^Jij bent zeker ook zo'n Oranjemarechaussee!

Terwijl de eerste fietser met een waarschuwing wordt heengezonden, nadert op de rijweg een tweede fietser die eveneens staande wordt gehouden. Aangezien hij snauwerig ontkent in overtreding te zijn, maakt de wachtmeester aanstalten een bekeuring uit te schrijven. Dit ambtelijke gebaar valt niet in goede aarde. De man ontsteekt in woede en weigert alle medewerking. Op Weimars vraag naar zijn beroep geeft hij luidkeels te kennen "banleider" bij de NSB te zijn. Ze moeten onmiddellijk ophoepelen, anders zal hij er voor zorgen dat ze hun baan verliezen! „U gaat uw gang maar, daar krijgt u geen kans voor", voegt Van der Pluim hem koeltjes toe. De NSB'er raakt buiten zichzelf en schreeuwt: „Jij bent zeker óók zo'n Oranjemarechaussee!" Een kwalijker scheldwoord bestaat er voor deze nazi-volgeling niet.... Teruggekeerd in de kazerne vertellen Weimar en Van der Pluim in geuren en kleuren wat hun is overkomen. Cas luister zwijgend en herinnert zich zijn eigen bittere ervaringen. Het woord blijft hangen in zijn hoofd: Oranjemarechaussee... Een erenaam! Opeens voelt Cas zich weer thuis in zijn uniform. Hij bedenkt dat de naam Oranje meer voor hem betekent dan hij in vredestijd ooit heeft beseft...

Oranjemarechaussee, een erenaam voor het gros van de marechaussees in de Tweede Wereldoorlog, is nu -ruim 46 jaar later— opnieuw actueel. Het is de titel geworden van het dagboek van Gerrit (Cas) van Kasbergen. Het 240 pagina's tellende boek verhaalt de belevenissen van een marechaussee (Cas) in oorlogstijd en zijn illegaal verzetswerk tegen de nazi's. De journalist C. A. Dekkers verwerkte het dagboek tot een vlot lopend en boeiend verhaal. Het is zoals generaalimajoor F. J. van Lier —oud-commanidant van de Koninklijke Marechausseivorige week bij de presentatie zei: '„Het boek laat zich in één adem uitlezen". É Een belangrijke reden voor het totDe marechaussees Van Kasbergen (links) en Lubbert Brouwer -met wie Cas nog hachelijke momenten zou doorstaan- nemen de volledig verwoeste autoboxen in de Helderse Hector Treubstraat in ogenschouw. standkomen van dit boekwerk is dat oudadjudant Van Kasbergen een getrouwe weergave wilde geven van het werk van de politie (de marechaussee had in de oorlog een politietaak,].) in oorlogstijd. In feite is het boek een reactie op de vorig jaar verschenen uitgave "De zwarte politie 1940-1945". Daarin werd de Nederlandse politie geen recht gedaan, vindt generaal Van Lier. „Er waren ook mannen bij die, onder dekking van het politie-uniform, in toenemende mate verzet pleegden. Deze laatste groep was beduidend groter dan men zou aannemen uitsluitend op grond van publikaties rond het verschijnen van het boek De zwarte politie".

Historie

"Oranjemarechaussee" begint met een stukje historie over de marechaussee. Het boek beschrijft het ontstaan van het Wapen en de gedaanteverwisseling die zij onderging in de Tweede Wereldooriog. Op 24 juni 1940 ging het Wapen der Koninklijke Marechaussee in zijn geheel over naar de burgerlijke politie, evenals het Korps Politietroepen. Van de oude marechaussee bleef langzamerhand vrijwel niets over. De militaire status was verdwenen, terwijl door samensmelting met de Rijksveldwacht en de Gemeenteveldwacht het karakter van het vroegere Wapen geheel was veranderd. De leiding was in handen gekomen van NSB-officieren, die het Wapen trachtten te gebruiken voor het behartigen van de Duitse belangen.

Na de stakingen in de lente van 1943 nam het verzet bij de politie sterk toe. Herhaaldelijk sloten politiemannen zich —met hun wapens— aan bij illegale groepen. Anderen, zoals Gerrit van Kasbergen, bleven in functie en konden op die wijze het verzet onschatbare diensten bewijzen.

Onuitwisbare indruk

Het zien van de vele doden na de eerste oorlogsdagen van mei 1940 maakt een diepe en onuitwisbare indruk op de 20-jarige korporaal Cas, op dat moment nog niet in dienst van de marechaussee. „In het lijkenhuisje achter het ziekenhuis liggen de doden opgebaard. Schoorvoetend stapt Cas er heen. Met zoveel slachtoffers links en rechts kan hij zich nauwelijks opgelucht voelen als hij geen bekenden ziet. Zoveel leed, veroorzaakt door de nazi's... Cas is vastbesloten nooit één stap voor die gehate moffen te verzetten". De basis voor zijn latere verzet tegen de Duitse overheersing is gelegd.

Na zijn indiensureding bij de marechaussee -het Koninklijke voor de naam was inmiddels door de bezetter verboden-, op 15 september 1940, is de eerste standplaats van Cas Den Helder. Daar is hij getuige van de vele luchtaanvallen die de RAF op de marinestad uitvoert.

In zijn nieuwe standplaats Zeist (mei 1941) worden door Cas de eerste contacten met de illegaliteit gelegd. In die plaats valt ook —voor het eerst— de 'scheldnaam' voor de niet-Duits-gezinde marechaussees: Oranjemarechaussee. Kort daarna wordt Cas overgeplaatst naar Badhoevedorp. In deze plaats zou hij, behoudens enkele tussentijdse detacheringen, blijven tot november 1943. Het feit dat de brigadecommandant een NSB'er is, levert nogal eens pro

Het illegale SD-legitimatiebewijs, waardoor Cas kon worden verondersteld • deel uit te maken van de gevreesde Sicherheitsdienst. blemen op. Eveneens komt Cas bi) het uitoefenen van functie diverse malen in gewetensconflicten. Een voorbeeld is het terugsturen van twee vrouwen die voedsel naar huis brengen. De vrouwen mogen niet over de brug. Een Duitse soldaat komt de dames te hulp. Er dreigt een handgemeen als de Duitser Cas uitscheldt voor lafaard. Opmerkelijk is dat Cas de soldaat aangeeft. Dan blijkt dat de Duitser eerder is gedegradeerd wegens hulp aan Nederlanders. Als er met het vuurpeloton wordt gedreigd, springt Cas toch in de bres voor de soldaat en gaat hij akkoord met excuses.

Trouw-groep

Steeds vaker bemoeit Cas zich met het verzetswerk. Tijdens een van de acties ontmoet hij de koerierster Grietje. Na verloop van tijd onstaat er een relatie. Na de oorlog wordt Grietje mevrouw Van Kasbergen.

Begin 1943 wordt Cas opgenomen in de illegale "Trouw-groep". Met een collega-marechaussee zorgt Cas voor de verspreiding van het blad. In juni volgt detachering naar Crailo. Tijdens een van de nachtdiensten raakt Cas in gevecht met een aantal Duitsers. Hij weigert een Duitse soldaat toestemming te geven met zijn vriendin een afzetting te passeren. Het meisje heeft daar geen vergunning voor. De Duitser gaat met Cas op de vuist, maar dat bekomt eerstgenoemde slecht. Cas slaat hem knock-out.

„Maar dan begint het pas! Vier of vijf woedende soldaten komen hun kameraad ontzetten. Massaal en hardhandig gaan ze Cas te lijf. Aan alle kanten trapt en slaat hij om zich heen, maar zelf moet hij de meeste klappen incasseren. Nooit eerder is hij zo afgetuigd". Door tussenkomst van een —bij Cas bekende— Rijksduitser loopt alles met een sisser af. De vechtlustige SS'er verdwijnt echter naar het Oostfront.

Terug in Badhoevedorp raakt Cas betrokken bij het transport van illegaal drukwerk. Cas verzorgt dit samen met marechaussee-collega Jan Bad. Het transport gebeurt tijdens de verlofdagen van een van beiden.

In november 1943 wordt Cas vrijwillig overgeplaatst naar het bureau van Landespolizeikommandeur Felix Donders. Hoewel in dienst van de Duitsers, blijkt deze gewestcommandant weinig met het FÏerrenvolk op te hebben. In veel zaken geeft hij zijn lijfwacht Cas de vrije hand, zodat de inmiddels wachtmeester geworden Van Kasbergen veel belangrijke informatie kan doorspelen naar het verzet. Met nog twee collega's verricht Cas dit inlichtingenwerk.

Een van de dieptepunten is de executie van 23 Trouw-medewerkers. De Sicherheitsdienst (SD) belooft de levens van de verzetsmensen te sparen als de uitgave van Trouw stopgezet wordt. Op een bijzondere vergadering van de Trouw-groep moet een beslissing vallen. Na zorgvuldige weging van de argumenten valt het besluit dat de uitgave van Trouw moet worden voortgezet. Op woensdag 9 augustus 1944 worden 23 medewerkers van de Trouw-groep in Vught gefusilleerd. Omslag van het vorige week verschenen boek "Oranjemarechaussee". werk waarop je niet trots kunt zijn. Niettemin zijn met diezelfde schoten ook; levens gered. Kostbare levens van zijn medestrijders, van zijn vrienden. Toch knaagt de twijfel, zal blijven knagen, jarenlang...".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen