ZESTIENDE AANWEZIGE WAS ONZICHTBAAR

Over deze bijeenkomst verscheen recent een uiterst belangwekkende boek De Wannseeconferentie. De weg naar de ‘Endlösung’, geschreven door Peter Longerich. De vergadering vond plaats in een luxueuze villa aan de Wannsee aan de westelijke rand van Berlijn.

Reinhart Heydrich, chef van het Reichsicherheitshauptamt, fungeerde als gastheer. De veertien genodigden waren mannen uit de top van de nationaalsocialistische staat, de partij en de Schutzstaffel (SS), onder wie vier staatssecretarissen, twee in rang gelijke topambtenaren en een onderstaatssecretaris.

De vergadering vond plaats in het door de SS gebruikte gastenverblijf van het kasteelachtige landhuis. De vergadering duurde niet lang, volgens één van de deelnemers, SS-Oberstürmbahnnführer Adolf Eichmann slechts anderhalf uur. Er was ook geen ingewikkelde en uitgebreide agenda. Er stond naast opening en sluiting eigenlijk maar één belangrijk agendapunt op: De ‘definitieve oplossing’ van het ‘Joodse vraagstuk’.

Zeker, er waren toen al honderdduizenden Joden systematisch vermoord in de Sovjet-Unie en het bezette deel van Polen. Maar er moest een algemene definitieve oplossing voor dit vraagstuk komen.

‘Endlösung’

Reinhard Heydrich organiseerde de conferentie in opdracht van Hermann Göring. Het is opvallend Heydrich in zijn uitnodigingsbrief niet de door Göring gebruikte term ‘alomvattende oplossing’ (‘Gesamtlösung’) gebruikte, maar koos voor het veelzeggende begrip ‘Endlösung’. Volgens Peter Longerich is Heydrichs woordkeus ‘ongetwijfeld een afspiegeling van de verscherping van de aanstaande, nu definitieve oplossing’.

De vijftien nationaal-socialisten waren het dus snel met elkaar eens, de vergadering vond ook plaats onder aangename omstandigheden in een bijna idyllische omgeving. De mannen, van wie er tien met een universitaire opleiding (negen van hen waren juristen van wie er acht gepromoveerd waren) bespraken het agendapunt met grote toewijding en op een zakelijke en deskundige manier. Dat is eigenlijk niet verwonderlijk, wetend dat er die zestiende, onzichtbare maar zeer dominante deelnemer aanwezig was.

In de vijftien bladzijden tellende notulen werd de uiteindelijke besluitvorming vastgelegd: In totaal zouden elf miljoen mensen (lees: Joden) worden gedeporteerd naar werkkampen, waar ze zouden worden blootgesteld aan zeer zware dwangarbeid. Die dwangarbeid moest er dan wel toe leiden dat deze gedeporteerden geacht werden het niet te overleven en als ze het onverhoopt zouden overleven, zouden ze op een andere manier om het leven worden gebracht.

Van deze notulen zijn in 1942 dertig kopieën gemaakt. Kopie nummer 16 is het enige exemplaar dat is teruggevonden. Dit exemplaar is in maart 1947 tijdens de voorbereiding van het Wilhelmstrassen-proces (het op één na laatste van de Neurenberger Processen) door geallieerde gerechtelijke onderzoekers gevonden. Het was toen het eerste bericht dat over de Wannsee-bijeenkomst naar buiten kwam.

In de notulen staat per land of combinatie van landen genoteerd over hoeveel Joden het gaat van de in totaal elf miljoen, die voor de Endlösung in aanmerking komen, in Nederland zijn dat er 160.800, in Albanië 200.

De auteur publiceert in het boek, waarvan de kengegevens hieronder worden vermeld, deze notulen in de Nederlandse vertaling èn in hun originele versie. Hij analyseert de notulen en laat zien hoe de leiding van het Derde Rijk het voornemen om de Joden te vernietigen uitwerkt in een concreet moordprogramma.

De auteur geeft in dit boek ook een beschrijving van de vijftien deelnemers aan de conferentie

Alles bijeen is het een unieke en tegelijk lugubere publicatie. De notulen zijn van grote betekenis vanwege het openlijke, wrede cynisme van hooggeplaatste representanten van het naziregime, dat daarin tot uitdrukking komt.

Ze zijn ook uniek, omdat in geen enkel ander document zo duidelijk het besluitvormingsproces staat vermeld dat leidde tot de moord van de Europese Joden. Bij dit proces waren vrijwel alle takken van dienst van het Derde Rijk betrokken. Dat geeft aan hoe breed de ‘Endlösung’ leefde en werd gesteund door de Nazi-top.

De notulen van de Wannsee-conferentie geven een redelijk compleet beeld, dat ook door de daarop gevolgde praktijk meer reliëf heeft gekregen. Evenwel zijn veel van de meest lugubere afspraken, voortvloeiend uit het Wannsee-besluit mondeling gemaakt of in documenten vastgelegd, die in het laatste van de oorlog zijn vernietigd.

De zestiende, onzichtbare persoon bij de Wannsee-conferentie heeft veel bereikt. Het Naziregime heeft zes miljoen Joden vermoord, barbaars, gruwelijk. Maar hij (satan) faalde in zijn uiteindelijke doel: de totale vernietiging van het Jodendom. De stichting van de staat Israël in 1948 is hiervan het duidelijke bewijs. Hij kon ook niet slagen omdat er in de Bijbel beloften staan, die nog op hun vervulling wachten (Romeinen 10 en 11).

Met de Wannsee-bijeenkomst is in formele zin de holocaust begonnen. O ja, na afloop van de vergadering was er in die idyllische entourage een gezamenlijk ontbijt. Wat zullen de heren aangenaam samen ontbeten hebben.

De Wannseeconferentie. De weg naar de ‘Endlösung’, door Peter Longerich en vertaald door Fred Reurs. Uitgave van Unieboek/Spectrum, Houten, 2018. ISBN 978 90 0035 885 4; 214 blz.; € 22,50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen