“GRENS TUSSEN KERK EN SEKTE IS INMIDDELS VER OVERSCHREDEN”

Het boek Zijt gij niet Apostelen?! over de geloofsgemeenschap Katholiek Apostolisch Werk kwam vorige maand uit bij Uitgeverij Ipenburg in Elburg uitkwam. Voor PN doet ze haar verhaal, vooral ter bemoediging van hen die inmiddels met de gemeenschap hebben gebroken of eruit verwijderd zijn. Maar ook omdat ze vindt dat aan de slachtoffers van het misbruik nog steeds geen recht is gedaan.

Het Katholiek Apostolisch Werk is een groepering van christenen die sinds 1935 bijeenkomt om zich te verootmoedigen wegens de verdeeldheid van de kerk. Initiatiefnemers waren de gebroeders L.J. en J.L. Bos uit Utrecht, afkomstig uit de Gereformeerde Kerken in Nederland (synodaal). De broers misten de viervoudige ambtsbediening uit Éfeze 4 (apostelen, profeten, evangelisten en leraars) en de geestesgaven uit 1 Kor. 12. Ze claimden een openbaring te hebben ontvangen ‘waarin de Heer hen tot apostelen riep’.

‘Het Werk’, zoals de gemeenschap door haar aanhangers genoemd wordt, houdt in de week en op zondag samenkomsten, waarin de eucharistie wordt gevierd met kleurige gewaden en symbolen. Ze kent de vier ambten uit Efeze 4. De apostelen Henk van Wijk uit de hoofdgemeente in Groenekan en Wiebe Tilstra uit Makkum zijn de hoogste leidinggevenden van de gemeenschap. De leden blijven lid van de kerkelijke denominaties, waarin ze zijn gedoopt. Henk van Wijk presenteerde zichzelf bij de uitgave van zijn boek De dans van de blinde bruid in 2000 als lid van de Nederlandse Gereformeerde Kerken.

Naar schatting telde het KAW rond 2006 ongeveer 750 betrokkenen in Nederland en 250 in het buitenland. Anno 2017 zijn er waarschijnlijk nog 450 à 500 leden in Nederland over en ruim 200 in het buitenland, vooral in Duitsland. Nederlandse gemeenten bevinden zich behalve in Groenekan, in Sliedrecht, Arnhem, Middelburg en het Friese Makkum, waar de gemeenschap vorig voorjaar de St. Martinuskerk kocht.

De groepering treedt niet graag in de openbaarheid. ‘Het Werk’ lanceerde eind 2015 een website, die echter eind 2016 uit de lucht is gehaald. De Groenekanse kapel Tabor annex woonhuis van apostel Henk van Wijk aan de Weteringseweg 52a is onzichtbaar voor wie de locatie niet kent. Wel is de groepering ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder de naam ‘Algemene Kerk’.

Oecumenisch

Wat trok Emka aan in de Groenekanse geloofsgemeenschap? “Ik had het boek Kruis in de asfaltjungle gelezen en was daar erg van onder de indruk. Ik wilde toen graag met de Heilige Geest gedoopt worden. In de kerk in het dorp waar ik opgroeide was dat een onbekend fenomeen. Op mijn vervolgopleiding kwam ik in aanraking met ‘het Werk’ via een klasgenoot. Ik ging met haar mee naar een jeugdavond. Daar vertelden ze me dat er om te kunnen worden gedoopt met de Heilige Geest apostelen moesten zijn. En die waren er in Groenekan. Dat sloeg bij mij in als een bom. Ik kon dus daar worden gedoopt met de Heilige Geest. Dat was in 1968, ik was toen 18 jaar.”

Ook het oecumenische van de groepering sprak Emka aan. “In mijn geboortedorp passeerden hervormden en gereformeerden elkaar op zondag op het bruggetje over de singel en gingen vervolgens elk naar hun eigen kerk. Als kind vond ik dat heel vreemd, want we hoorden toch bij elkaar. Het uitgangspunt van ‘het Werk’ is dat alle gedoopte christenen bij elkaar horen in een algemene kerk.”

Wat Emka ook aantrok was de liturgie. “De diensten heb ik altijd erg mooi gevonden. Er is elke zondag eucharistieviering en er zijn liturgische gewaden en symbolen. En mensen die voor deze gemeenschap kiezen, willen in alle oprechtheid God dienen en hebben daar alles voor over. Ook mijn man voelde zich aangetrokken tot de gemeenschap.”

Charisma

Wel was er vanaf het begin onenigheid in ‘het Werk’ en is er in de jaren zeventig van de vorige eeuw een scheuring geweest, vervolgt ze. “In die jaren zeventig begon ook het misbruik door de toen belangrijkste leider van het werk. Ik had hem op de jeugdavonden leren kennen en hij speelde een grote rol in mijn leven en geloof. Hij kwam bij mij op bezoek en hij deed alsof onze relatie heel speciaal was. Ook vertelde hij me dingen over anderen, waardoor ik het gevoel kreeg dat ik zijn bijzondere vertrouwelinge was. En hij deed het voorkomen alsof onze relatie uniek was en dat hetgeen daarin gebeurde, de liefde van God was. Hij had een enorm charisma. Ik ben erin getrapt. Ook toen het na een aantal jaren stopte, heb ik nooit gedacht dat er iets niet goed was.”

Toen de voorganger overleed in 2005 kwamen de verhalen los. “Toen het nieuws me bereikte besefte ik na 35 jaar dat ook ik slachtoffer was. Dat was een enorme klap. Ik had mijn contacten met hem altijd als iets positiefs en bijzonders gezien. Toen ik hoorde dat ook andere vrouwen eenzelfde soort relatie met hem hadden, was ik kapot. In dertig jaar tijd zijn meer dan dertig vrouwen slachtoffer geworden van hem. Ik zou tegen alle refo-opvoeders willen zeggen: voedt uw kinderen niet te beschermd op, zodat ze weten wat er te koop is en geen dingen normaal vinden die het niet zijn.”

Een belangrijke reden waarom Emka haar verhaal kwijt wil, is dat er nog steeds geen recht is gedaan aan de slachtoffers. “Er is wel toegegeven dat de dader verantwoordelijk was voor zijn daden, maar de schuld werd voor een groot deel ook bij de slachtoffers gelegd. Die hadden het huwelijk van de dader in gevaar gebracht en ervoor gezorgd dat hij voor zijn kinderen niet de vader geweest was die hij had moeten zijn. Het erge is dus dat de slachtoffers schuldig gesteld werden. Ze moesten ook schuld belijden en naar hun eigen aandeel in de zaak kijken.”

“Het gebeurde werd door de leiding gezien als overspel, niet als misbruik. Het is zelfs zo dat een slachtoffer zover is gegaan dat ze alle familieleden van de dader langs is geweest om vergeving te vragen. Er was totale minachting voor mijn gevoelens als slachtoffer. Er is wel een gedragscode opgesteld, maar hulp aan de slachtoffers is niet toereikend aangeboden. Het nare is ook dat een apostel nooit verantwoording af hoeft te leggen en niemand iets hoeft uit te leggen.”

#metoo

De #metoo-hype geeft inzicht in de aard van seksueel misbruik van volwassenen, vindt Emka: “Het is onbegrijpelijk dat actrice Katja Schuurman het in een tv-programma opneemt voor regisseur Job Gosschalk, terwijl de beschuldigingen tegen hem vanwege seksueel misbruik zich opstapelen. Je hoort het wel vaker: het is zo’n aardige man. Maar we hebben het over roofdieren die continu op jacht zijn naar slachtoffers.”

Naar eigen zeggen heeft Emka het trauma verwerkt. “Maar ik heb het KAW wel in 2010 moeten verlaten, omdat er daar niet over gesproken mag worden. Het is als die grote grijze olifant die midden in de kamer staat en waarvan iedereen weet dat hij er staat, maar waarvan iedereen toch net doet alsof hij er niet is.”

Het is niet alleen de afhandeling van het misbruik in de gemeenschap waar ze zich zorgen om maakt. “De laatste tien jaar zie ik dat er allerlei dingen veranderen en dat de regels enorm worden aangescherpt. Minstens zo erg als het misbruik zijn de contactbreuken tussen familieleden die in de gemeenschap plaatsvinden. Mensen die er uitgaan worden soms volledig uit het leven van hun familie geschrapt en hun bestaan wordt genegeerd.”

“Er mag op dringend advies van de apostelen geen contact meer zijn met hen die eruit gaan. Waar het contact verbroken is, komt het voor dat een ouder niet op een bruiloft van een eigen kind wordt uitgenodigd en behalve de kinderen ook de kleinkinderen niet meer te zien krijgt. Families worden kapot gemaakt.”

Contactbreuken komen vooral voor als de vrouw van de man met een bediening in het KAW zelf niet deelneemt aan de gemeenschap. “Mannen controleren het e-mailverkeer en het belgedrag van hun vrouwen, zeker als die niet in ‘het Werk’ zijn. Vrouwen zijn bang voor hun mannen uit angst om te worden verstoten door hen. Apostelen adviseren zelfs echtscheiding en ik weet van twee personen die bij thuiskomst andere sloten aantroffen op de deur en hun huis niet meer in konden.” “Men wil zo voorkomen besmet te raken door hen die niet de wil van God doen. De gelovigen in ‘het Werk’ denken dat alleen zij de wil van God doen. Achter de schermen gebeurt er veel wat een gewoon oprecht lid niet weet en haast niet zou kunnen geloven als hij of zij het aan de weet zou komen. Onlangs heeft een evangelist uit Groenekan iemand die uit de gemeenschap is gegaan gemeld dat hij zich buiten de genade van God heeft geplaatst. Zo radicaal was het voorheen niet. De grens naar een sekte is naar mijn idee ver overschreden. En deze waarheid moet wel aan het licht komen.”

Gelukkig heeft Emka het geloof behouden. “Al die tijd heb ik me heel dicht bij de Heer gevoeld, ondanks alle vragen en twijfels, ondanks alle verdriet en boosheid. We hebben nu een fijne plek gevonden in de katholieke gemeenschap in ons dorp.”

Onverbrekelijk

Desgevraagd reageert apostel Henk van Wijk op wat Emka aandraagt. Hij ontkent het misbruik niet. “Het is wel zo dat we na het bekend worden hiervan in 2006 op de meest brede manier binnen het KAW er aandacht aan hebben besteed. Er kunnen echter situaties zijn waarin de betreffende vrouw ook een verantwoordelijkheid heeft. In die situaties is – hoe ongelijk eventueel ook – eveneens sprake van schuld en vonden diverse vrouwen het maar al te interessant om met de betreffende persoon over grenzen te gaan. Wij delen dus de visie niet dat we geen recht hebben gedaan aan de slachtoffers.”

Ook de contactbreuken binnen families ontkent Van Wijk niet. “Wanneer binnen een huwelijk de man bij de visie en het functioneren in het KAW blijft en de vrouw niet meer, ontstaat er soms een breuk. In een zeldzaam geval is het gedrag van de betrokkene zo storend dat volwassen kinderen zelf besluiten dat zij hun moeder niet meer op een normale manier kunnen ontmoeten.”

“Dan hebben jonge kleinkinderen ook geen contact meer met hun grootmoeder. Wij adviseren dat echter niet en dringen ook niet aan op echtscheiding. Maar de vijandschap jegens de man (en soms de kinderen) die bij het KAW betrokken blijft / blijven is soms dermate groot dat het daar wel van komt. Wij zien een huwelijk overigens als principieel onverbrekelijk, zodat ook een formele wettelijke scheiding niet betekent dat het huwelijk in geestelijke zin ontbonden is.”

Emka is een schuilnaam voor een persoon, van wie de echte naam en het adres bij de redactie bekend is.

Over het KAW is meer te vinden op de site van Jildert de Boer:

- https://stichting-promise.nl/sekten/ de-schijnwerpers-op-het-katholiek-apostolische-werk.htm. Dr. M.J. Tang schreef in 1982 een dissertatie over het KAW: Het apostolische Werk in Nederland (tegen de achtergrond van zijn ontstaan in Engeland en Duitsland) (Den Haag: Boekencentrum),ISBN 978 90 2391 472 3.

- De Boers boek Zijt gij niet apostelen?! Geschiedenis, leer en praktijk van het Katholiek Apostolische Werk/De Algemene Kerk (ISBN/EAN: 978 90 7010 531 0) verscheen in december 2017.

- De Boer schreef naast nog diverse andere boeken ook In het huis Mijns Vaders. Een fascinerende ontmoeting met vijf onbekende geloofsgemeenschappen (Uitgeverij Ipenburg, Elburg, 2014), ISBN 978 90 7010 522 8.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen