Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Langs de kloof ...

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Langs de kloof ...

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

In dit zomerse nummer van Protestants Nederland past het ons, zo dachten wij, in deze nogal strenge rubriek wat luchtiger kost te bieden. We laten de paus even bijkomen van zijn zware reis naar Israël en de Palestijnen en hem voorbereiden op zijn volgende buitenlandse trip(s), want als hoofd van een wereldkerk kun je niet aan de Tiber blijven toeven..

Laten we ditmaal dichter bij huis blijven, bij onze vereniging, die ook getroffen is door de economische crisis en te maken heeft met een toenemende digitalisering van de samenleving en mede daarom in het PN-archief en de bescheiden bibliotheek moest gaan snoeien. Kerkverlating heeft er ook mee te maken, en zelfs de vorming van de Protestantse Kerk in ons land.


Heette Maarten Luther óók Johannes?
Dat zit zo: Ons archief en biebje huisde een tijdlang op de zolder van een bejaarde graanschuur in Moordrecht, die jaren her is omgebouwd tot Bethelkerk van de hervormde gemeente en wel van de ‘Bonds’-richting of modaliteit.
Omdat ‘gewoon hervormd’ Moordrecht en de gereformeerde kerk aldaar na 2004 samen op weg gingen in een door menigeen betreurde of ook wel toegejuichte protestantse fusie, kwam het gebouw van die gereformeerde kerk beschikbaar en de maalderij Bethel wordt nu van meelhuis via bedehuis vermoedelijk woonhuis.
De rommelzolder moest ontruimd en onze vereniging moest op zoek naar een goedkopere en kleinere opslagruimte. Men versta mij goed: die rommel betrof niet PN, maar de verdere opslag, bedoeld voor kerkelijke verkopingen voor goede doelen...
Nee, PN had als ruim 90-jarige in die bijna-eeuw wat nalatenschappen van studeerkamers - soms pastorieën - ontvangen en zat nu met een overschotje van zelden of nooit geraadpleegde boeken, theologische tijdschriften en kerkblaadjes, preken van vervlogen tijden en zo meer.
En zo bedacht het PN-bestuur dat de jaarvergádering in de Dordtse Pauluskerk best meteen een (eenmalige) jaarmárkt kon worden, zoals ‘Rome’ die in de Laaglandse Middeleeuwen ook placht te houden, al gingen díé gepaard met brasserijen na de kérkmis, die dan ook ontaardde in een kérmis, die zich niet tot ‘koek en zopie’ beperkte.
Welnu, hier kocht ik voor luttele stuivers (of realen?) ondermeer een fraai Luther-gedenkboek uit 1917, vier eeuwen na de - al dan niet historische - stellingen-aanslag in Wittenberg. Het boek had als auteur: Johannes Luther!
Mijn eerste reactie was dus: Een kruising van J. Calvijn en M. Luther? Of een na vier eeuwen ontstane kerkfusie anno 1917, dus 87 jaar vóór in ons land Luther en Calvijn elkaar troffen in één Protestantse Kerk?


Johannes Luther, nazaat van Maarten...
Het raadsel loste zich bij lezing vanzelf op. Auteur van het Gedenkboek op den 400sten verjaardag der Kerkhervorming, door Sijthoff in Leiden zonder datum uitgegeven, maar onmiskenbaar uit 1917, was de Duitse hoogleraar dr. Johannes Luther te Greifswald. Maarten Luther heet hier Johannes’ grote voorvader.
Dat zegt de ooit bekende lutherse hoogleraar en Lutherkenner prof. dr. H.A. van Bakel uit Amsterdam in zijn ‘Inleidend woord Heil den Lezer!’ Het boek werd bewerkt (en vertaald?) door ds. P. van Genderen Stort, wel een verwant van de nu vergeten blinde dichter Reinier van Genderen Stort.
Van Bakel kent het boek van Johannes Luther een geheel eigen plaats toe temidden van de feestuitgaven bij de viering van vier eeuwen Reformatie. De schrijver zou, zegt Van Bakel, gezien zijn naam en afstamming onkritisch conservatief kunnen zijn, maar “alle leerstellige vooringenomenheid, alle “Lutherse” dogmatisme is (in dit boek) uit den booze.”
De Amsterdammer valt zijn Greifswaldse collega bij, dat door Luther (Maarten dus) “een nieuw gebouw van geloof en weten is opgericht op het fundament der vrijheid van denken en onderzoek.”
Dat is zeker niet te weinig gezegd, meent Van Bakel. Noch hij, noch de Luther uit het Oost-Duitse Greifswald konden toen vermoeden hoe bij de Luther-herdenkingen een halve eeuw later in wat toen inmiddels de arbeiders- en boerenstaat, de DDR was. Luther zou worden gevierd als een soort revolutionaire voorloper van Karl Marx en Lenin...
Dat Maarten rond 1525, eerder de kant van de heren koos dan die van de ‘boeren’ in de woelige ‘Boerenoorlog’ wilde er bij de DDR-leiders rond 1967 niet in. En in 2017 zal er wel weer een andere Luther opstaan. Een mooie kans voor paus Franciscus om de ‘Wittenbergse nachtegaal’ een half millenium na dato op z’n minst tot Leraar der Kerk te verheffen.


Luther en de lutherse juriste Coby
Ik vermoed dat dit Luther-gedenkboek uit 1917 stamt uit de nalatenschap aan boeken en tijdschriften en nauwkeurig bijgehouden krantenknipsels van één der bekendste scribenten in ons maandblad (en vele andere bladen en kranten), mevrouw mr. dr. J.C. de Meyere, die zich zelden ‘Coby’ liet noemen.
Zij was een groot kenner en vooral bestrijder van het rooms-katholieke ‘Canonieke Recht’, zeg maar van de katholieke tegenhanger van de shariawetgeving der moslimgeleerden.
Dr. de Meyere was zelf luthers en zij moest als rechtsgeleerde en als belijdend protestant niets hebben van een kerkelijke, pauselijke wetgeving, die boven de landswet van onze natie uit torende. In de structuur van ‘Rome’ gaan de wetten en regels der H. Moederkerk uit boven die van de staat, wat tot botsingen leidt, bijvoorbeeld in de huwelijkswetgeving en anderzins.
Naast dit rooms-katholiek recht had De Meyere andere interesse-gebieden. Zoals Luther en ‘haar’ Lutherse kerk, maar ook de kerken van de Oosterse Orthodoxie - dit mede door haar contacten met de nu helaas vergeten classicus en Leids hoogleraar prof. dr. Pjotr Hendricx, ooit leraar van zijn geestverwante Utrechtse prof. dr. Gilles Quispel.
Reizen naar het Duitsland van Luther en het Rusland van Pjotr stonden dan ook op Coby’s agenda, evenals trouwens het Vaticaan der pausen. Of deze kleine strijdlustige vrouw ook ooit geloofd heeft in het bestaan van de vroeg-middeleeuwse vrouwelijke paus/pausin Johanna von Ingelheim weet ik niet. Haar gekregen verjaardagsgeschenk van oktober 1978 liet ze, zo te zien, ongelezen.


Was er een Engels-Duitse pausin Johanna?
Eén der andere boeken die ik op de PN-uitverkoop bemachtigde was namelijk Pausin Johanna, van de 19-eeuwse Griekse auteur Emmanuel Roïdis, in 1967 en 1978 verschenen bij de Arbeiderspers, vertaald naar de Griekse uitgave (van 1865) en uitgeleid door Gerrit Komrij. Het is mogelijk minder bekend dan de roman De Pausin van de Britse schrijfster Donna W. Cross, wier toneelstuk naar dit boek recent nog in Emmerik werd opgevoerd.
In het puntgave boek trof ik een kaartje aan van een schoonzus(?) aan ‘Lieve Coby’, die het haar schenkt voor haar verjaardag, maar aarzelt bij haar cadeau: “Misschien vind je het leesbaar, maar misschien is dit ook niets voor je”. De schoonzus zegt toe dat ze in dat geval op zoek zal gaan naar iets beters.
Of dat er ooit van kwam, weet ik niet, maar het boek - een paperback, nog gans in de band - ziet er niet naar uit dat Coby het in de decennia na 1978 nog ooit ter hand nam. Boezemde de ietwat scrabreuze omslag haar afkeer in? Of de licht erotische avonturen van de jonge non, die zwanger en kardinaal werd en later ‘paus Anglicus’.
Dat lijkt op ‘engelenpaus’ maar betekent gewoon ‘Engelse paus (Johannes), omdat Johanna zou afstammen van een Engelse missionaris ten tijde van Karel de Grote.
Maar misschien vond De Meyere zo’n, historisch nogal onbewezen, roman gewoon onzin en tijdverspilling. Johanna zou bijna tweeënhalf jaar paus zijn geweest, na Leo IV en vóór Benedictus III (?855-857). Ze werd in 855 gekozen en noemde zich Johannes VIII. Toen ze in een processie beviel van een kind, werd ze door het bedrogen publiek doodgeknuppeld. Als het waar is...

Dit artikel werd u aangeboden door: Protestants Nederland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 juni 2014

Protestants Nederland | 28 Pagina's

Langs de kloof ...

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 juni 2014

Protestants Nederland | 28 Pagina's