Uniek schuilkerkje in Gorinchem wordt in originele bouwstijl hersteld

In 1572 kwam in Holland een einde aan de gevestigde heerschappij van de Rooms-Katholieke Kerk. De openbare uitoefening van de katholieke godsdienst was niet langer toegestaan. De Grote of Sint-Maartenskerk werd bestemd voor de gereformeerde eredienst. Katholieken moesten hun toevlucht nemen tot geheime plaatsen voor het houden van hun samenkomsten.

Zij kwamen geregeld bijeen in een klein huisje achter een woning aan de Langendijk. Het achterafstaande gebouwtje was bereikbaar via het huis aan de Langendijk en door een poortje aan de Molenstraat. Het schuilkerkje moet zeer bescheiden van omvang zijn geweest. Het was te klein om op hoogtijdagen de toegestroomde parochianen te kunnen bevatten.

In 1669 werd op dezelfde plaats een kleine kerk gebouwd. Daarover ontving het stadsbestuur klachten, want het bouwen van een kerk door een niet erkend kerkgenootschap was verboden. „Burgemeesteren" gingen polshoogte nemen, maar wisten blijkbaar niet goed wat ze ermee aan moesten.

Er bestonden voorschriften die het belijden van een andere religie dan de gereformeerde moeilijk maakten. De inwoners van Gorinchem waren voor het overgrote deel de gereformeerde godsdienst toegedaan, maar andere kerkgenootschappen ondervonden weinig of geen tegen werking. van de plaatselijke overheid.

Uiterlijke kenmerken
Burgemeesteren speelden de klacht door naar de vroedschap en gaven aan dat college kennis van hun bevindingen. Het moest worden afgebroken, of de bouw moest zodanig worden gewijzigd, dat de uiterlijke kenmerken van een kerk zouden verdwijnen. Als dat niet gebeurde, zou afbraak op last van de overheid volgen.

Wat er daarna precies geschiedde is niet bekend, maar waarschijnlijk werd de meest voordelige oplossing gekozen en het uiterlijk van het gebouw enigszins veranderd. Toen de burgemeesteren een jaar later het gebouw nogmaals inspecteerden, waren de bezwaren niet meer van toepassing. Van buiten leek het gebouw niet meer op een kerk.

In het eerste kwart van de achttiende eeuw scheidde een gedeelte van de Rooms-Katholieke Kerk in de Nederlanden zich af van de kerk van Rome. De pastoor van de schuilkerk "Dit is in Abrahams Schoot" schaarde zich aan de zijde van de kerk van Utrecht, de zogenaamde Oud-Bisschoppelijke Cleresie, waaruit de Oud-Katholieke Kerk ontstond. Het kerkje werd daarna ook wel aangeduid als de Jansenistenkërk, een naam ontleend aan de theoloog Cornelius Jansenius, wiens aanhangers in de Nederlanden aansluiting zochten bij de Oud-Katholieke Kerk.

Omstreeks 1810 telde Gorinchem nog slechts enkele oud-katholieke parochianen en geen geestelijke meer; kerkdiensten werden niet meer in de schuilkerk gehouden, omdat de Fransen in 1795 vrijheid van godsdienst hadden bewerkstelligd.

De oud-katholieke gemeente zocht vervolgens een koper voor haar onroerende eigendommen. In 1815 kocht de hersteld evangelisch-lutherse gemeente dé voormalige Jansenistenkërk met het ervoor staande huis aan de Langendijk. De kerk van deze gemeente aan de Havendijk was in 1814 door een tweetal voltreffers ernstig beschadigd. Dat gebeurde tijdens de beschieting van Gorinchem, toen de stad een belegerde vesting was.

Instorting
Op 7 april 1816 vond de inwijding plaats van het kerkgebouw "Dit is in Abrahams Schoot" als lutherse kerk. Door de jaren heen werd de bouwkundige toestand van het kerkgebouw er niet beter op. Omdat het in een slechte staat verkeerde, ontstond gevaar voor instorting. Op last van de overheid werd daarom de kerk in 1950 gesloten. Bij de reparatier werd voor de meest voordelige oplossing gekozen, door het hoge zadeldak te vervangen door een boogvormige kap. Dit had tot gevolg, dat het uiterlijk van het gebouw geweld werd aangedaan. Op 25 maart 1951 kon men de kerk weer in gebruik nemen. Toch kon het zacht glooiende dak niet verhinderen dat het verval van het oude gebouw voortwoekerde. Om daaraan een halt toe te roepen zal nu een zeer ingrijpende restauratie plaatsvinden, die uitgevoerd wordt door aannemersbedrijf Phielix uit Gorinchem. De totale restauratiekosten bedragen ongeveer 725.000 gulden.

Hoewel allerlei subsidies van Rijk, provincie en gemeente zijn toegezegd, blijft er toch nog een bedrag van 135.000 gulden op de begroting staan. De evangelisch-lutherse gemeente hoopt via een politiek besluit op een garantstelling van de gemeente Gorinchem voor dit bedrag.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen