. Voor de Europese kerken betekent dit dat ze hulp ontvangen bij de urgente taak van het evangelie te verkondigen aan alle minderheden die zich in de laatste decennia gevestigd hebben en tegelijk bij het herontdekken van het evangelie van Jezus Christus en de christelijke waarden voor de eigen wereld, zelfs voor de eigen kerken.
Anderzijds, de wereldwijde teleurstelling in nationalistische en revolutionaire programma's die opgeld deden ten tijde van de dekolonisatie, met de teleurstelling in het neoliberalisme met zijn wrede kapitalisme, maken dat de groei van de kerk in Azië, Afrika en Latijns-Amerika gepaard gaat met het bewustzijn dat evangelisatie ook kerstening moet zijn, de toepassing van christelijke waarden in de samenleving, de politiek en de economie. De Europese traditie, de positieve en negatieve ervaring met de kerstening van de samenleving, kan de jonge kerken helpen in het herkennen van hun verantwoordelijkheid.

Dit is deel 1 van een drieluik over christelijke zending in een geglobaliseerde diaspora. Deze drieluik is een bewerking van een rede, die ds. B. Coster heeft uitgesproken tijdens de jaarvergadering van de Spaanse Evangelische Zending, gehouden in Sliedrecht op 24 april 2010.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen