Stiltecentrum: luisterpost, bidstoel en helpende hand

Het gaat hier om een vorm van dienstverlening aan hen die genoeg hebben van het rumoer en tot rust willen komen in een daarvoor geschikte omgeving. Zij kunnen in zo'n centrum - waarvan we er inmiddels ruim tien hebben - terecht. Over enkele maanden zal in Den Haag weer een stiltecentrum oftewel aandachtscentrum geopend worden. Wat gebeurt er eigenlijk in dergelijke centra, zit men daar alleen maar stokstijf op een stoel? We nemen een kijkje bij het stiltecentrum gevestigd in het „winkelhart van Nederland", Hoog Catharijne te Utrecht. Komend vanuit een warrige kluwen mensen is het stiltecentrum een verademing. Wanneer ik binnen sta zie ik dat er iedere dag een middagpauzedienst in de kapel van het centrum gehouden wordt. De kapel, die nog vrijwel leeg is, draagt een duidelijk rooms karakter: links in de hoek een altaar met kaarsen ervoor en in het midden aan de muur een crucifix. Langzaam komen de bezoekers binnen druppelen. Sommigen knielen bij binnenkomst, anderen lopen direct door en zoeken een plaats. Het is duidelijk: een oecumenische dienst. Het publiek bestaat voornamelijk uit oudere dames al of niet zeulend met plastic tassen van modecentra. Wanneer de dienst begint zitten er ruim twintig mensen. Dit keer is de voorganger een predikant, zo lees ik in het programma.

Ontmoetingsruimte

Na afloop worden de bezoekers uitgenodigd voor een kopje koffie en eventueel een praatje in het stiltecentrum. Er blijven zeven dames over die de ontmoetingsruimte binnengaan: een gezellige „huiskamer" met verschillende zitjes, stapels lectuur die gelezen mogen worden, boeken en kaarten die te koop zijn en lekkere koffie. Ik zit naast een non afkomstig uit een Gronings klooster. Ze is op doorreis en voor het eerst van haar leven in het stiltecentrum op Hoog Catharijne. „Geweldig dat dit kan", vindt zij. De rest van het gezelschap blijkt uit „vaste klanten" te bestaan. Eén van hen vertelt het hier heel gezellig te vinden. „Alleen al voor het kopje koffie ga ik naar de middagpauzedienst. Nou ja, dat is natuurlijk niet helemaal waar. Je bent hier gewoon altijd welkom en als je problemen hebt dan is er tenminste iemand die naar je wil luisteren". De bezoekster vertelt lid te zijn van een der protestantse stadsgemeenten in Utrecht. „In de kerk ken je elkaar nauwelijks, mensen groeten elkaar amper en als je het moeilijk hebt stap je echt niet zo gauw naar de predikant. Ik zie onze dominee alleen 's zondags, wat ken ik hem eigenlijk', vraagt deze mevrouw zich af.

Hulpverlening

Een medewerkster van het stiltecentrum vertelt dat er per dag zo'n 40 tot 50 mensen in deze ontvangstruimte komen. „Bezoekers kunnen hier rustig gaan zitten, wat lezen of - wanneer ze dat willen - met een van de medewerkers praten. Ook verstrekken we allerlei inlichtingen op kerkelijk gebied. Daarnaast is het zo dat hier heel wat mensen binnen komen met persoonlijke problemen. Wij proberen hen te helpen maar we hebben ook de mogelijkheid om hen door te verwijzen. Soms denk ik wel eens - als ik zie wat hier allemaal binnenkomt - over een paar jaar moet de helft van alle Nederlanders hulp verlenen aan de andere helft", aldus de medewerkster.

De kapel wordt per dag door zo'n 250 tot 300 mensen bezocht die de gelegenheid hebben om in alle rust te bidden of te mediteren. Naast de dagelijkse middagpauzedienst vindt er 's morgens een eucharistieviering plaats. De indruk bestaat dat een groot deel van de bezoekers kerkelijk is.

Het stiltecentrum Hoog Catharijne is ontstaan op initiatief van de Congregatie van de „Zusters van de Eucharistie". Voor de bouw van Hoog Catharijne hadden zij een kapel aan de Westerstraat die min of meer als stiltecentrum fungeerde. Met de bouw van Hoog Catharijne moest deze kapel verdwijnen. De zusters wilden hun werk in Hoog Catharijne voortzetten, maar liefst in breder, oecumenisch verband.

Inmiddels bezonnen de kerken zich op de vraag hoe zij een levend onderdeel zouden kunnen vormen van het stadspastoraat. De Utrechtse Raad van Kerken maakte hier een studie van en kwam in overleg met de zusters tot de oprichting van een Stichting Kerkcentrum Hoog Catharijne. In die stichting participeren de volgende kerken: Nederlandse Hervormde kerk; Gereformeerde Kerken; Rooms-katholieke Kerk; Remonstrantse Broederschap; Evangelisch-Lutherse Kerk en het Leger des Heils.

De bedoeling van deze kerken is door middel van het stiltecentrum als kerk present te zijn midden in de wereld, te fungeren als luisterpost, bidstoel en heipende hand. Om dit te verwezenlijken zijn aan het centrum twee vaste krachten en vijftien vrijwilligers verbonden, allen Situering uit verschillende kerken afkomstig.

Werkwijze
Niet alle stiltecentra hebben eenzelfde werkwijze, zo worden lang niet overal diensten georganiseerd. Veel hangt af van de omgeving waar het centrum gevestigd is. Doelstellingen kunnen daardoor nogal variëren. Zo worden als doelen genoemd: als kerk kritisch aanwezig zijn, de boodschap van het Evangelie brengen, opvang van rand- en buitenkerkelijlcen, mensen helpen hun geluk en de zin van hun leven te vinden en opbouw van de gemeente.

Naast deze verschillen zijn er ook overeenkomsten. Evenals in Hoog Catharijne werken alle stiltecentra op oecumenische basis en als algemene doelstelling hebben zij: gelegenheid bieden tot rust en bezinning en indien gewenst het geven van hulp. Alle centra leggen het accent op medemenselijkheid.

Dat het stiltecentrum op Schiphol, daar Gebedsruimte/Meditationroom genoemd, weer anders functioneert dan in Hoog Catharijne zal duidelijk zijn. De contacten zijn vluchtiger en vaste bezoekers zoals in Utrecht zijn er niet. Het publiek dat de gebedsruimte op Schiphol bezoekt is uitermate kleurrijk. Het varieert van priesters op doorreis die een mis komen lezen en jongelui die op de grond yoga-oefeningen doen tot languit in een stoel hangende zakenmannen en bijbelstudie houdende groepen. Rust bieden is hier het belangrijkste.

Situering

Anders is het bij de stichting Oudezijds 100 in Amsterdam. Dit centrum ligt in de Amsterdamse binnenstad tussen sextheaters, nachtclubs en etalages met rode lampen. Hier is men veel meer op hulpverlening gericht. Men kan bij OZ 100 niet alleen terecht voor een kort bezoekje maar er bestaat ook een mogelijkheid om te overnachten en er is zelfs woongelegenheid voor langere tijd beschikbaar. Het werk van OZ 100 is directer dan in andere centra. Wil men in aanmerking komen voor hulp dan moet daar een motivatie voor zij n. Klaplopers en profiteurs zijn niet welkom. De situering van OZ 100 maakt selectie noodzakelijk.

Andere stiltecentra vinden we in Bergen op Zoom - slechts een paar uur per week geopend - en in Capelle aan den IJssel waar twee zusters enkele jaren geleden de garage van hun eengezinswoning als stiltecentrum inrichtten en nu een goed bezocht centrum draaiende houden. Aan de Theologische Faculteit van de Katholieke Hogeschool is ook een stiltecentrum verbonden en onlangs is in Leiden een dergelijk centrum opgericht.

Verder komen we in Nederland een aantal centra tegen die onder een andere naam werken maar met dezelfde doelstelling. Zo vinden we in Amsterdam het kerkelijk informatie- en adviescentrum en de Pastorale winkel: in Utrecht ..Het Portaal"; in Leidschendam ..De Schakel": in Nijmegen ..De Kerkwinkel": in Groningen „De Open Hof" en in Haarlem centrum „Schalkwijk". Binnenkort kan aan deze lijst het nieuwe aandachtscentrum in Den Haag worden toegevoegd.

Behoefte
Hoewel de belangstelling voor stiltecentra niet overal zo groot is als in Hoog Catharijne lijken de centra in een behoefte te voorzien, vooral in de steden. De stadsmens wordt geconfronteerd met het hele verstedelijkingsproces en de vele problemen die dat met zich mee brengt. Mensen wonen dicht opeen gepakt, echtscheidingen, scheld- en vechtpartijen zijn het gevolg. Straten en winkels, overal zie je mensen maar ontmoet je ooit écht een mens?

De stadsbewoner is vaak eenzaam geworden en ondervindt zelden echte belangstelling. Hij gaat op in het rumoer en de rommel. Een plaats waar je zomaar binnen kunt wippen en zonder dat je ook maar iets hoeft te zeggen als je dat niet wilt is dan een welkome adempauze. Voor de mens die worstelt met problemen kan een laagdrempelige voorziening als een stiltecentrum een eerste stap op de weg naar een oplossing betekenen.

Zending

Voor zover het om buitenkerkelijke bezoekers gaat - en zij zijn in de meerderheid als het om hulpvragen gaat - zou een stiltecentrum als een vorm van inwendige zending beschouwd kunnen worden. Opvallend is dat ook zij die lid zijn van een kerk van deze voorziening gebruik maken. De vraag komt dan op: hoe functioneren de stadsgemeentes? Let men wel op elkaar? (In de goede zin van het woord). Of is het niet meer mogelijk om binnen de eigen gemeente rust en een luisterend oor te vinden? Is het zoals een van de bezoekers opmerkte: ..In de kerk ken je elkaar nauwelijks"? Zeker voor de kerken die in stiltecentra participeren (maar ook voor andere) is het allereerst taak om toe te zien op het functioneren van de gemeenschap der heiligen binnen de gemeente. Met dit alles is echter nog niets gezegd over de kwaliteit van dit werk en in hoeverre dat de toets van het Woord kan doorstaan. Helaas het wordt eentonig met dit soort dingen. De oecumenische leest waarop stiltecentra geschoeid zijn is zichtbaar in presentatie, hulp- en dienstverlening. Wanneer je leuzen ziet als: ..Zoek de vrijheid in jezelf", rijst de vraag: welke weg wordt hier gewezen? Blijkbaar niet naar Christus die gezegd heeft dat we alleen in Hem waarlijk vrij kunnen zijn. Echte stilte kan niets of niemand geven, ook een stiltecentrum en zijn medewerkers niet. maar wanneei men niet heen wijst naar Hem. Die Rust geeft dan schiet het stiltecentrum zijn doel voorbij.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen