Of Gouda weer een havenstad wordt, lijkt een duitenkwestie

Om het geheel luister bij te zetten opent het Goudse Eerste-Kamerlid Drs. J. Borgman (PvdA), oud-gedeputeerde van Zuid-Holland en oud-wethouder van Gouda, op 18 juni een expositie van een negental architectenbureaus. Zij geven dan hun toekomstvisie op het Goudse waterfront. Vertegenwoordigers van gemeente, provincie. Kamer van Koophandel, de samenwerkende VVV's Midden Holland, de ANWB en architecten zullen tijdens een forumdiscussie van gedachten wisselen over opzienbarende ideeën.

De gedachten over "Gouda... Havenstad?" vallen in tweeën uiteen: herstel van de oude scheepvaartroute van de IJssel naar de Gouwe, dwars door de grachten van de binnenstad, en het toeristisch aantrekkelijk makken van de IJsseloevers. De plannen blijken aan te slaan, maar de financiën houden voorlopig de boot af.

Halverwege vorig jaar kwam de initiatiefgroep met uitgewerkte plannen voor het herstel van de scheepvaartroute door de binnenstad. Dat moet acht a tien miljoen gulden kosten, zo schatte men. Diverse kunstwerken -bruggen, sluizen en kademuren- moeten daarvoor aangepast of vervangen worden. Dit bijna oudste gedeelte van de stad blijkt ook het grootste struikelblok. De toeristische scheepsvaart zal door de oude havenmonding van de Gouwe in de Hollandse IJssel weer naar 'binnen' moeten. De getijdensluis, gebouwd om het dichtslibben van de grachten tegen te gaan, werd na de watersnood van 1953 vervangen door een dam met duikers. Daardoor werd scheepvaart in de grachten onmogelijk. Dat was eigenlijk ook niet meer noodzakelijk dank zij de aanwezigheid van de nabijgelegen Mallegatsluis en de in 1936 gebouwde Julianasluizen. Deze beide sluizen geven ook toegang tot de Gouwe, maar dan niet meer via de vaarweg door de binnenstad.

Jaarlijks passeren ongeveer 15.000 pleziervaartuigen de Julianasluizen. Met een jaarlijkse toename van 7 procent blijkt deze Noord-Zuid-route aanmerkelijk populairder te worden dan de parallel liggende route over Leidschendam. Het percentage passanten die daadwerkelijk de stad bezoeken, blijft ver bij die ontwikkeling achter. De initiatiefgroep zoekt de oorzaak daarvan in het vanaf zaterdagmiddag gesloten zijn van bruggen en sluizen. Ook het ontbreken van goede aanlegmogelijkheden en sanitaire voorzieningen zou een rol spelen. Op deze manier vaart tevens een belangrijke inkomstenbron aan Gouda voorbij, zo stelt men.

Het opnieuw openstellen van de Havensluis lijkt voorbij, nu de weg eroverheen inmiddels een verkeersader is geworden, waarover ook het verkeer van en naar de Krimpenerwaard afgewikkeld wordt. „Nee", zegt H. Dupré, vertegenwoordiger van de initiatiefgroep, „die mogelijkheid is niet voorbij. De watersnooddreiging voor Gouda is weggenomen door de dubbele stormstuw in Krimpen aan den IJssel, terwijl een stormvloedkering bij Maasdam de laatste perikelen in dit verband zal wegnemen. Verder moet verwacht worden dat de verkeersdruk aan de stadszijde door de in de Krimpenerwaard aan te leggen Zuidwestelijke randweg sterk zal afnemen < Hierdoor behoort een klapbrug over de oude sluis tot de mogelijkheden", aldus Dupré.

Een ontwerp van de nieuw te bouwen schutsluis, waarin de bestaande Havensluis integraal is opgenomen, laat zien dat aanleg van dure drijfsteigers overbodig is, omdat er een vaste waterstand in de Haven is bereikt. Dat we hier te doen hebben met de bottle-neck van het hele plan blijkt uit de geraamde kosten. Die maken 40 procent van het totaal geraamde bedrag van 10 miljoen gulden uit. Voor het (beter) geschikt maken van de vaarroute zal nog eens 3 miljoen gulden nodig zijn, zo rekent de initiatiefgroep voor.

„Wat gefaseerd wordt uitgevoerd, kan ook gefaseerd worden betaald, terwijl de uitgaven natuurlijk wel investeringen moeten worden genoemd, omdat ze uiteindelijk ook weer geld in het laatje brengen", aldus Dupré

Wel haalbaar

De ideeën voor de IJsseloevers lijken het deel van het totaalplan dat momenteel actueler is. Door de aanleg van een gemetselde waterkering (1954) aan de stadszijde is het visuele contact met de rivier verloren gegaan. Dat heeft ook planologisch zijn weerslag gehad. Eind 1987 werd een 20-tal architecten aangeschreven om hun visie op de ontwikkeling van dit stukje stadsbeeld te geven. Negen reageerden met tastbaar resultaat.

Zij hoefden geen rekening te houden met de semi-industriële bebouwing op een landtong aan de zuidoever, aan de Krimpenerwaardse kant van de IJssel. Wegenbouwer Koudasfalt (dochteronderneming Volker Stevin) zou zich elders kunnen vestigen. De milieu-uitstoot van dit bedrijf heeft reeds enkele stadsvernieuwingsprojecten tegengehouden. Navraag leert ook, dat de directeur Nederland van het bedrijf, ir. G. Herwegen, bereid is mee te denken: „Alles is bespreekbaar, maar officieel zijn wij door geen enkele overheid benaderd, en het spreekt vanzelf dat er financieel nog wel het een en ander te regelen is".

Verschillen

 De verschillende schetsen brengen opvallende, soms principiële verschillen aan het licht. Architect F. Roodbeen zet zich in voor behoud van de zellingen (ondiepe stroken grond langs de Hollandse IJssel, tussen vaargeul en dijk). „We hebben hier de kans om de plek waar Gouda is ontstaan te laten samengaan met een stuk natuur. Sowieso is er de IJssel. Als we nu aan de overkant de overlast veroorzakende industrie vervangen door de in verdrukking geraakte zellingen, dan krijgen we de prachtige combinatie van oud stadsgezicht, rivier, zellingen en dijk met polderlandschap. Een waardige entree van deze bijzondere provinciestad", aldus Roodbeen. Volgend hem moet aan de stadszijde de etalage van Gouda worden opgericht: een boulevard met kiosken met aardewerk, kaarsen, pijpen, kaas en stroopwafels, aangevuld met enige horecabedrijven.

Ook de tuin- en landschapsarchitecten Van Hees & De Widt uit Gouda willen de bestaande zellingen handhaven. Zij willen een gedeelte van de landtong teruggeven aan het water en denken dan aan een groen recreatiegebied in de vorm van een groot eiland midden in de rivier. Ook zij projecteren aan stadszijde een boulevard met havengebouw en drijvende steigers. Als contrast met de landelijke zuidzijde zal de bebouwing van de stad moeten worden verdicht. Het economisch perspectief van dit plan is vooral gebaseerd op het toevoegen van wervende attractiepunten.

Het ontwerpbureau Koolhaas uit Almere denkt aan een grote jachthaven aan de zuidzijde, met een pier met uitkijktoren. Verder wil het een nieuwe landtong met restaurant in de rivier, terwijl een toeristische veerpont de bezoekers van de ene oever ' naar de andere brengt. In dit plan wordt de polder achter de Zuiderijsseldijk, die in het streekplan van de provincie reeds als dagrecreatiegebied wordt aangeduid, onder water gezet, om zo een vanuit de jachthaven bereikbare recreatiepias te creëren. Een rivierpark met woningen en hotelaccommodaties moet het geheel completeren, zo vindt Koolhaas.

Rigoureus

Het meest rigoureuze plan is van architectenburo Abken bv uit Nieuwegein. Hierin wordt de stadszijde als een rustige promenade met wat bomen, kiosken , beelden en speelobjecten ingevuld. Abken wil dan aan de zuidzijde „een brandpunt van faciliteiten en activiteiten, waar geen watersporter omheen kan en de stadsmens goed toeven kan". Er moet een jachthaven met drijfsteigers en een boulevard komen. Verder zijn er culturele accommodaties zoals een stadsgalerij, bibliotheek, expositieruimten, musea, muziekzalen, vergader- en receptieruimten gepland. Horeca-, maar ook logies- en woonvoorzieningen voor speciale doelgroepen, gecombineerd met presentaties als palmkassen, aquaria, vijvers en fonteinen moeten de mensen er heen lokken, zo vindt Abken.

Realiteitszin

Het is interessant na te gaan in hoeverre al deze plannen realiteitszin hebben. Ondanks de toename van de vrije tijd en het inzicht dat toeristische bestedingen een steeds belangrijkere economische factor zullen zijn in de toekomst, zal de politiek uitspraken moeten doen. Ook is het van belang in hoeverre subsidieverstrekkers en het particulier initiatief willen meedenken.

Een van die subsidieverstrekkers zou de provincie kunnen zijn. Door het afgeven van een zogenoemde "intentieverklaring" heeft de provincie reeds aangegeven dat de plannen passen binnen de huidige beleidsopvattingen van de provincie. Zodoende is er enig uitzicht gegeven op eventuele subsidies in de toekomst.

„In de nota Ruimtelijke ordening watersportverbindingen wordt Gouda reeds als natuurlijke pleisterplaats voor watersport aangeduid", zegt drs. J. Lincklaen Arriens, beleidsmedewerker op de afdeling economische zaken en toerisme van de provincie Zuid-Holland. „De initiatiefgroep heeft heel goed voorwerk verricht door met een degelijk onderbouwd verhaal te komen. We zouden zelfs bij de IJsseloevers aan een verdere invulling tot Moordrecht en Gouderak kunnen denken. De provincie heeft haar steun eigenlijk al concreet gemaakt door het subsidiëren van een passantenvoorziening in de Kattensingel en ook door het plan om de Mallegatsluis te sluiten in de ijskast te zetten. Hierdoor is het mogelijk met de Turfsingel te beginnen als deel van het geheel", aldus de beleidsmedewerker.

Wethouder

De wethouder stadsvernieuwing van de gemeente Gouda, drs. R. Harms, beaamt dat er inderdaad plannen liggen voor het aantrekkelijk maken van die Turfsingel. Het plan waarmee hij medio september naar de raadscommissie wil, voorziet in het aantrekkelijk maken van de oevers door middel van aanlegmogelijkheden, maar ook in het creëren van een jachthaventje direct bij binnenkomst door de sluis.

„Dit plan, dat een aanzet is tot mogelijk verdere uitvoering van de ideeën van de initiatiefgroep, laat zien dat niet alles wat aantrekkelijk is ook duur behoeft te zijn, terwijl het ook op kortere termijn gerealiseerd kan worden", aldus Harms. Een en ander is nu mogelijk geworden omdat de kaden gemeentelijk eigendom zijn geworden. Ook het water wil de provincie wel kwijt, maar Harms zegt benieuwd te zijn naar de afkoopsom voor het onderhoud die de provincie denkt te geven. Op verscheidene plaatsen is de bodem ook verontreinigd.

Evenals de wethouder cultuur en recreatie, G. J. Potharst, denkt Harms dat uitvoering van de plannen binnen de stad op dit moment niet te realiseren zal zijn in een gemeente met een Artikel-12-status. „Dat is ook de inhoud van de brief van het college die wij sturen aan de initiatiefgroep. Natuurlijk staan wij in beginsel enthousiast tegenover de ideeën", aldus Potharst. Hij zegt meer te zien in het aantrekkelijk maken van de IJsseloevers, omdat daar het particulier initiatief veel meer aan bod kan komen, terwijl de ontwikkelingen binnen de stad meer een overheidsaangelegenheid zijn. Hij is bereid het plan aan te melden voor het provinciaal werkgelegenheidsplan, terwijl hij er de aandacht op vestigt dat ook de economische beleidsnota steeds meer aandacht schenkt aan de zogenaamde Publiek Private Projecten (PPP's). Het college ziet de plannen met de havensluis meer als sluitstuk van het geheel en zou liever vanaf de andere kant beginnen.

Reacties

„Niet erg", zegt Dupré van de initiatiefgroep, „als wij maar een intentieverklaring hebben dat men daadwerkelijk mee wil denken. We zien langzaam maar zeker steeds meer groepen geïnteresseerd raken in onze ideeën. Dat we een lange weg had- 'M den te gaan wisten we van tevoren. Ik ben benieuwd naar de reacties van de politiek. De enige partij die schriftelijk reageerde is de RPF. Die opperde ook het idee om eerst met de Turfsingel te beginnen. Zij was ook bang voor verstoring van de zondagsrust, maar ik begrijp dat niet zo goed. Een spoorwegverbinding of fietsroute houdt men toch ook niet tegen?"

Ing. W. V. d. Hoeven, fractievoorzitter voor de combinatie SGP/RPF/GPV, kan wel uitleg geven: „Onze fractie vreest inderdaad voor de negatieve uitstraling die het plan zal hebben. Ik zie druk komen op de j middenstand, terwijl ook de gemeente zich zal moeten inzetten voor culturele activiteiten op zondag, omdat het totaalplan nu eenmaal toeristisch aantrekkelijk wordt als er ook een nieuwwaarde en een meerwaarde aan wordt toegevoegd. Dit, gepaard met j de wetenschap dat dure infrastructurele investeringen nodig zijn, zorgt ervoor dat wij geen politieke prioriteit aan het plan toekennen", aldus Van der Hoeven. ,De PvdA-fractie zegt dat men geen verwachtingen wil wekken. Wel wil men voor een gunstig klimaat zorgen, zodat binnen de financiële mogelijkheden eventuele deelplannen tot ontwikkeling kunnen komen. CDA'er P. Binee ziet in de studie een goede aanzet om het watertoerisme naar Gouda te trekken, maar zegt zijn twijfels te hebben over de financiële, maar ook over de technische kant van de medaille. De mogelijkheden voor het particulier initiatief aan de IJsseloevers en het bevorderen van de watersport, zijn zaken die fractievoorzitter drs. R. Lantain van de VVD het meest aanspreken. Ook hij plaatst, evenals woordvoerders van D66 en Progressief Gouda, grote kanttekeningen als het om de financiële haalbaarheid gaat. Ook zij vinden dat Gouda voor een gunstig klimaat moet zorgen en eventueel daar waar dat mogelijk is een voorbeeldfunctie heeft te vervullen. Of Gouda ooit weer een havenstad zalzijn, lijkt een 'duiten' kwestie !

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen