Mantel

„iets met de mantel der liefde bedekken". Deze uitdrukking wordt gebezigd als we de fouten of tekortkomingen van iemand — uit liefde — voor anderen verzwijgen. Dit gezegde is waarschijnlijk ontleend aan de Bijbel en wel aan Genesis 9, waar verhaald wordt hoe de twee zonen van Noach, Sem en Jafeth, hun vader met een kleed bedekken, toen deze geheel ontkleed in zijn tent lag. Anderen houden het op weergave van een middeleeuws gebruik om bij wettiging van een onecht kind, dit bij het opvolgend huwelijk van de moeder onder de slip van de mantel mee te nemen; zo'n kind werd een mantelkind genoemd.

„De lakens uitdelen". Dit wordt gezegd als iemand ergens alles regelt of de baas is of speelt. De herkomst hiervan moeten we zoeken bij de taak van een moeder van een gesticht, die de scepter zwaaide over de linnenkamer en daarom de lakens uitdeelde voor de bedden. Het is echter ook mogelijk dat er gezinspeeld wordt op een oude regeling in de lakenweverij.

Weefgetouw

„Dat is schering en inslag". Een gezegde dat veel gebruikt wordt, maar hoevelen weten de werkelijke betekenis ervan? We verstaan er onder: iets dat geregeld of doorlopend gebeurt of wordt gezegd of gedaan door een bepaald persoon. Voor een verklaring hiervan moeten we haar het weefgetouw De schering wordt namelijk gevormd door de op het weefgetouw gespannen draden en de inslag bestaat uit de draden die met behulp van een spoel dwars in de schering worden geslagen of geschoven. Dit vormt dus het voornaamste deel van het weefgetouw. Vandaar dat men zegt „dat is bij hem schering en inslag": dit vormt het voornaamste van wat hij altijd zegt, hierover heeft hij het altijd.

„De sokken erin zetten". Benen maken, het op een lopen zetten, er stevig de pas in zetten, de benen nemen, zijn allemaal synoniemen die voor zich spreken. De sokken waar hier sprake van is, zijn niet de kledingstukken die wij aan onze voeten dragen. Deze sokken zijn afkomstig uit het jagerslatijn, waar men er het onderste gedeelte van de achterpoten van een haas of konijn onder verstaat. Als je dit eenmaal weet wordt de uitdrukking meteen duidelijk, evenals het „van de sokken gaan" voor flauwvallen.

„Zondagssteek houdt geen week". Zeker onder ons een bekend gezegde, dat al heel oud is en nog niets aan kracht heeft ingeboet. Op werk dat op zondag gedaan wordt, rust geen zegen.

„Het hemd is nader dan de rok". Iedereen streeft liever zijn eigen belang na dan zich om een ander te bekommeren. Bij het woord rok moeten we hier niet denken aan een specifiek vrouwelijk kledingstuk, maar aan de oude betekenis: jas. Het hemd komt in aanraking met het lichaam, terwijl de jas geen enkel direct contact met het lichaam heeft.

Uit dezelfde hoek komt: „Dat raakt mijn koude kleren niet". Dat doet me niets, dat laat me koud. Het raakt mijn koude, buitenste kleren niet eens (waaraan de lichaamswarmte niet meer te voelen is), laat staan mijn hart. weefsel veel tijd kostte kreeg de uitdrukking de betekenis van langzaam, die hij tot op heden heeft gehouden.

„Iemand over de hekel halen". Niet zo'n fraaie bezigheid, noch figuurlijk, kwaad spreken over iemand, noch letterlijk. Een hekel is namelijk een plank, bezet met rechtopstaande ijzeren tanden, waar bundels vlos of hennep in geslagen en doorheen getrokken werden om ze van ongerechtigheden te zuiveren. We kunnen er echter ook een wat meer positieve verklaring van geven: iemand scherp beoordelen en daardoor zijn fouten proberen te verbeteren. Meestal bedoelen we het echter in ongunstige zin als we deze uitdrukking bezigen. Gezegdes als „een hekel aan iemand hebben", „iemand hekelen" en „hekeldicht" hebben dezelfde oorsprong.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen