Liefdewerk oud papier

„Hoe lang zet je al koffie voor ons, vrouw? Een jaar of zeven, acht, is het niet?" Het inzamelen van oud papier is voor Teus Versteeg (66) onlosmakelijk verbonden met het innemen van het bruine vocht. De liters warme koffie waren volgens hem goed voor kilo's oud papier. „Zonder bakkie leut zouden we het nooit zo lang vol hebben gehouden". Zijn pretogen twinkelen.

De koster van de Vredeskerk in Veenendaal trekt er eens in de zes weken met Cees Boone (56) op uit. Door weer en wind. Meestal op een vrijdag, de atv-dag van Boone. Het inzamelen doen ze nog steeds met plezier. De een noemt het een hobby, voor de ander is het een zinvolle tijdsbesteding.

Versteeg: „Velen vinden het maar een minderwaardig baantje. Vuilnisboeren noemen ze ons. Ze mogen echter blij zijn dat we het nog doen. We leveren een bijdrage aan het milieu. Je spaart immers bomen, energie en andere grondstoffen? Als iedereen daar over nadacht, zouden we vrachten oud papier ophalen. Mensen gooien nog veel te veel weg. Massa's papier gaan zo de prullenbak in".

Vrijwilligers voor het inzamelen van oud papier zijn er haast niet. „Ja, er lopen er genoeg die de hele dag zitten te niksen. Maar die schamen er zich voor. Ik zeg maar zo: Mensen in een rolstoel zouden dit werk dolgraag willen doen. Misschien wel een heel rare motivatie".

Vette oliebollen

Klokslag acht uur start („als Cees tenminste op tijd is") de inzameling. Het tweetal sjouwt dan in een bestelwagen, die gratis door een plaatselijke Suzuki- en Mercedesdealer ter beschikking is gesteld, langs een aantal vaste adressen. De route levert steevast wat op: een zak vol moddervette oliebollen of de man een worst (naar keus: leverworst of kookworst). En natuurlijk flinke stapels oud papier.

Boone: „We halen gemiddeld 3500 kilo op. Vooral bij bedrijven, winkels en particulieren. Niet huis aan huis. Dat is onbegonnen werk. Op zaterdag kunnen de mensen het spul zelf bij de kerk brengen. Kees van Essen en Willem Meijer gooien daar nog eens 3,5 ton oud papier in de container. En bij sommige bedrijven staat een minicontainer. Daar hebben we helemaal geen werk aan. Je ziet het, we maken het ons zo gemakkefijk mogelijk". Versteeg zal de eerste oud-papierzaterdag niet gauw vergeten. „Weet je nog dat ik toen de kerkklok luidde? Iedereen wist toen meteen waar ze het konden brengen".

Versteeg heeft het wel meegemaakt dat de oude kranten zaterdagavond laat voor de kerkdeur werden neergezet. „Kon ik ze zondagmorgen voor de dienst eerst in de container gooien. Het is dom van de dader om te denken: Ze weten toch niet van wie het spul is. Kijk, die heeft het goed mis. Er zit altijd wel een adres tussen de rommel".

Gore troep

Beide inzamelaars sorteren het oud papier niet. „Het zou wel meer opbrengen, maar voor ons is dat niet te doen. Natuurlijk, mooie leesboeken laten we er niet in zitten. Cees is daar echt fel op. Ha, ha! Maar vaak zit er ook gore troep tussen. Seksbladen en zo. Zoiets verwacht je toch niet van kerkmensen? De wikkels blijven om de Waarheidsvriend zitten, maar dat onleesbare spul... Je kunt zien dat ze er om gevochten hebben!"

Als de drie containers van de Vredeskerk stampvol zitten, komt de oud-papierhandelaar ze ophalen. Versteeg en Boone krijgen het bonnetje met het gewicht thuisgestuurd. En het geld? Versteeg: „De kerkeraad beurt van de gemeente de centen. Acht cent per kilo. Wij zijn maar werkpaarden. We halen per jaar een slordige 70.000 kilo oud papier op. Op de klompen. Daar kun je toch moeilijk zo het gemeentehuis mee binnenwandelen? De kerkeraad gaat over de financiën en bestemt het geld voor een doel".

Stoelen matten

Van de opbrengst —in zeven jaar ruim 40.000 gulden— is inmiddels een deel van het verenigingsgebouw bij de kerk bekostigd en het plein bestraat. Bovendien kwant er van het geld een nieuw orgel in het wijkgebouw, werd de consistoriekamer vernieuwd en konden avondmaaltafels en „trouwstoelen" worden aangeschaft.

Als er iets voor het geld wordt gekocht, worden Versteeg en Boone wel „gemoeid", maar beiden weten niet waar ze nu voor lopen. „Mensen vragen het ons wel eens, maar dan moeten we het antwoord schuldig blijven. Dat is jammer. Zouden ze het doel weten, dan zouden ze meer geven. Zeker weten. Iemand heeft wel eens tegen ons gezegd: „Jullie zijn dom. Houd het geld in eigen beheer! Dan kunnen jullie zelf regelen waar het aan besteed wordt". Tja, er zit nu ruim 10.000 gulden in kas". Boone: „Teus, waarom beginnen we niet een keer over die stoelen voorin de kerk? Die moeten nodig gemat worden".

Milieupremie

De vrijwillige inzameling van oud papier —al dan niet voor het „goede doel"— is volgens J. P. Aalbers, secretaris van de Nederlandse Vereniging van Groothandelaren in Papierafvallen (NVGP), uniek in de wereld. „Dank zij de inzet van vrijwilligers zijn de totale inzamelingskosten in vergelijking met de rest van Europa laag. De continuïteit van deze stroom wordt echter beïnvloed door de prijs, hoewel een lagere prijszetting niet direct tot een verminderde aanvoer leidt. Wij handelaren betalen, al is het weinig, nog steeds te veel. Dat heeft een reden. We willen het unieke inzamelsysteem in stand houden. Noem het dus maar gerust: Liefdewerk oud papier".

Veel gemeenten geven particuliere inzamelaars een minimumprijs voor oud papier. J. van Schijndel, voorzitter van de NVGP en directeur van de Rotterdamse groothandel in oud papier J. de Paauw & Zn bv, is daar gelukkig mee. „Elke gemeente zou dat moeten doen. De milieupremie houdt de inzameling in stand, maar verschilt helaas nog per gemeente. Wij pleiten voor een uniform premiesysteem dat bovendien —afhankelijk van de marktontwikkelingen— beïnvloedbaar moet zijn. Als de aanvoer groot is, zouden gemeenten de subsidie moeten drukken".

Papierberg

De oud-papierhandel bestaat uit ongeveer 250 lokale handelaars en ongeveer 100 groothandelsbedrijven. De bemoeienis van de handel met de recycling is bescheiden, maar essentieel. Aalbers: „Ze zamelen ook zelf grote restpartijen papier in en plaatsen containers en papierbakken op plaatsen waar veel afval is te verwachten. Daarnaast nemen zij ook de cruciale sortering voor hun rekening. Het aanbod wordt in minstens 40 soorten oud papier gescheiden. De inzamelsoorten, zoals kranten, karton en dergelijke, brengen inclusief alle kosten momenteel uiteindelijk niet meer dan een dubbeltje op. Voor de betere soorten, zoals onbedrukt witpapier en computeroutput, betaalt de industrie een veelvoud daarvan".

Jaarlijks wordt ruim 1,5 miljoen ton gebruikt papier ingezameld. Een hoeveelheid waarmee je de Nederlandse grens een paar meter hoog kunt markeren. Deskundigen verwachten dat de immense papierberg over vijf jaar zal zijn gegroeid tot twee miljoen ton. NVGP-secretaris Aalbers vindt het goedkoop om te zeggen dat voor 70 kilo oud papier een boom gespaard kan blijven. „Een Amerikaanse consumentenvereniging heeft wel eens een sleutelformule opgesteld: een ton oud papier spaart dertien bomen. Het spreekt tot de verbeelding van het publiek, maar een dergelijk verhaal gaat in de praktijk niet op. Over wat voor soort boom heeft men het? En wat voor soort hout, de dikte enzovoort?"

Zuinige Hollanders

Nederland staat al een aantal jaren aan de top van de wereldranglijst als het gaat om de recycling van oud papier. De zuinige aard van de Hollander speelt volgens Van Schijndel onmiskenbaar een rol. „Het hergebruik is gestegen naar ongekende hoogte. Mooier kan het haast niet. Voor 69 procent van het hier geproduceerde papier en karton wordt als grondstof oud papier gebruikt. Oud karton inbegrepen. Met import- en exporteffecten komt het "terugkeerpercentage" van het gebruikte papier, dat in oud-papierkringen "de val" heet, op 53 procent. Nergens ter wereld ligt dat hoger", aldus de NVGP-voorzitter.

Het val-percentage kan hoger worden, want nog steeds bestaat 23 procent van het zakkenvuil uit papier en karton. Toch heeft Van Schijndel de indruk dat het hergebruik zo'n beetje op zijn maximum zit. „Veel oud papier komt niet voor recycling in aanmerking, omdat het te vuil en te nat is geworden. Denk aan het sanitair papier. Koffiefilters, oude kranten met schillen of papier dat gecombineerd is met was (paraffine), aluminium of plastic. Waardeloos".

Er zit echter nog een andere bovengrens aan het recyclen van papier: materiaal dat zeven tot tien keer "rond" is geweest, is niet langer bruikbaar. „De vezels worden steeds korter en gaan ook chemisch achteruit. Steeds meer oud papier bestaat uit materiaal dat al enkele keren in een fabriek was".

Fabrieken hebben dan ook steeds meer moeite om hun eindprodukten „op niveau" te houden. Het ziet er naar uit dat men steeds meer oud papier van de hoogste kwaliteit (kraft-afval) moet gaan bijmengen.

Recycling is overigens binnen de papierindustrie een oude gewoonte. Veel Nederlandse papierfabrieken begonnen al in de jaren twintig oud papier in te nemen. Dat was toen ook geen nieuwe gedachte: vóór 1830 werd in Europa immers bijna alle papier uit afval bereid. Het lompenpapier, dat veel sterker is dan papier uit houtvezels, is nu alleen nog in bankbiljetten terug te vinden.

Weinig afval

De huidige papierfabrieken (Nederland heeft 33 papierfabrieken) die oud papier verwerken, hebben hun procesgang daarop volledig afgestemd. Zij kunnen hun machines niet zomaar op pulp —de andere grondstof voor papier, een mengsel dat bestaat uit cellulose en/of houtslijp— laten overschakelen. Enorme investeringen zijn gemoeid om de hypermoderne machines aan te schaffen. De resultaten zijn echter verbluffend. Zo heeft papierfabriek De Hoop H. Bos & Zonen in Eerbeek 1,15 kilo oud papier nodig om 1 kilo nieuw papier te produceren. Slechts 15 procent is onbruikbaar afval.

Oud papier belandt vooral in karton en zwaardere soorten pakpapier, die voor 75 tot 99 procent uit gerecyceld materiaal kunnen bestaan. De zogenaamde bonte papiersoorten —kranten, tijdschriften, reclamefolders en dergelijke— worden verwerkt tot de grijze binnenlaag van golfkarton. Oud karton is de grondstof voor de bruine buitenlaag. In sanitair papier wordt gemiddeld 65 procent oud papier verwerkt en krantenpapier bestaat voor de helft uit gebruikt papier. Van hout-vrij wit papier maakt men voornamelijk schrijfpapier. Dit grauwe kringlooppapier vindt m Nederland echter weinig afzet.

Overaanbod

De huidige papierprijs is voor de oud-papierhandelaren een reden tot zorg. Aalbers: „Oud papier is een vreemde grondstof. Wordt de prijs ervan te hoog —en die is wel een kwartje per kilo geweest!— dan valt er nauwelijks te concurreren met de verwerkers van pure pulp. Wordt de prijs te laag, dan stagneert de inzameling. Om dit soort verrassingen voortaan het hoofd te bieden, heeft de industrie een buffervoorraad oud papier aangelegd ter grootte van 6 procent van het jaarverbruik".

Door allerlei milieumaatregelen in het buitenland is er volgens Aalbers sprake van een geforceerd internationaal overaanbod. „Duitsland en Frankrijk hebben de bedrijfsinzameling verplicht. Bij onze oosterburen is het weggooien van oud papier verboden op straffe van een boete. Het gevolg is dat de Duitse inzamelingsbedrijven niet meer weten waar ze er mee heen moeten. Ze kunnen het aan de straatstenen niet meer kwijt en bieden het daarom hier tegen zulke lage prijzen aan dat je van Nederlandse papierfabrikanten niet kan verlangen dat ze dat spul niet kopen. Bovendien dumpt Amerika via Italië enorme hoeveelheden gebruikt papier op de Europese markt. Nederlandse handelaren blijven daardoor met hun handel zitten".

Toebetalen

De kiloprijs voor oud papier is inmiddels gedaald tot een dramatisch laag niveau. Aalbers: „Die zal nog lager worden. Sterker, de burger zal in de toekomst misschien voor zijn oud papier moeten toebetalen. Het scheiden aan de bron zal de consument geld gaan kosten. Dat zal even wennen zijn". Voorzitter Van Schijndel: „Je kunt het oud papier natuurlijk verbranden. Omzetten in energie heet dat. Amerika heeft echter een beter systeem. Daar wordt door de overheid toebetaald op degene die inzamelt. Een maatregel die vergelijkbaar is met de milieupremie van onze gemeenten".

De oud-papierbranche, die werk biedt aan 5000 mensen, gaat een moeilijke toekomst tegemoet. Van Schijndel: „De gemeentesubsidie houdt veel bedrijven in stand, maar men zal zich moeten oriënteren wat de nieuwe mogelijkheden zijn. Zoeken naar andere toepassingen voor oud papier. De vraag naar gebruikt papier zal gigantisch stijgen. Wereldwijd. Ook in ontwikkelingslanden. Azië en het Midden-Oosten zijn gebieden die zich economisch enorm ontwikkelen. Daar hebben ze enorm veel papier nodig. We zeggen dus: Geen paniek. We moeten deze ontwikkelingen rustig onder ogen zien en er op in spelen".

Ook Versteeg en Boone laten zich door de lage oud-papierprijs niet van de wijs brengen. „We blijven inzamelen. Misschien beginnen we zaterdags wel voor ons zelf!"

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen