„Neemt een klomp vijgen...

Het gebruik van geneeskrachtige planten ter genezing van allerlei kwalen is zo oud als de wereld. Dat is verklaarbaar. In de grote variatie van planten heeft God allerlei krachten geschapen die de. gezondheid in stand kunnen houden en kunnen herstellen. Groenten en fruit zijn onmisbaar voor de gezondheid. Ook in de wilde natuur zijn allerlei planten die daarvoor van belang zijn. Van de geneeskrachtige werking van planten staat een duidelijke beschrijving in 2 Koningen 20, over wat Hiskia voor zijn genezing moest doen: „Neemt een klomp vijgen; en zij namen ze en legden ze op de zweer en hij werd genezen". De kanttekenaars schrijven daarvan: „Niet zozeer door de natuurlijke kracht der vijgen, die daartoe wel een dienstig middel zijn...". Een in melk gedrenkte vijg moet ook een goed middel zijn tegen tandontsteking. De geneeskrachtige eigenschap van deze vrucht is al eeuwenlang bekend. Men kan zeggen dat alle planten geneeskrachtig zijn, maar van' een aantal is de werking bijzonder sterk en reeds eeuwenlang beproefd.

Ogentroost

De naam van sommige planten wijst al duidelijk op de geneeskracht. Ogentroost bij voorbeeld. Dat is een niet erg algemene en onopvallende plant die bij oogaandoeningen wordt gebruikt. Vrouwenmantel is vanzelfsprekend zeer geschikt ter bestrijding van sommige vrouwenkwalen. Heelkruid werd toegepast bij verstuikingen, wonden en kneuzingen. Dat boerenwormkruid een prima iriiddel kan opleveren tegeaal-j 1 lerlei ingewandswormen, kan reeds uit de naam worden afgeleid.

Van de meeste geneeskrachtige kruiden is de naam échter nietszeggend. Braambladeren moet men kauwen om sterk tandvlees te krijgen of blaren in de mond kwijt te raken. Men kan ook het sap van de bladeren aftrekken en gebruiken om de mond te spoelen. Dit is een zeer oud gebruik. Dioscorides schreef er al over in de eerste eeuw na Christus.

Volksgeneeskunde is voor een groot deel gebaseerd op overlevering en intuïtie. Eeuwenlang leefden de mensen dicht bij de natuur en hadden zij veel belangstelling voor alles wat om hen heen gebeurde en leefde. Zij waren afhankelijk van de natuur. Daardoor hadden zij ook meer inzicht in en kennis van allerlei natuurlijke zaken. Die kennis groeide met elke generatie. Ook het toepassen van geneeskrachtige planten en het zelf vervaardigen van huismiddeltjes tegen allerlei aandoeningen, ging van geslacht op geslacht over. De moderne wetenschap met haar chemische preparaten heeft daarvan niet veel overgelaten. In onze tijd is er opnieuw veel belangstelling voor de natuurgeneeswijze.

Een zeer bekende struik, vooral ook door zijn bijzondere geneeskrachtige eigenschappen, is de vlierstruik. Guido Tormentil heeft grote geneeskracht, maar wordt vrijwel niet meer gebruikt. Gezelle noemde hem in sappig Vlaams vlienderboom. Hij schreef er een gedicht over van dertien coupletten. In een daarvan komen de eigenschappen van de struik naar voren: ' Waterspeiten, klakkebossétil;' zwa&tgtzonde beiertrosseri,^ wijn daaruit en zoetigheid, heengehaald en toebereid, voor wie ziek zijn, doen de lieden allemaal, u ere bieden.

Waterspeiten zijn spuiten en klak- " kebossen klakbussen, die wij proppeschieters noemen. Het woord heengehaald betekent gedistilleerd. Gezelle wist veel meer van de vlier. Daarvoor moet u dat gedicht maar eens opzoeken. Deze

Van de algemene vlierstruik zijn alle delen al eeuwenlang in gebruik in de volksge'neeskunde. struik is algemeen bekend op het platteland. Hij groeit vaak op het erf van oude boerderijen. Dat was alle eeuwen door het geval.

Juist omdat de geneeskrachtige eigenschappen bekend waren, werd de struik in het verleden graag in de buurt van de woningen geplant. Men had daarmee de huisapotheek dichtbij. In de zomermaand vallen de prachtige, grote roomkleurige bloeischermen al van verre op. In september zijivdat trossen van blauwzwarte bessen geworden, waaraan veel vogels zich te goed doen. De smaak ervan is heerlijk fris.

Nuttige stoffen

Reeds zeer vroeg in de geschiedenis is de vlierstruik door mensen gebruikt. Men heeft vlierzaden gevonden tijdens opgravingen van paalwoningen uit het stenen tijdperk. Die vormen het bewijs dat toen reeds de vruchten werden genuttigd of als geneesmiddel gebruikt. Voor de volksgeneeskunde is de vlier eeuwenlang populair geweest.

Thee van de bloemen bevordert het zweten en was daardoor een veel gebruikt middel tegen verkoudheid. Van de bessen maakte men gelei, dat als een algemeen toegepast huismiddel tegen allerlei kwalen, vooral aangezichtspijn en ischias, werd gebruikt. De verse bast diende onder meer voor het bereiden van een laxeermiddel. De bladeren werden ter genezing op wonden gelegd en het sap ervan werd gebruikt voor zuivering van het bloed. Her laatste wordt ook bevorderd door de bessen die bovendien rijk zijn aan vitamine C.

De vlierstruik levert een reeks nuttige stoffen. De bloemen bevatten etherische olie, looistof, slijm, sambunigrine, choline, hars, suiker, appel-, valeriaan- en wijnsiteenzuur. In de bast komen looistof, hars en alkaloïde voor. De bladeren bevatten emuline, invertine, saccharose, salpeter en sambunigrine. De bessen bevatten vruchtenzuren, looizuur, suiker, etherische olie, bitterstof, sambucine, pentosaan, was, rubber, hars en vitamine C.

Bosplant

De Salomonszegel is een echte en bijzonder fraaie bosplant. Hij groeit op lichte en droge plaatsen in loofbossen en langs bosranden. In de humuslaag groeit de dikke witte wortelstok horizontaal. Daarop zijn duidelijk de littekens te zien van de stengels die er in de voorgaande jaren uit groeiden. Op het eind van die wortelstok groeit de flauw gebogen stengel met talrijke eivormige, enigszins toegespitste bladeren. In de oksels daarvan hangen een of twee witte klokvormige bloemen. Er is ook een veelbloemige Salomonszegel waaraan trosjes van vijf of zelfs meer bloemen kunnen komen. Later in het jaar zijn dat mooie blauwe vruchten.

In de drogerijen wordt de wortelstok gebruikt voor de geneeskunde. Die ondergrondse stengel bevat slijm, asparagine en convallaria-glycoside. De geneeskracht van die stoffen wordt toegepast voor het herstel van kneuzingen, bloedingen en ontstekingen, bij suikerziekte en ter bevordering van de urineafscheiding. Van de al eeuwenlang beproefde plantedelen van de vlierstruik kan men zonder bezwaar gebruik maken. Voor de Salomonszegel wordt dat afgeraden. Voor het gebruik van die plant is medische kennis vereist.

Duizendblad is nog steeds een van de meest bekende geneeskruiden.

Tormentil

Tormentil is een algemeen plantje van heidevelden, zandgronden, moerassen en duinvalleien. Daar pronken in de zomer de gele viertallige bloempjes op open plekken tussen gras en heidekruid. In de volksgeneeskunde is deze plant reeds lang bekend. Dioscorides en Plinius schreven er al over. Die plantkundigen leefden beiden in de eerste eeuw na Christus.

In de vroege Middeleeuwen kreeg de plant de naam Potentilla. Dat is het verkleinwoord van het Latijnse woord potens. Dat betekent machtig of krachtig. De naam duidt er dus op dat aan de potentilla grote geneeskracht werd toegeschreven. Hoewel tormentil vroeger daarvoor werd gebruikt, is het nu in de officiële geneeskunde vrijwel niet meer bekend.

De dikke rode wortelstok diende vroeger als geneesmiddel bij diarree, maagkwalen en ontsteking van de dikke iarm. Een aftreksel ervan werd gebruikt bij ontsteking van het mondslijmvlies of tandvlees. Het laatste wordt ook nu nog toegepast. Dodonaeus schreef daarvan: „Voor quade zweeringe des monds: bereydt een afziedsel van de wortel in water ende wascht de mondt hiermede".

Duizendblad is met valeriaan, kamille, salie en nog enkele planten een van de meest bekende geneeskruiden. Dat komt waarschijnlijk ook doordat deze plant algemeen op allerlei grond langs wegen en paden groeit. In de officiële geneeskunde heeft duizendblad zich eeuwenlang kunnen handhaven. Duizendblad bevat een blauwe ethe

De Salomonszegel is geneeskrachtig, maar gebruik vereist deskundigheid. risch'e olie. Wanneer de plant bloeit, kah men de geur daarvan goed waarnemen. De fijn verdeelde bladeren bevatten een bittere stof, achilleïne. Juist hierdoor zal de plant zoveel waardering hebben gekregen, wat veelal met bitter smakende planten het geval was. Hierop duidt ook het gezegde: bitter in de mond maakt het hart gezond.

Aftreksel van dit kruid is onder meer stimulerend voor de stofwisseling, versterkt de maag, bevordert de eetlust en stimuleert de lever en de vorming van bloed. Het blad werd gebruikt bij wonden en bloedingen. Gekneusde bladeren werden op de plekken gelegd of men maakte een zalf door het sap van de plant met boter en was te vermengen. In Engeland wordt de plant onder meer nosebleed genoemd, wat ook op het gebruik tegen bloedingen duidt.

Populair

Hoe noodzakelijk planten en vruchten voor onze gezondheid zijn, werd in vroeger eeuwen duidelijk voor het scheepsvolk dat op zijiï llaijge reizen zeer eentonig voedsel en te weiriig'verse groenten en vruchten kreeg. Daardoor ontstond scheurbuik, een verwarrende naam voor zwelling en bloeding van het tandvlees door vitaminegebrek. Die nare ziekte kon slechts genezen door het eten van verse groenten en fruit.

Linnaeus, de grote plantenkenner, bestreed zijn jicht met bosaardbeien. Het sap daarvan kan ook worden gebruikt tegen zomersproeten. Langs de Middellandse Zee groeide wilde kool. Die werd eeuwenlang door de Romeinen als een algemeen geneesmiddel gebruikt. Het trekken van lindebloesemthee als middel tegen verkoudheid is nog goed bekend. In de Tweede Wereldoorlog werd van de Woesem theesurrogaat vervaardigd.

Men behoeft voor het gebruik van geneeskrachtige planten niet alleen te denken aan de gedroogde plantedelen die men als kruidenpakketten kan kopen. De sterkste geneeskrachtige werking geven de vers geplukte plantedelen. Vroeg in het voorjaar kan men reeds de jonge blaadjes plukken van paardebloem, brandnetel, duizendblad enzovoorts.

Het zelf drogen van kruiden en het vervaardigen van kruidenthee van verse planten wordt afgeraden. Men kan beter de met zorg en kennis samengestelde kruidenpakketten met de gebruiksaanwijzing erbij kopen. Er is ook veel lectuur beschikbaar over de geneeskrachtige eigenschappen van planten. Wie zich hierin verdiept, kan wel zelf verse planten zoeken en gebruiken. Ik heb slechts een willekeurige keuze gemaakt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen