Nazi-juristen niet meer vervolgd

Een milde straf, zeker in vergelijking met andere straffen die wegens nazimisdaden werden uitgesproken. Maar wat misschien veel vreemder khnkt is dat dit proces het begin was van het einde om het donkerste hoofdstuk van de Duitse rechtsgeschiedenis boven water te halen.

Van de 577 rechters en aanklagers die tussen 1934 en 1945 in naam van volk en Führer en strikt volgens de nationaalsocialistische leer „recht" hebben gesprokep aan het Volksgerichtshof, is er geen enkele na Lautz ter verantwoording geroepen. Sterker nog: Lautz kreeg op 31 januari 1951 gratie en na een zes jaar durend onderzoek heeft de Berlijnse Justitie nu de aktes definitief geschoven. ter zijde geschoven.

De nog levende rechters en aanklagers uit die tijd zijn vanwege hun hoge ouderdom niet meer in staat om welk proces dan ook te volgen. Met deze gebeurtenis zullen de misdaden van het Volksgerichtshof onbestraft blijven.

„Onmetelijke misdaden"

En dat terwijl in het oordeel uit 1947 Lautz en zijn collega's ervan werden beschuldigd deel te hebben genomen aan een in heel het land uitgeoefend en door de regering georganiseerd systeem van terreur. De juristen van het Volksgerichtshof hadden zich schuldig gemaakt aan „onmetelijke misdaden" die, naar mening van de toenmalige Amerikaanse militaire rechter in vergelijking met de andere individuele misdaden die zijn begaan, onbeduidend schijnen. Tot slot vermeldde het oordeel destijds: „De dolk van de moordenaar zat onder de toga van de juristen verborgen."

En ondanks dat alles heeft zich geen enkele andere jurist moeten verantwoorden. De Amerikaanse aanklagers hadden 700 veroordelingen ter beschikking waarmee ze konden aantonen hoe de nazijuristen te keer zijn gegaan.
Later, in 1964, heeft de aanklager in de Neurenberger Processen, Robert Kempner, daar nog eens op gewezen in een brief aan de openbare aanklager in Flensburg.
De geallieerden lieten enkele jaren na de veroordeling van Lautz de zaak over aan de Duitse autoriteiten. Vele juristen die zelf geschoold waren in de jaren van het Derde Rijk werden geacht te oordelen over de misdaden van hun collega's aan het Volksgerichtshof. Er was geen centrale verwerking van zoiets als „de zaak Volksgerichtshof". De verschillende officieren van justitie in het hele land gingen zelfstandig te werk maar zonder resultaat.

Groot verzuim

De rechtbank in Berlijn veroordeelde rechter Hans-Joachim Rehse in 1967 tot vijf jaar wegens medeplichtigheid aan moord en poging tot moord, maar het federale gerechtshof maakte het vonnis een jaar later weer ongeldig. Ook in andere zaken kon geen rechtsgeldende veroordeling plaatsvinden tegen een lid van het VoHtsgerichtshof.

Een resultaat dat naar mening van de Berlijnse senator voor Justitie Rupert Scholz „voor iedereen, die aan gerechtigheid gelooft, onbevredigend moet zijn." Zeker voor diegenen die ooit hebben kunnen horen en zien hoe rechters en aanklagers tijdens de processen de verdachten intimideerden, uitscholden en kleineerden. Er volgde een denkpauze van 10 jaar en in 1979 besloot het openbaar ministerie in Berlijn de balans op te maken van de onthutsende praktijken van het Volksgerichtshof. Vijf jaar later kwamen de strafpleiters — na inzage te hebben gehad in meer dan 2600 van de 7000 beschikbare proces-, stukken — tot de conclusie dat er een aanklacht kon worden ingediend tegen de reeds 82-jarige voormalige rechter Paul Reimers.

Hoofdofficier van Justitie Hans-Wolfgang Treppe had zich voorgenomen om het „grote verzuim in de naoorlogse rechtspraak" recht te zetten waarbij hij tevens een einde wilde maken aan de indeling van het Volksgerichtshof als een „gewoon gerecht dat volgens de regels werkte."

Juridische knoop

Want dat laatste was de reden van het federale gerechtshof in 1968 om de zaak Rehse ongedaan te maken. De rechters en aanklagers hadden zich in de ogen van het hof gehouden aan de toen geldende regels. De Berlijnse officieren wilden dit juridisch ongetwijfeld waterdichte maar menselijk gezien onwaardige standpunt bestrijden. Het kwam echter niet zover omdat de verdachte in de zaak, Reimers, zich kort voor het proces van het leven beroofde.

Overigens zou een veroordeling van Reimers erg moeilijk zijn geworden omdat het bewijsmateriaal veel hiaten vertoonde. Uiteindelijk moest ook sluitend kunnen worden aangetoond, zo wilde Treppe het, dat het Volksgerichtshof niet meer was dan een misbruikt gerechtelijk apparaat dat wederrechtelijk doodde en dus geen onafhahkehjke rechtbank die alleen aan de wet was onderworpen. Een juridische knoop die niet langer meer kan worden ontward omdat de „zaak Volksgerichtshof" nooit een zaak is geworden en de verdachten zich al te gemakkelijk hebben kunnen verschuilen achter de juridische dichtsels van het Derde Rijk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen