Foute beslissing van eigenzinnig politicus

Een bekend parlementair historicus drukte het zo uit: „Dat was het einde van een politieke loopbaan, die gekenmerkt was geweest door hoge intelligentie, grote juridische kennis, zelfstandigheid en waar nodig politieke doortastendheid". Op 24-jarige leeftijd werd De Geer te werk gesteld bij het dagblad "De Nederlander". Daar maakte hij kennis met de oude CHUvoorman Lohman, die de leiding van het dagblad had. Lohman stelde erg veel vertrouwen in De Geer zoals blijkt uit een brief: „De grootte waardering, mij ook Uwerzijds te beurt gevallen, zal ik steeds hoog blijven waardeeren, te hooger omdat wij zoo geheel geestverwant zijn en altijd zijn geweest. ...maar voor het voortbestaan van onze beginselen reken ik in zonderheid op U".

Doortastend, rechtlijnig

De Geer was een politicus die doortastend, rechtlijnig en vooral ook geheel onafhankelijk handelde. Daarbij kon hij een eenmaal genomen beslissing vaak met grote juridische scherpzinnigheid verdedigen. Zijn al genoemde grote onafhankelijkheid, waarbij hij een eenmaal genomen beslissing vasthoudend verdedigde, springt op verschillende momenten in zijn politieke carrière in het oog.

In 1918 weigerde hij, ondanks aandrang van Lohman, een ministerschap. Zijn beslissing bemoeilijkte de kabinetsformatie zodanig, dat de Koningin, toen De Geer zijn gezondheidssituatie naar voren bracht, om een doktersverklaring vroeg. In 1923 trad hij geheel onverwacht af als zich niet kon vinden in de plannen voor de Vlootwet.

minister van financiën, omdat hij

In 1926, bij de val van het kabinet-Colijn, waarvan hij zelf deel uitmaakte, bleek opnieuw zijn onafhankelijkheid en eigenzinnigheid. Samen met de rooms-katholieke Ruijs de Beerenbrouck zette hij een koers uit tegen de wil van een deel van zijn eigen partij in.

Bij zijn aankomst in mei 1940 had de 70-jarige De Geer zijn beste jaren als politicus al achter de rug. De doortastendheid die hij zo vaak getoond had, liet hem in de steek en de eigenzinnigheid nam daarentegen grootse vormen aan. Te denken valt hier aan zijn toespraak voor de BBC op 20 mei. waarin hij sprak over het Nederlandse volk dat de „achting moest verdienen van de tegenstander". Zonder enig overleg met zijn collega-ministers sprak hij deze rede uit. Terecht merkte de latere CHU-leider Tilanus op dat De Geer ten onder ging „aan zijn zelfstandigheid, die zijn kracht was". Verder dient te worden opgemerkt dat De Geer zich in Londen volstrekt 'ontheemd' voelde. Hij was geen politicus die een brede internationale horizon had. De minister van buitenlandse zaken Van Kleffens schijnt eens opgemerkt te hebben: „De Geer had een evenaar die liep van Hoek van Holland naar Zevenaar". Veelzeggend in dit verband is ook dat De Geer in Londen alle Engelse namen vernederlandste. Als hij ging wandelen in het Hydepark, sprak hij over „wandelen in het Heidepark".

Daarbij komt de geweldige indruk die de val van Frankrijk maakte op De Geer en op vele anderen. In zijn visie was daarmee de oorlog op het continent gestreden en het Duitse overwicht een blijvende zaak. Zo kwam deze politicus tot zijn desastreuse en foute beslissing, waarbij hij in februari 1941 via Duitsland vrijwillig in ons land terugkeerde.

Veroordeling

De gevolgen waren vanaf het begin verschrikkelijk voor de man. Zijn echtgenote betreurde zijn beslissing diep en hij werd door het kader van zijn partij, de Christelijk Historische Unie, gemeden. En al op de dag van zijn terugkeer werd hij in gesprekken aangeduid als „Jonk de G., zonder "heer" en zonder "eer"". De Geer zelf hield met tragische 'vastberadenheid' vol dat zijn beslissing een juiste was geweest. Zo publiceerde hij al in 1942, met toestemming van het departement van volksvoorlichting en kunsten, de brochure "De synthese in de oorlog", waarin hij opnieuw een pleidooi hield voor de vrede door overleg met de Duitsers.

Na de oorlog kwam hij in het kadervan de zuiveringen voor een speciale rechtbank. Hij werd veroordeeld tot een geldboete van 20.000 gulden. Verder werden zijn koninklijke onderscheidingen en zijn titel "minister van staat" hem afgepakt. Tevens werd in het vonnis bepaald dat hij de woongemeente Soest niet zondet toestemming mocht verlaten. De Geer, die in 1960 stierf, heeft dit alles nooit kunnen verwerken of zelfs maar voor een deel kunnen billijken. Veelzeggend in dit verband is zijn notitie op de envelop waarin hij het afschrift bewaarde van zijn advies aan de Koningin in augustus 1939: „Mijn advies aan H. M. over de Kabinetscrisis van Juli/Aug. 1939, welke crisis tenslotte tot de aan mij verleende, rampzalige opdracht heeft geleid".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen