Puriteinen vieren geen kerstfeest

Wie een beetje thuis is aan de andere kant van de Noordzee, die weet dat. In kerkelijke kringen aldaar, die toch in geestelijk opzicht alleszins verwant zijn aan de onze, moet men niets hebben van kerkelijke feestdagen. De zondag, ja, de Dag des Heeren! Deze staat hoog genoteerd. Soms zelfs met een heel sterk oudtestamentisch karakter. Men spreekt dan ook bij voorkeur van de Sabbath. Maar voorts houdt men zich niet aan de christelijke feestdagen. Integendeel, men wijst deze zelfs fel af!
Er zijn de laatste tijd nogal wat mensen uit onze gereformeerde gezindte, die tijdens hun vakantie een kijkje gaan nemen bij hun geestelijke broeders en zusters in Engeland en Schotland. En zij bevinden zich daar dan zeer wel! Ik denk, dat dit een ontwikkeling is, die we alleen maar kunnen toejuichen.

Zuiverheid
Bij de Free Presbyterians en de mensen van de Free Church in Schotland en bij de Strict-Baptists in Engeland — om maar enkele denominaties te noemen — voelen we ons thuis. En sommigen hebben het gevoel, dat ze dan pas helemaal thuis zijn. En geeft u hun maar eens ongelijk! Het geestelijk leven heeft daar vaak nog een zuiverheid en een glans, waar je als Nederlander jaloers op wordt. Al is het wel zo, dat we moeten oppassen niet te gaan romantiseren.
Maar wie ooit met Schotse broeders en zusters het Heilig Avondmaal vierde, of in Engeland met hen onder de prediking verkeerde, die weet te gast te zijn bij een volk, dat door de Heere rijk gezegend is.
En dat nog altijd door de Heere gezegend wordt. Zondagen in Engeland en Schotland kunnen rijke dagen zijn!
Maar als wij straks het kerstfeest gaan vieren, dan mogen we wel eens bedenken, dat onze vrienden aan de overzijde dit niet doen. En als u hen te logeren hebt tijdens de feestdagen, dan zouden ze best wel eens bezwaar kunnen maken, om met u mee te gaan naar de kerk op zaterdag 25 december.

Trapsgewijs
Waarom dan toch? En hebben ze daarin gelijk of ongelijk? Om een antwoord op deze vragen te vinden, moeten we eerst een heel eind terug in de kerkgeschiedenis. De Reformatie in de 16de eeuw in Engeland verliep anders dan bij ons.
Meer trapsgewijze. De prediking werd grotendeels gereformeerd, maar in kerkregering en liturgie bleef de Kerk van Engeland veel gelijken op de Rooms- Katholieke kerk. Nu kwam er langzamerhand een beweging op gang, die zich hier sterk tegen begon te verzetten. Men wilde voor alle dingen zuiver zijn, puur!
Puriteinen werden ze al gauw genoemd.
Sinds 1564 maakte de puriteinse beweging zich breed in de Kerk van Engeland — de Anglicaanse Kerk — en later ook heel sterk buiten deze Kerk.
De Puriteinen streefden naar een zuivere kerkregering, een zuivere leer en een zuiver leven. En vanzelf konden al die roomse gebruiken in de Kerk van Engeland geen genade vinden in hun ogen.
Onder de vele zaken, die men als roomse overblijfselen brandmerkte, waren ook de christelijke feestdagen. En men wilde zich daar voortaan niet meer aan houden. Waar vind je dat in de Bijbel, de viering van een christelijke feestdag? In de eerste christengemeente soms? Daar is geen spoor van te vinden, zeiden de Puriteinen. Het is dan ook niets dan roomse ijdelheid! Weg ermee! En bovendien waren de Puriteinen beducht, dat de zondag in de schaduw kwam te staan van de kerkelijke feestdagen.

Afschaffing
Deze gedachten hebben het door de eeuwen heen gewonnen in de gereformeerde gezindte in Groot-Brittannië.
De baptisten-prediker C. H. Spurgeon preekte bijv. in juli uit Lukas 2 en in december uit Handelingen 2. Wij doen dit beslist niet. Betekent dit misschien toch enigszins een inperken van de vrijheid van de Heilige Geest?! Hoe het ook zij, velen van onze geestelijke vrienden in Engeland en Schotland, vieren straks geen kerst. Wij hier wel.
Toch is het goed te bedenken, dat de Kerk van de Reformatie in ons eigen land, in de begintijd, ook haar bedenkingen had in dezen. Uit reactie tegen de Roomse kerk had men aanvankelijk zelfs een afkeer van de feestdagen, en vooral tegen het ,,in een vuile webbe van heydensch bijgeloof gesponnen kerstfeest".
De synode van Wezel in 1568 en die van Emden in 1571 zwegen erover, maar de synode van Dordt in 1568 besloot alleen de zondag te vieren en het volk ,,tot afschaffing van het kerstfeest te vermanen". Evenwel zou dan 's zondags te voren gepreekt worden over de geboorte van Christus.
Maar in Leiden was het volk daar helemaal niet mee tevreden, en in alle andere grote steden gingen op kerstdag de kerken open. Het besluit van de synode schreef het volk toe aan de luiheid van de predikanten! Maar dezen op hun beurt vonden, dat de gemeente ,,in groot peryckel" was zich weer tot de Roomse kerk te begeven of zich ,,op des duivelsch oorkussen neder te vleien" met alle kwade gevolgen van dien. De synode van Dordt in 1578 besloot dan ook, dat er dan maar dienst moest zijn, daarmee tevensgevolggevend aan de wens van de Overheid. De synoden van Middelburg in 1581 en die van Den Haag in 1586 gingen weer een stap verder en oordeelden het ,,stichtelyck, dat op de feestdagen, naar de gelegentheyt der kercken, het Heilig Avondmaal werd gevierd". De besluiten van de volgende Provinciale Synoden werden door sommigen gehouden voor ,,het bedrijf van een deel domme beesten", en de bijeenkomsten op die dagen voor ,,een synagoge des satans" en de viering van het Heilig Avondmaal op die dagen als „godslasterlijk en ketters". In Utrecht werd het kerstteest weer atgeschatt, maar toen kwam de gemeente in rep en roer!
Het regende schimpschriften, die gretig door het volk verslonden werden. De voorstanders van het kerstfeest noemden de afschaffing een invoering van het jodendom!

Koelman
In het verloop van deze 16de eeuw kwamen de gemoederen tot bedaren en werd tenslotte overal op beide feestdagen gepreekt en op vele plaatsen het Heilig Avondmaal bediend.
In de daarop volgende eeuw worden de christelijke feestdagen nog eens ter discussie gesteld door een man, die sterk onder invloed stond van het Puritanisme. Bedoeld is Jacobus Koelman (geb. 1632). Deze prediker van de Nadere Reformatie was van mening, dat christelijke feestdagen inzettingen waren van mensen, en daarom uit moesten lopen op verachting van de ,.Sabbath". In de dagen van de apostelen — aldus Koelman — en van de eerste christengemeenten waren de feestdagen niet bekend. Toch heeft ook Jacobus Koelman de kerk in ons land in dezen niet kunnen overtuigen.

Het is merkwaardig te constateren, hoe in de loop van de kerkgeschiedenis de wegen op dit punt uiteen gaan van de gereformeerde gezindte in Engeland en Schotland en die van ons eigen land.
Doen we er dan geen goed aan, als we straks het kerstfeest vieren? Ik denk van wel, als we het maar op de goede wijze doen. Als onze kerstfeestviering maar in het teken staat van de geboorte van de Zaligmaker. Als het accent maar valt op de vleeswording van het Woord. Als het maar gaat om de verkondiging en de verwording. Door Woord en Geest. In het Oude Testament kende het volk Israël ook feesten, waarbij de grote werken van God centraal stonden. Wat God gedaan had voor Zijn volk in het verleden, en dus doen zou in de toekomst! Daar ging het om. Kende en vierde de Israëliet naast de Sabbath ook niet o.a. het paasfeest en het pinksterfeest?!

Romantisering
Voor het geloofsleven van de gemeente is het bijzonder heilzaam als jaarlijks de grote lijnen van de Heilige Schrift worden gepreekt. Het subjectieve heil rust immers in het objectieve heil. En in de subjectieve verkondiging van het objectieve heil zijn we misschien toch al niet zo sterk.

Onze kerstfeestviering zal dus wel gestalte moeten krijgen vanuit de Woordverkondiging. En dan geeft het toch te denken, als op de Eerste Kerstdag 's morgens de kerken de scharen nauwelijks kunnen bevatten, maar 's avonds veelal matig bezet zijn. Verraadt dit niei een geweldig stuk romantisering van het kerstfeest, ook in onze gereformeerde gezindte?! Gaat het nu om de kerstbood schap of om het kerstdiner? Gaat het nu om Gods eer of om kerstsfeer? Om beide! zeggen velen. Ik neem de vrijheid daar een vraagteken bij te plaatsen.

Ik denk, dat de Puriteinen ons nog veel kunnen leren inzake christelijke soberheid. Hadden we dit trouwens niet van huis uit mee gekregen als Calvinisten?!
Matigheid behoort toch tot de vruchten van de Geest?! Laat ons dan in deze Geest kerstfeest vieren. Alleen zo'n kerstfeest ligt in de lijn van het pinksterfeest.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen