Confessioneel gereformeerd karakter GOS werd ingeruild voor het pluralistische model

De indrukken zijn vele en velerlei. Voor het reformatorisch opinieblad "Koers" heb ik een dagboek bijgehouden. Daarin heb ik details en impressies per dag beschreven. Het gaat mij er nu om, hoe wij als christelijke gereformeerde afgevaardigden tegen het verloop en de afloop van de synode aankijken.

Zoals bekend waren er sinds 1976 (Kaapstad) en vooral sinds Nimes (1980) telkens twee onderwerpen, waarop alle aandacht was gericht, namelijk het rassenvraagstuk en de positie van de Gereformeerde Kerken in de GOS. Ik heb de Synode van Lunteren (1968) meegemaakt en die van Nimes (de laatste week) evenals die van Kaapstad en Chicago. Het was voor mij dus de vijfde keer dat ik naar een GOS-vergadering werd afgevaardigd.

Vrijblijvende conferentie

Op twee punten kon de GOS nu uit elkaar springen: de rassenverhoudingen en de positie van de Gereformeerde Kerken.

Het eerste vraagstuk is 'opgelost' door het met een sisser te laten aflopen. Er is besloten tot een consultatie in Zuid-Afrika, onder leiding van het Interim Committee (het voormalig moderamen). Het zal een vergadering zijn, waarbij alle kerken van de Nederduits gereformeerde familie in Zuid-Afrika worden uitgenodigd, dus niet de zogenaamde Dopperkerk. Er zijn geen nadere bepalingen gemaakt. Ik noem het een vrijblijvende conferentie. Met dit besluit gaat de GOS in feite terug tot achter Lunteren 1968. Zij kiest nu voor de dialoog-methode die sinds 1986 door prof. Heyns vanuit de kerk in de politiek wordt bepleit.

Hoe kan het zover komen, dat de GOS haar kritiek op Zuid-Afrika afzwakte? Door de opstelling van de Gereformeerde Kerken in Nederland. Haar afgevaardigden namen een zeer gematigd standpunt in. Geen scherpe kritiek meer op Zuid-Afrika, maar een welwillende, houding, die men niet verwacht zou hebben, als men op de hoogte is van wat officieel in de Gereformeerde Kerken is gezegd en wordt gedaan. Daar overheerst tot heden de lijn van de strijd en van de steun voor het ANC. Nu dus een drastische wijziging van het beleid.

Eén ding was uitermate verrassend. De radicale dr. Nico Smith, die met dr. Boesak de leiding heeft in de zwarte Nederduits Gereformeerde Kerk, had met een meerderheid in zijn commissie een radicaal voorstel aan de Synode aangeboden. Het stond gelijk met een politiek programma. Deze zelfde dr. Smith diende na de eerste ronde van de discussie een voorstel in, als waartoe nu is besloten.

Hoe moet deze wending verklaard worden? Ik denk dat ik er niet ver naast ben als ik stel, dat hij voorzag dat zijn programma geen meerderheid zou vinden - de gereformeerden uit Nederland steunden hem in elk geval niet. Wilde hij toch nog iets redden? In elk geval greep prof. Heyns dit voorstel met beide handen aan. Hij noemde het een gebedsverhoring. Of Smith dat verwacht had, weet ik niet. Het (tweede) voorstel Smith is met algemene stemmen' aangenomen. Onthouding van stemming wordt niet opgemerkt. Daarmee heeft de GOS vóór de methode van de dialoog gekozen en tegen die van de confrontatie, van de strijd. Veel zwarten voelden zich achteraf in de steek gelaten. Een van de Zuidafrikaanse journalisten zei: Jullie sturen ons met de vuile was naar huis. Consequentie van de steun die de Gereformeerde afgevaardigden aan de Nederduits Gereformeerde Kerk boden, lijkt mij dat zij een Ng-delegatie op hun Synode ontvangen. Zoals bekend is dat een van de idealen van prof. Heyns.

Probleem aan de rand

Bij het volgende probleem, de positie van de Geref. Kerken in de GOS, heeft de Nederduits Gereformeerde Kerk op haar beurt partij gekozen voor de Gereformeerde Kerken. Dat dit zou gebeuren, was reeds enige dagen duidelijk voor ieder synodelid. Prof. Heyns heeft die steun verwoord door te zeggen dat we hier niet met een centraal probleem te maken hadden, maar met een probleem aan de rand. Men bedenke dat het ging om de wijze van het verstaan van de Schrift (hermeneutiek). In deel I van zijn uitvoerige Ethiek heeft hij een groot deel gewijd aan de hermeneutiek. Wie dat leest, verwacht niet dat de schrijver ooit zou zeggen, het is een probleem aan de rand.

De gereformeerde afgevaardigden hebben een rookgordijn opgetrokken, waarachter de feitelijk situatie verborgen werd gehouden. Wie het boek van ds. A. M. Lindeboom "De theologen gingen voorop" heeft gelezen, weet dat de Gereformeerde Kerken niet meer confessioneel gereformeerd zijn. Ze zijn een pluralistische kerk geworden. De gereformeerde afgevaardigden hebben zoveel onduidelijkheid over de feitelijke situatie teweeggebracht, dat ieder eigenlijk moest geloven dat er met de Gereformeerde Kerken confessioneel gezien niets aan de hand is. Ds. Overeem heeft zowel in de commissie als in de Synode ertegen geprotesteerd dat ik melding maakte van de verschijning van het boekje van vijf homo-theologen "Wie ben ik, dat ik dit niet mag doen?" Dit boekje, zo zei hij, dient hier niet. Hetzelfde zei ds. Vos, christian reformed predikant in de Synode.

Klare wijn

Mevrouw ds. Van der Veen Schenkeveld heeft klare wijn geschonken. Ze zei in feite dat zij altijd voor de beslissingen van de synode zou opkomen. Hier schiep een vrouw de duidelijkheid die men van mannen mocht verwachten. De mannen verdoezelden de feiten. Zij zeiden bij voorbeeld: De synode is te ver gegaan, "God met ons" moet radicaal herschreven worden.

Een afgevaardigde noemde het een ..in Nederland vergeten boekje". Er werden door hen zulke tegenstrijdige uitspraken onderschreven, dat ds. Westerink in 't openbaar vroeg: Welke handtekening is nu de echte!

De Christian Reformed Church heeft het verbond van de Gereformeerde Kerken en de Nederduits Gereformeerde Kerk gesteund! Met dit drievoudig verbond was de zaak beslist. Alle argumenten draaiden er ten diepste om, dit verbond in stand te houden en te doen zegevieren.

Daarbij vielen twee soorten slachtoffers. In de eerste plaats de zwarten, die alleen een (vrijblijvende) conferentie in het vooruitzicht kregen. In de tweede plaats werd het confessioneel gereformeerd karakter van de GOS ingeruild voor het pluralistische model dat de Gereformeerde Kerken in Nederland in praktijk brengen.

Confessionele koers

Het is met name dit laatste punt, dat de christelijke gereformeerde synode (1986) onaanvaardbaar vond; en dat haar afgevaardigden als ongereformeerd, als ontrouw aan de door de GOS bij haar oprichting zelf gekozen koers hebben aangewezen. Het mocht niét baten.

De GOS heeft die kerken laten vallen, die voor haar grondslag en doelstelling opkwamen. Zij heeft voor die kerken gekozen, van welke ze zelf geoordeeld heeft dat ze van Schrift en belijdenis afwijken.

Dat is de tragedie van de GOS. Het was voor ons, zo maakte ds. Westerink duidelijk, geen kwestie van: winnen of verliezen; van of de Christelijke Gereformeerde of de Gereformeerde Kerken. Het ging om de confessionele koers van de GOS. Harere heeft die koers prijsgegeven. Ik heb in de discussie gezegd: de GOS kan zich nu net zo goed bij de WARC aansluiten. Dat is een organisatie van Gereformeerde Keren zonder binding aan de belijdenis. Ik zie Harare dan ook als een tussenstation op weg naar de WARC.

Ontsnapping

Maar de synode heeft toch opnieuw de Gereformeerde Kerken veroordeeld en opgeroepen tot terugkeer naar een gereformeerde schriftbeschouwing en levenspraktijk? Inderdaad, maar zij heeft tegelijkertijd besloten tot het instellen van een commissie, die de hermeneutiek van schriftgegevens met betrekking tot de ethiek moet bestuderen. Voordat hiertoe besloten werd, heb ik de synode erop gewezen, dat de Gereformeerde Kerken op alle verzoeken om revisie niet zal ingaan, zolang het rapport van deze laatste commissie niet is verschenen. Met andere woorden, de GOS heeft haar eigen uitspraken krachteloos gemaakt. Zij heeft de Gereformeerde Kerken een ontsnappingsmogelijkheid geboden. Het besluiten tot zulk een studiecommissie betekent dat de GOS achter haar eigen uitspraken een vraagteken zet.

Aan die problematisering van haar eigen belijdenis en uitspraken hebben vier kerken niet meegedaan. Ik ben ervan overtuigd, dat meer kerken zullen volgen, al hebben wij daarom niet gevraagd ('gelobbyd'). Donderdagavond zeiden enkele zwarte broeders dat ze in gewetensnood verkeerden, omdat ze verkeerd gestemd hadden.

Ongereformeerd model

De GOS heeft gekozen voor het pluralistische model, dat de Gereformeerde Kerken in praktijk brengen. Dat is naar onze vaste overtuiging een ongereformeerd model. Vrezend dat dit zou gebeuren, heeft onze synode bij voorbaat gezegd: Als dat model wordt gevolgd, kunnen wij niet langer meegaan.

Vanuit deze opdracht en overtuiging hebben wij als christelijke gereformeerde delegatie eensgezind gewerkt in de commissies en gesproken in de synode. De Nieuwzeelandse afgevaardigde zei: Vaarwel, tot betere tijden! Deze breuk snijdt door je ziel. Ik had de stilte nodig om het te verwerken. Daarom heb ik de zitting verlaten, en niet uit protest, zoals ik met nadruk op de persconferentie tegenover de correspondent van Trouw heb verklaard. Dat hij het heeft overgebracht precies tegengesteld aan wat hij uit mijn mond had gehoord, is een van de vele verdraaiingen, die wij in de synodezaal en in een bepaald deel van de pers hebben moeten constateren.

Harare is geen eindpunt. Voor de ene groep zal zij een versnelling van het vervalproces betekenen. Voor de andere zal zij het sein zijn tot het zoeken van contacten waarin . de gereformeerde belijdenis wordt bewaard en vruchtbaar gemaakt. Onze grootste zorg betreft de jonge zwarte kerken, die, als God het niet verhoedt, in het pluralisme worden meegezogen!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen