Geestelijke beroering in Alblasserwaard kwam ook onder schoolkinderen voor

In het begin van de achttiende eeuw worden op verschillende plaatsen in de wereld religieuze opwekkingen waargenomen. Zo komen onder de prediking van verschillende dominees in Schotland, Engeland en Amerika opmerkelijk veel mensen in korte tijd tot bekering. Ook in ons land vinden in verschillende plaatsen opwekkingen plaats. Bekend is de zogenaamde Nijkerker beroering. Veel minder bekend is het feit dat ook in de Alblasserwaard een geestelijke opwekking heeft plaatsgevonden.

In het jaar 1751 vindt in Werkendam onder de prediking van ds. Joh. Groenewegen een opwekking plaats. Via Hardinxveld, Sliedrecht en Papendrecht slaan de beroeringen ook over naar plaatsen in de Waard. De broer van ds. Joh. Groenewegen, Jacob Groenewegen, beschrijft in een geschrift hoe dit heeft plaatsgevonden. Zijn boekje draagt de titel "Oprecht verhaal en verdediging van het werk Gods tot overtuiging en bekeering van Zondaaren, zoo als het gebeurd is te Werkendam en op veel andere plaatsen". Ook anderen klimmen in de pen, om de bijzondere gebeurtenissen te beschrijven. Opvallend is het grote aantal kinderen, dat erbij betrokken was.

Kinderen

Op scholen gebeurde het dat kinderen onverwacht in grote schrik begonnen te roepen: „Weg duivel, weg, weg, ik heb u lang genoeg gediend, ik moet de Heere Jezus hebben" en dergelijke. Anderen begonnen bitter te schreien en begaven zich tot gebed. De schoolmeesters probeerden de aangevochtenen te hulp te komen, zo vermeldt een geschrift uit het jaar 1752, dat uitgegeven werd in Workum, Friesland. Het gebeurde ook dat kinderen op de grond vielen en in grote benauwdheid met hun armen en benen trokken. Volgens ooggetuigen hadden deze verschijnselen naar het uiterlijk veel weg van toevallen. Soms moesten kinderen worden vastgehouden; anders zouden ze zich bezeren door de hevige bewegingen van hun lichaam. Het is te begrijpen dat deze voorvallen op andere kinderen veel indruk maakten. „In plaats van spelen, ydele dingen en stoutigheden te plegen, lazen en baden zij hardop in 't openbaar bij malkander, biddende allermeest en vuurig om malkanders bekeering...", aldus de schrijver uit Workum. Dit alles gebeurde in verschillende plaatsen in de Waard.

Volwassenen

Niet alleen op de kinderen, maar ook op de volwassenen maakten de gebeurtenissen grote indruk. Er kwam een grote belangstelling voor het Woord. Zowel in de week als zondags kwamen mensen bij elkaar om oefeningen te horen, te bidden en te spreken. In Papendrecht stond in die tijd ds. B. Elikink, die een verslag heeft bijgehouden van de opmerkelijke gebeurtenissen in zijn gemeente. Hij schrijft: „Den volgenden dag des Heeren -zijnde den 5 maart, was de kerk zo gestampt vol, dat ik des nademiddags over de stoelen moest klimmen om op de preekstoel te komen".

Ook onder volwassenen zijn bijzondere „trekkingen en schuddingen", waardoor soms kerkdiensten moeten worden afgebroken. Ds. Elikink: „Doch nadat ik een gedeelte van mijn reden hadt uitgesproken wierden de aandoeningen zo heftig en het geroep der beroerden zo groot dat er voor mij niet meer te spreken was". Het gebeurde dan wel dat kerkgangers bij de predikant aan huis kwamen om het Woord van God te horen.

De aandoeningen bestonden uit „luide zugtingen en daarop hartbrekend gekerm", aldus ds. Elikink. Sommigen lagen plat op de grond, anderen staken de armen omhoog, onder luide uitroepen. In Giessendam vroeg de dominee de mensen zich bedaard te houden, maar een man stond op, stak zijn beide handen omhoog en riep „Ik kan niet zwijgen, of ik zal bersten. Lieve Heere, wat moet ik doen om zalig te worden?"

Gevolgen

Ook in het openbare leven hadden de gebeurtenissen hun invloed. „In plaats van in de herberg te gaan, te vloeken, te speelen, te drinken enzovoort zo komen ze zeer ijverig ter kerke", aldus het geschrift uit Workum. Jacob Groenewégen schrijft hierover: „Voorbeelden van groote diep vervreemde en godloose Sondaaren worden in 't hart gegrepen, die even te voore boosaardig geweest hadden". De beroeringen gingen niet snel voorbij. Wekenlang hielden zij aan. Van de gemeente van Bleskensgraaf is het bekend dat er na de beroeringen een ongekend groot aantal lidmaten werd aangenomen. Dit aantal was des te opvallender, daar er in de jaren voor 1753 nauwelijks lidmaten waren bevestigd. Gedurende twee eeuwen is de invloed van de beroeringen in verschillende dorpen merkbaar geweest. Niet het minst in de gezelschappen die werden gehouden op vele plaatsen

Oorsprong

De aard van de bevolking in de Waard vormde op zich dus geen gunstige voedingsbodem voor de opwekking. (Welke aard vormt die echter wel?) Velen hebben pogingen gedaan de oorsprong van de opwekking aan te wijzen. Er waren er die de bewegingen als ongezond en van de duivel afkomstig noemden. Zij vonden de gemoedsuitingen ongepast. Bovendien zou het merendeel berusten op namaak. Dergelijke meningen werden door verschillende schrijvers weerlegd. Ze wezen er daarbij op dat waarachtige overtuiging van zonden een werk van Gods genade is. Daarbij hielden ze tegelijkertijd de mogelijkheid open dat er ook bij waren bij wie het niet diep ging. Het is echter bekend dat waar God werkt ook de satan bezig gaat zijn. Waar echter een hervorming van hart en leven werd bewerkt, was sprake van Gods werk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen