Patriarch Lucaris ging door rk- en orthodoxe intriges roemloos ten onder

Cyrillus Lucaris werd in 1570 op Kreta geboren, Hij studeerde aan de universiteiten van Padua en Venetië. In 1593 werd hij in Constantinopel door zijn oom Meletius Pigas. patriarch van Alexandrië, tot diaken gewijd. Het jaar daarop werd hij naar Polen gezonden om daar weerstand te bieden aan de pogingen van de RK-Kerk om een unie met de Orthodoxe Kerk te bewerken, uiteraard in die zin dat de laatste zou opgaan in de eerste. Toen de synode van Brest Litovsk inderdaad die unie bekrachtigde sprak Lucaris voor een tegensynode.

Patriarch

Teruggekeerd in Constantinopel werd Lucaris tot priester gewijd en in hetzelfde jaar volgde zijn benoeming tot patriarch van Alexandrië, opvolger van zijn oom die stierf. Via de Nederlandse koopman David de Leu de Wilhelm kreeg Lucaris boeken van Nederlandse theologen in handen. Het waren over het algemeen wel boeken van remonstranten (zoals Arminius, Rainoldus en Vorstius), maar het betrof hier vooral werken gericht tegen de RK-Kerk, die niet handelden over de christologie en soteriologie. Lucaris zag steeds meer overkomsten tussen de Oosters Orthodoxe en de RK-Kerk en de zaak van de Reformatie leek hem juister" en „meer overeenkomstig met de leer van Christus".

In 1620 volgde zijn benoeming tot patriarch van Constantinopel. In deze plaats kwam hij in aanraking met de calvinistische Cornelius Haga. Nederlands gezant van de Staten-Generaal bij de Verheven Porte. De contacten met het westen groeiden in de jaren daarop. Lucaris stond in briefwisseling met de Hollandse Joh. Wtenbogaert en George Abbot, aartsbisschop van Canterbury. Hij zond orthodoxe monniken naar Engeland om zich daar in de theologie te bekwamen. Kennis en studie betekende voor hem zoveel, dat hij in 1627 een eigen pers op touw zette. Deze werd echter door de Turken, als gevolg van Franse en roomse pressie, weer opgedoekt.

Verdieping

Via Cornelius Haga's ambassadepredikant, de Geneefse predikant Antoine Léger, kreeg hij ook contacten met Geneve. Ds. Léger stimuleerde Lucaris om zich meer te verdiepen in de calvinistische leer. De Leidse theoloog Festus Hommius stuurde Lucaris een Griekse vertaling van de Heidelberger Catechismus en Revius zond hem de Confessio Belgica in de Griekse en Latijnse overzetting. Cyrillus beloofde omgekeerd zijn Hollandse vrienden een eigen belijdenis te zenden waar hij mee bezig zou zijn. In de eigen stad waren de mogelijkheden nu verdwenen, zodat hij voor publikatie moest uitwijken naar Geneve. Daar publiceerde hij in 1629 zijn Geloofsbelijdenis (in het Latijn), een werk dat een door en door calvinistisch karakter draagt.

In deze belijdenis betoogt Lucaris dat het gezag van de Heilige Schrift boven dat van de kerk gaat. Hij verwerpt de onfeilbaarheid van de kerk (art. 12) en stelt zich achter de calvinistische opvatting van verkiezing en verwerping (art. 3). Er zijn volgens hem slechts twee sacramenten (doop en eucharistie). Verwerpelijk vindt hij het leerstuk van de „verzonnen transsubstantiatie" en „de fabel van het het vagevuur". De mens wordt gerechtvaardigd door het geloof alleen, zonder de werken.

Eigen confessie

Aan het slot van de confessie gaat hij in op enkele vragen, zoals deze, of de Heilige Schrift door iedereen moet gelezen worden. Lucaris zegt dat de gelovige christen groot onrecht gedaan wordt als dit hem belet wordt. „Het is immers hetzelfde als een hongerige ziel van geestelijk voedsel beroven of haar beletten erbij te komen en ervan te proeven".

Ook de iconen, een typisch kenmerk van de Orthodoxe Kerk, komen aan de orde. Lucaris noemt de schilderkunst „een edele en luisterrijke kunst", ja, vindt het zelfs geoorloofd om afbeeldingen van Christus en de heiligen te hebben. „Maar het aanbidden en vereren daarvan verfoeien wij als iets dat door de Heilige Geest in de Heilige Schrift verboden is, opdat we niet ongemerkt in plaats van de Schepper en Maker, kleuren, kunstvaardigheid en het geschapene vereren".

Veel tegenstand

Het is duidelijk dat Cyrillus veel tegenstand moest ondervinden in zijn poging de oosterse kerk op deze wijze evangelisch te beïnvloeden. Het verzet kwam zowel van zijn orthodoxe collega's, als van Franse gezanten en van de RK-Kerk, met name van de Jezuïeten in Constantinopel, Maar liefst vijf keer werd hij in zijn ambtsperiode afgezet (en later dank zij vooral Engelse en Nederlandse steun weer hersteld). De Frans-roomse tegenpartij bracht hem ten slotte definitief ten val in 1638. Cyrillus werd beschuldigd van landverraad omdat hij de Don Kozakken zou hebben aangezet het Ottomaanse Rijk aan te vallen.

Toen hij naar het eiland vervoerd werd waar hij heen verbannen zou worden, werd hij onderweg door de soldaten die hem begeleidden gewurgd en over boord gegooid. Hiermee vond de 'calvinistische' patriarch, die de kerk wilde reinigen van roomse en orthodoxe verzinsels, een tragisch einde. Zijn invloed op de Orthodoxe Kerk is helaas nihil geweest. Maar liefst zes oecumenische concilies veroordeelden de confessie van Lucaris in de eeuw waarin hij leefde. De oosters-orthodoxe kerk sloot haar poorten voorgoed voor reformatorische invloeden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen