In Egypte hangen 'orthodoxe' posters in evangelische huizen

Conservatief en fundamentalistisch, zo typeert dr. P. B. Dirksen, die van 1963 tot 1977 aan het Theologisch Seminarie van de Koptisch-Evangelische Kerk was verbonden, deze kerk. Die begrippen hebben in Egypte weliswaar niet dezelfde gevoelswaarde als in Nederland, omdat de Evangelische Kerk nooit een richtingenstrijd heeft gekend. Toch doet het bijwonen van de kerkdiensten al snel de juistheid van deze typering zien.
De Evangelische Kerk ontstond pas in de vorige eeuw, door het zendingswerk van de United Presbyterian Church uit de Verenigde Staten. Amerikaans calvinisme is dus de bakermat. Daardoor mag het geen wonder heten dat de koptisch-evangelischen de Westminsterconfessie en -catechismus aanhangen. In 1929 werden die voor het eerst in het Arabisch vertaald.
De atmosfeer in deze kerken doet echter veeleer "evangelisch" aan, zowel in de prediking als in de zang. Ligt in de prediking de klemtoon op de besluitvaardigheid en de keuze van de mens, de liederenkeus doet haast vermoeden dat men in een tentcampagne van Johannes de Heer is aangeland. Wie met diens bundel vertrouwd is, neuriet menig lied mee!

Kritiek
Twijfel aan de betrouwbaarheid van de openbaring is in Egypte niet gebruikelijk, behalve bij moslims. Noch in de Orthodoxe, noch in de Evangelische Kerk is die twijfel aanvaardbaar, net zo min als moslims afstand doen van hun geloof in 'goddelijke' openbaring. In Egypte is het voor een christen niet moeilijk de Bijbel "van kaft tot kaft" te geloven, omdat de hele maatschappij een dergelijke zekerheid ademt. Alleen een intellectuele toplaag binnen de kerk vraagt zich af hoe bepaalde bijbelgedeeltes verstaan moeten worden, zonder overigens aan het openbaringskarakter van de Bijbel te twijfelen.

In 1854 gingen vanuit de Amerikaanse Presbyterian Church Thomas McCague en diens vrouw als eerste zendelingen naar Egypte. Vanuit hun vaderland zouden ze door velen worden gevolgd. In het jaar van hun aankomst werd meteen de eerste jongensschool in Cairo geopend. Sommige van de door die zendelingen geopende scholen, zoals de American School in Assioed en het Ramsis College for Girls in Cairo, staan nu nog bekend als prima opleidingsinstituten. Veel kerkelijke leiders hebben hun eerste onderwijs aan die scholen gekregen.
Nu hebben die scholen geen enkele zendingsdrang meer; dat zou immers tot onmiddellijke sluiting leiden. De leerlingen, waaronder veel moslims, krijgen godsdienstonderwijs in overeenstemming met de eigen belijdenis.
In 1863 ontstond de eerste Egyptische protestantse gemeente. De ouderlingen en diakenen waren allen uit de Koptisch-Orthodoxe Kerk afkomstig, en werden door de Amerikaanse zendelingen onder handoplegging ingezegend.
Geen wonder dat dit zendingswerk, dat geen moslims, maar christenen bekeerde, tot grote spanningen met de Koptisch-Orthodoxe Kerk leidde. Die oeroude en toentertijd zeer traditionalistische kerk moest niets hebben van die buitenlandse nieuwlichterij. Vooral in Assioed, een christelijk bolwerk in islamitisch Egypte, leidde dit tot gewelddadige rellen in 1867 en 1869.
Een week na de opening van een protestants seminarie in 1867 begon de toenmalige patriarch van de Orthodoxe Kerk zijn "tegenaanval". In vol ornaat kwam hij de stad Assioed binnengereden, zittende op een ezel. Priesters liepen voor hem uit, droegen palmtakken en zongen „Gezegend hij die komt in de naam des Heeren"...

Verbeterde verhouding
De "reformatie" in Egypte heeft niet tot blijvende spanningen geleid. Waarschijnlijk is een geleidelijke verbetering van de verhoudingen veroorzaakt door het feit dat de "afvallige" protestanten altijd maar een kleine minderheid onder de Egyptische christenen zijn gebleven. De Orthodoxe Kerk telt immers tenminste 5 miljoen leden. Deze cijfers zijn echter slechts een schatting.

Tegenwoordig putten beide kerken zich uit in publiek vertoon van harmonie. Dat zal ook wel zijn ingegeven door de re-islamisering van de samenleving. Zeker op lokaal niveau zijn de relaties goed. Beide kerken overleggen over verbetering van hun theologische opleidingen en over samenwerking in het onderwijsprogramma waar dat mogelijk is.
Voor veel protestanten is de patriarch van de Orthodoxe Kerk, Anba Shenouda III, een klein beetje hun kerkvorst. Zoals ook veel protestanten hun huis vol hangen met grote posters van Maria met het kind jezus. Orthodoxe gewoonten in evangelische huizen.
In 1864 begonnen de calvinistische zendelingen een theologische klas met elf studenten. Hieruit groeide een Theologisch Seminarie, dat in 1926 geheel aan de synode van de Evangelische kerk werd overgedragen. In 1962 werd de synode van de Nijl geheel onafhankelijk van haar moederkerk in de VS. In 1967, na de oorlog tussen Egypte en Israël, stuurde Nasser alle Amerikanen, inclusief de zendelingen, naar huis.

Onderwijsposten
Die gedwongen aftocht vergrootte de zelfstandigheid van de kerk nog, doordat de Amerikanen besloten, dat de Koptisch Evangelische Kerk geheel zelfstandig mocht uitzoeken voor welke posten ze zendelingen als helpers wilde hebben. Mede door geldgebrek hebben de presbyterianen daarom nu nog maar een tiental zendelingen in Egypte werken, vooral in het onderwijs. Nog steeds spelen Amerikaanse zendelingen een grote rol in het Theologisch Seminarie, hoewel intussen een groot aantal Arabische docenten betrokken is bij de opleiding. Vanaf 1963 zijn ook enkele Nederlandse theologen, de hervormde oudtestamentici dr. P. B. Dirksen (1963-1977) en dr. M. Dijkstra (1977 tot heden), aan dit instituut verbonden.
Vooral sinds het uitbreken van de burgeroorlog in Libanon is het antal studenten dat de dagopleiding volgt sterk gegroeid. Protestanten in het Midden-Oosten geven de voorkeur aan een studie in Cairo boven de opleiding aan dé Near Eastern School of Theology in Beiroet, en dat om begrijpelijke redenen. Zodoende leidt het seminarie ook een aantal buitenlandse Arabieren tot dominee op, waaronder enkele Soedanezen. Enkele kleinere protestantse groeperingen, zoals de "Holiness Churches" rond rev. Saied Ibrahim uit Shubra, een arme wijk in Cairo, stuurt bij gebrek aan een alternatief eveneens zijn voorgangers naar het Evangelisch Seminarie.

Zendingskerk
De Raad voor de Zending van de Nederlandse Hervormde Kerk is bij enkele projecten betrokken. Al meer dan een eeuw geleden werd werk opgezet in Qalyub, even ten noorden van Cairo. In 1871 vestigde de Ermelose zendeling Gerrit Nijland zich daar, waarna veel andere Nederlanders in zijn spoor traden. De daardoor ontstane "Bethel Emmanuel Kerk", die nog steeds bekend staat als de "Holland Mission Church" is formeel onafhankelijk van de Koptisch-Evangelische Kerk, hoewel er in de praktijk nauwe relaties zijn.
Rond dit kleine kerkje is een bloeiend vormingswerk voor de arme buurtbewoners ontstaan, geheel onder leiding van Egyptenaren. De Raad voor de Zending blijft de zo onmisbare financiële steun verlenen. In Cairo heeft deze Bethel-Emmanuelkerk een eigen centrum, waar vooral het onderwijs en het vormingswerk voor vrouwen en meisjes centraal staat. Allerlei kerken, en ook de moslimgemeenschap, maken graag van deze vorm van onderwijs gebruik.

De Raad voor de Zending is nauw betrokken bij de evangelische lagere school in Barrage, dicht bij Qualub. Deze "Nur as-Salamschool" is ongeveer 100 jaar oud. Ze wordt nu door 850 kinderen bevolkt, van wie 75 procent moslim is. Het ontstaan van dit "Licht des vredes", want dat betekent de naam, is te danken aan zendeling De Vlieger uit Oostburg, die deze "Hollandse Zendingsschool" in 1893 stichtte. Nederlandse steun hierbij blijkt nog onontbeerlijk. Kort geleden kon dank zij de Unie School en Evangelie een vijftal klaslokalen worden bijgebouwd.

Ceoss
In 1957 werd de Koptisch-Evangelische Organisatie voor Sociale Dienstverlening (Ceoss) gesticht, om het vele werk dat reeds door de kerk gedaan werd, te bundelen en richting te geven. Ceoss is thans verantwoordelijk voorprogramma's ter bestrijding van analfabetisme, voor moeder- en kindzorg, voor bijbelstudies, veeteelt, gezondheidszorg, bijenteelt, naailessen en dergelijke. In meer dan 100 dorpjes werken tientallen bezoldigde Egyptenaren met honderden vrijwilligers. Hiermee draagt Ceoss veel bij aan de ontwikkeling van Egypte, op een schaal die voor een relatief klein kerkgenootschap groot te noemen is.
Ook gezinsplanning hoort bij het hulpverleningspakket. Dat maakt wel duidelijk dat de leden van deze kerk tot de groep van hoger ontwikkelde Egyptenaren behoren, omdat alleen in die kringen een onderwerp als geboorteregeling bespreekbaar is.
Is het een wonder dat ik tijdens mijn bezoek aan diverse evangelische kerken werd overweldigd door het formidabele aantal artsen dat lid is van dit genootschap? Wellicht is dat het gevolg van de tamelijk pro-westerse oriëntatie en het protestants gedachtengoed, dat tot snelle ontwikkeling van de kerkleden heeft geleid. Daarbij heeft de Koptisch-Evangelische Kerk veel leiders uit de Orthodoxe Kerk "weggezogen".

Evangelische horzel
Dr. J. Helderman, lid van de Egyptecommissie van de Raad voor de Zending, noemt de Evangelische Kerk de "horzel", die de Orthodoxe Kerk prikkelde om de vensters naar de nieuwe tijd te openen. Niet het minst door het voorbeeld van de protestanten is binnen de Koptisch-Orthodoxe Kerk een herleving waarneembaar van zaken als bidden en bijbellezen.
Een orthodoxe vriend van me nam me eens mee naar de Markuskathedraal in Cairo. Sinds 1969 rusten daar, dank zij een geschenk van de paus in Rome, de (vermeende?) beenderen van de apostel Markus. Zodra we bij dat graf kwamen, legde mijn vriend zijn hand daarop en begon hij te bidden. Hij verzekerde me, dat ik erg geholpen zou zijn, wanneer ik dat ook deed. Deze vriend ,die een bijzondere heiligheid aan het graf van Markus toekent, vroeg me ernstig of ik wel dagelijks bad en het Woord van God las. Protestantse invloed!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen