Jeruzalem herdenkt vader van de joodse natie

Hij had eindelijk een levenslange obsessie bevredigd en de bijbelse profetie van Israels hergeboorte vervuld", zo karakteriseert Dan Kurzman, die de meest recente biografie over hem schreef, de belangrijkste daad uit het leven van Ben Goerion: het uitroepen van het bestaan van de staat Israël. Kurzman vergelijkt Ben Goerion zelfs met een aantal bijbelse figuren en vat daarmee het belang van hem samen.
Hij schrijft: Zoals Mozes leidde hij zijn volk uit de dodelijke gevangenschap van de ballingschap en schiep het volk in een natie.

Zoals Jozua bracht hij ze in een land en versloeg hen die ze terug wilden drijven. zoals Jesaja leerde hij dat Israël een voorbeeldstaat moest zijn, die niet alleen het joodse volk moet verlossen, maar de gehele mensheid. Ben Goerion was zeker een van de grootste joden sinds bijbelse tijden".

Een vluchtige blik op het leven van Ben Goerion maakt duidelijk waarom de Israëliërs hem vandaag nog zo belangrijk achten.

Doorzetter

David Green was een doorzetter. Toen hij als jongen in de Poolse stad Lonsk hoorde van het zionistisch ideaal van een thuisland voor de joden, besloot hij met enkele vrienden ook daadwerkelijk naar Palestina te gaan. Ze lieten zich niet afschrikken door de vreselijke verhalen over de pioniers die onder zware omstandigheden het land in cultuur probeerden te brengen. Evenals veel zionisten uit Oost-Europa wilde hij een joods-socialistische staat scheppen in Palestina.

Nadat hij enkele jaren in een nederzetting in Galilea werkte -evenals zovele ndere pioniers streed hij met de ziekte malaria- werd David Green betrokken bij de politieke beweging Poalei Zion (Arbeiders van Zion). In het orgaan van deze beweging schreef hij artikelen onder de naam Ben Goerion, naar een van de leiders van de joodse opstand uit de tijd van de Romeinen. Dit pseudoniem werd de naam waaronder hij in de komende jaren beroemd zou worden.

Ideaal

Stap voor stap werkte hij aan de verwezenlijking van zijn droom. In de tijd van de Britse bezetting (van 1917 tot 948) verenigde hij eerst de bonte mengeling van hongerende pioniers in vakverenigingen. Daarna smolt hij deze verenigingen samen tot de Histadroet, die tot de dag van vandaag de federatie van vakverenigingen is en in Israël een grote economische en politieke macht vormt.

Uit de Histadroet en andere partijen vormde hij de Mapai, de partij die ten slotte de macht van de Britse meesters zou vernemen. Uit de Mapai kwam weer de Arbeiderspartij voort, die nu de grootste politieke partij van Israël is en onder leiding van Sjimon Peres staat. 
Onder andere door het aanhoudende gevecht van Ben Goerion werd de hergeboorte van de joodse natie een feit. Op 14 mei 1948 las hij de onafhankelijkheidsverklaring voor in Tel Aviv. Toch was er geen onverdeelde feestvreugde: de staat werd na de aftocht van de Britten aangevallen door zes Arabische legers die dreigden „de joden in de zee te drijven". Zesduizend Israëlische soldaten sneuvelden in deze eerste dagen, onder wie immigranten die nog maar net in hun nieuwe vaderland arriveerden.

Drie legertjes

De nieuwe staat kreeg niet alleen te kampen met moeilijkheden van buitenaf. De onderlinge spanningen en verdeeldheid dreigden Israël ernstig te verzwakken. Ben Goerion creëerde een eenheid maar hield zich daarbij aan de spelregels van de democratie. Een voorbeeld: er waren drie legertjes, de Hagana, de linksgeoriënteerde Palmach, de Irgoen van Menachem Begin en een aantal kleinere eenheden. Met veel moeite slaagde hij er in deze krijgsmachten tot een leger te vormen: het Israëlische verdedigingsleger. Dit leger zou later blijken een van de sterkste krijgsmachten in het Midden-Oosten te zijn.

Nu de joden niet meer gehinderd werden door de immigratiebeperkingen die de Britten vlak voor de Tweede Wereldoorlog invoerden, vond Ben Goerion het logisch dat de joden naar hun thuisland terug zouden komen. Hij vond immigratie niet alleen nodig vanwege de veiligheid voor de joden, hij achtte het ook een bevrijding uit hun mogelijke, geestelijke en fysieke verdwijning in de diaspora (verstrooiing over de Wereld).

Recht

In 1950 schiep Goerion de Wet op de terugkeer, die, zei hij, de hoofdopdracht van de staat belichaamde: het binnenhalen van de ballingen. Hij voegde eraan toe: „Maar het is niet de staat die het recht aan de diaspora-joden verleent terug te keren. Dit recht is ouder dan de staat zelf, in feite is het door dit recht dat de staat gebouwd is. Het kom: voort uit de onverbroken historische band die er tussen he* joodse volk en hun vroegere thuisland bestaat".

De Israëliërs discussiëren nogal eens ' over de vraag of Israël 'een gewoon land' is of een land met een bijzondere roeping. De man die zo betrokken was bij de schepping van de natie had daar in elk geval een uitgesproken mening over: hij wilde dat Israël een licht voor de natie ging vormen. In de Bijbel werd het volk al een an segoelah (bijzonder volk) genoemd, een volk dat waarden als gerechtigheid, waarheid en mededogen hoog in het vaandel draagt. Zo'n modelstaat moet de ethiek van de profeten (die leerden wat het volk moest doen) verenigen met de ontdekking van de moderne wetenschap (die leerde hoe het volk het moest doen).

„Het is slechts door de integratie van deze twee, dat de Zegeningen van beiden kunnen gedijen", zei hij. „Onze status in de wereld zal niet bepaald worden door onze materiële verworvenheden of door onze militaire bekwaamheden, maar door de morele inspiratie die we uitstralen door alles wat we doen en door de cultuur en de maatschappij die we hier bouwen. Dat alleen kan ons vrienden onder de naties doen winnen".

Het zuidelijk gedeelte van Israël, de Negevwoestijn, moet in cultuur gebracht worden, vond David Ben Goerion. Uit opgravingen bleek dat dit gebied, dat zestig procent van het land Israël omvat, vroeger een vruchtbaar en bewoond gebied was. Ook hieraan lag een filosofie ten grondslag: „De Negev biedt de joden alles vanaf het prille begin voor zichzelf op te bouwen. Dit is een essentieel deel van onze bevrijding van Israël. Want ten slotte, als de mens de natuur aan zich onderworpen heeft, heeft hij ook zichzelf onderworpen".

Sde Poker

Ben Goerion gaf zelf het voorbeeld door in 1953 als premier af te treden en tot grote schrik van zijn vrouw Paula van Tel Aviv naar de woestijn te verhuizen. Hier kon de gepensioneerde 's morgens fysieke arbeid verrichten in zijn kibboets Sde poker, 's middags schrijven en 's avonds lezen en studeren. Evenals in Tel Aviv bewoonde hij een eenvoudig huis, volgestouwd met boeken, waarvan hij de grootste privéverzameling van Israël bezat. Dikwijls las hij tot ongeveer drie uur in de ochtend. Zijn 20.000 boeken handelden over uiteenlopende onderwerpen, van Spinoza tot Lenin en van Thomas van Aquino tot Churchill.

Defensie

Maar het bleek dat de staat het nog niet zonder deze sterke leider kon stellen. De politici in Jeruzalem gunden hem geen rust. Bezoekers hadden er een urenlange reis voor over om hem raad te vragen. In 1955 werd hij gevraagd het ministerschap van defensie op zich te nemen en twee maanden later was hij weer premier. Dat bleef hij tot 1964. Daarmee was zijn politieke carrière nog niet afgelopen. De 'oude man', zoals de mensen hem vriendelijk noemden, bleef tot 1970 parlementslid. Voor zijn dood op 1 december 1973 werkte hij aan zijn memoires.

Ben Goerion zag zijn wens dat Israël vrede zou hebben met zijn Arabische buren niet meer in vervulling gaan. „Een slechte vrede is beter dan een goede oorlog", zei hij eens. Het deed hem pijn dat zoveel militairen sneuvelden in de oorlogen. In een interview met de Engelstalige Jeruzalem Post vertelt zijn dochter Renana: „Vader had de gewoonte alle brieven van rouwende moeders te beantwoorden. Ik zal nooit vergeten hoe hij aan het einde van zijn leven, toen hij oud en ziek was, uit zijn ziekbed kwam met een temperatuur van 39 graden om een moeder die haar zoon verloren had te groeten. Hij placht te zeggen: „Een zoon te verliezen, aat is een verschrikkelijk zware last om te dragen".

Folterend

Renana Ben Goerion voegt eraan toe dat hij een folterende pijn voelde voor elke militaire actie die ondernomen moest worden. Gedurende de vergeldingsactie in het midden van de jaren vijftig, toen Israël te kampen had met vele terroristische invallen, sloot hij zijn ogen nooit als de jongens op het veld waren.

„Het gaat niet om een persoonsverheerlijking of zo," legt de coördinator van het informatiecentrum uit, dat een brandpunt vormt van de vele organisaties die zich bezighouden met de viering van de geboortedag. „Ons belangrijkste doel is te onderwijzen".

De coördinator -die Ben Goerion persoonlijk kende- vertelt dat Israël er voor de Zesdaagse Oorlog in 1967 er heel anders uit zag dan nu. De viering van de geboortedag is een goede gelegenheid om een stuk geschiedenis te onderwijzen, om onwetendheid weg te nemen. Hij illustreert deze onwetendheid met een voorbeeld. Een van de jongelui vroeg eens: waarom bombardeerde de Israëlische luchtmacht in de Tweede Wereldoorlog de concentratiekampen niet? „De nieuwe generatie accepteert alles zomaar, neemt het voor lief. We willen ze de problemen die we vroeger hadden, voor en na de oprichting van de staat, laten zien".

Herdenken

Een jaarlang activiteiten en evenementen in Israël om Ben Goerion te herdenken dus. Er zijn hier vrijwel geen instellingen die niet op de een of andere wijze aandacht aan Ben Goerion gaan geven. De herdenking wordt groots opgezet. Onderwijsmensen, televisie, radio, schrijvende pers en vrouwenverenigingen zijn er bij betrokken. De Israëliërs kunnen concerten, tentoonstellingen of lezingen in het teken van de grondlegger van de joodse natie bezoeken.

Ook buiten Israël zijn er festiviteiten. De Israëlische minister van onderwijs bijvoorbeeld, Jitschak Nagon, die eind oktober in Nederland verwacht wordt, zal bij zijn bezoek onder andere stilstaan bij deze markante persoonlijkheid. Nagon was een van zijn naaste medewerkers.

Onwilligen

Er is echter een groep die niet mee wil doen aan de festiviteiten. Want hoewel Ben Goerion vele van zijn dromen nog tijdens zijn leven werkelijkheid zag worden, is de Nege\'woestijn nog steeds niet groen. De bewoners van de Negev zeggen dat de regering te weinig voor hun gebied doet. „De Négev is een gebied dat er buiten staat", klaagt een van de oudste kolonisten van dit gebied. „Het aantal mensen dat hier weg trekt is groter dan het aantal dat erbij komt. Het probleem is niet dat van geld, maar van visie".

Ondanks het hoge geboortecijfer in de Negev laten de statistieken zien dat elke nederzetting in dit gebied mensen verliest. Fabrieken en winkels sluiten, de werkloosheid neemt toe en er staan duizenden woningen -vele van hoge kwaliteit en nieuw- leeg. Misschien dat door de herdenking van de oude man dit ideaal ook weer wordt opgepakt. De Israëlische regering heeft op 6 oktober in elk geval al een aparte vergadering belega om de prob emen van dit gebied te bespreken en te kijken wat er gedaan kan worden aan zijn verdere ontwikkeling.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen