Fascisten zagen de vrouw als „baarmachine

Zo is bij de feministische uitgeverij Sara een vertaling verschenen van het boekje "Les femmes et la traversée du fascisme" van Maria Macciocchi. Zij beschrijft hierin op indringende wijze de ontwikkelingen met betrekking tot vrouw en fascisme in het Italië van Mussolini. Ook de Anne Frank Stichting houdt zich bezig met de positie die door het fascisme aan de vrouw werd —en wordt— toegekend, met name in het boek "Oud en nieuw fascisme".
Deze en andere bronnen benadrukken de tweeslachtigheid met betrekking tot vrouwen en het fascisme. Enerzijds zie je dat zowel Hitler als Mussolini vrouwen op allerlei gebied uit het publieke leven wegdrukte. Anderzijds was er bij nogal wat vrouwen een haast religieuze bewondering voor het doen en laten van de fascistische leiders. We willen in dit artikel beide aspecten toelichten en pogen een verklaring te geven voor deze (schijnbare) tegenstrijdigheid.

Puddingdiploma
Direct nadat Mussolini (1922) en Hitler (1933) aan de macht kwamen, namen ze diverse maatregelen om de vrouw uit het produktieproces te weren. Een paar voorbeelden uit het Itahë van Mussolini:
• Op 20 januari 1927 worden de lonen van de vrouwen teruggebracht tot de helft van de overeenkomende mannenlonen.
• Op 30 januari 1927 worden vrouwen uitgesloten van literatuur- en filosofieonderricht op de lycea.
• Op 28 november 1933 vindt uitsluiting van vrouwen plaats bij ambtenarenexamens.
• Op 1 september 1938 worden de vrouwelijke arbeidsplaatsen in overheidsdienst tot 10 procent gereduceerd.
Om de vrouwen tegemoet te komen, werd op universitair niveau een huishoudkundige opleiding georganiseerd waar men, zoals al gauw spottend gehoord werd, het zogenaamde „puddingdiploma" kon halen. Het is duidelijk waar de fascisten de vrouw wilden hebben: in de keuken, en nog liever in het kraambed.
De fascisten baseerden deze handelwijze op een vooral intuïtief ingegeven visie dat de man kracht, activiteit en verstand vertegenwoordigde en de vrouw gericht was op meegaandheid, emoties en intuïtie. Een andere belangrijke karaktertrek van de vrouw was volgens de fascisten dat ze in staat was grote invloed uit te oefenen op de man. In deze visie was de vrouw dus een uitermate belangrijk medium (!) om de man te benaderen. Het is daarom niet onbegrijpelijk dat de fascisten de houding ten opzichte van de vrouw zagen als een speerpunt van hun beleid.
Mussolini maakte daarbij zonder gewetensbezwaren gebruik van de gebeurtenissen in het antieke Rome. Het droevige leger van vrouwen in de rouw... zij waren de heldinnen van het naoorlogse tijdperk. Zij moesten de herinnering aan oorlog levend houden voor de naoorlogse generatie en de jeugd agressief maken tegen alle „volksvreemde elementen". De vrouw had dus alleen een plaats in zoverre ze paste in de agressieve politiek van Mussolini.
In werkelijkheid verachtte hij vrouwen. In het jaar 1922 deed hij de volgende uitspraak: „(...) Ik zal u ook zeggen dat ik niet van plan ben om kiesrecht te verlenen aan vrouwen. Dat is nergens goed voor. In Engeland en Duitsland stemmen vrouwen op mannen. Dus, waar dient het toe? (...) De vrouw moet gehoorzamen. Natuurlijk hoeft de vrouw geen slavin te zijn, maar als ik haar kiesrecht gaf, zou iedereen mij uitlachen".

Hysterisch
In het openbaar liet hij zich overigens graag in de omgeving van vrouwen zien. Als een echte charlatan en pronkzieke standwerker sprak hij dan, bij voorkeur vanaf een balkon, de vrouwen toe. Gekleed op de meest opzichtige manier, pluimen op de hoed, met franjes en glimmend gepoetste laarzen, debiteerde hij het bekende stokpaardje van het fascisme met betrekking tot de vrouw: aansporing om zo veel mogelijk kinderen te baren.
Nogal eens werden op dergelijke bijeenkomsten gouden medailles uitgereikt aan kinderrijke moeders. Elke kinderrijke moeder kreeg 5000 lire, vaak weer genoeg voor een jaartje leven. „Duce, Duce!!" schreeuwden veel vrouwen dan hartstochtelijk. De uitstraling van figuren als Hitler en Mussolini naar de vrouw toe was vaak van ongekende heftigheid. Als we sommige historici mogen geloven, presteerden de nazistische vrouwen het om het tijdens een massameeting in hun broek te doen. In hoeverre dergelijke fysiologische processen enige waarheid bevatten, laten we in het midden, maar het hysterische gekrijs van vrouwen tijdens massameetings was een algemeen bekend verschijnsel.

Dag van de trouwring
Een citaat uit II Poppla d'Italia (Italiaans Dagblad, 22 december 1940) laat iets zien van de grote bewondering van vrouwen voor de fascistische leider Mussolini: „In de zaal der veldslagen inspecteert Mussolini de 58 echtparen, twee per provincie, die 1544 levende kinderen vertegenwoordigen, waarvan 1066 geboren in de afgelopen tien jaar. (...) Ontroerd door het prachtige schouwspel van deze trouwe en toegewijde massa, nodigt de Duce de echtgenotes met liefderijke attentie uit om te blijven zitten. Vervolgens begeeft de Duce zich in eigen persoon met delicate zorg naar elke vrouw en overhandigt haar de envelop. De gezichten der aanwezigen zijn vertrokken in een uitdrukking van sterke emotie... Ze lijken de Duce strak aan te kijken om zich zijn trekken in het geheugen te prenten voor een altijddurende herinnering aan dit moment van geluk. De kinderrijke echtparen kunnen het niet laten om de Duce enthousiast toe te juichen".
Het (uit Duitsland afkomstige) instituut moederdag is een restant uit deze tijd. De vrouw als hoedster van het gezinsleven waaraan de krachten ontspruiten voor „de verheffing van het volk". Het concept "Duitser zijn" diende verbonden te worden met het concept "moeder".
Mussolini kende iets dergelijks als de Duitse moederdag: de "Dag van de Trouwring". Van die trouwring moeten we ons overigens niet al te veel voostellen. De gouden trouwring werd door de fascisten vervangen door een ijzeren of stalen ringetje. De gouden ring diende ingeleverd te worden ten behoeve van het vaderland. De vrouwen sloten op deze manier een tweede huwelijk, namelijk met het vaderland!

Kanonnenvlees
Het doel van het eerste huwelijk lag voor de fascisten vast: kinderen. Het is duidelijk dat de kinderen vooral noodzakelijk waren als toekomstig kanonnenvlees. Deze gedachte en de permanente armoede in Italië hebben ertoe bijgedragen dat de oproepen tot kinderrijke gezinnen eigenlijk nauwelijks succes oogstten in dit land, ondanks het voortdurend herhaalde credo van Mussolini dat „volkeren met lege wiegjes geen wereldrijk kunnen veroveren". In Duitsland was de oogst groter, wat grotendeels te danken was aan het feit dat Hitler de werkloosheid had opgelost.
Het zal duidelijk zijn dat nogal wat vrouwen vooral aanhangers van het fascisme werden als gevolg van de meer dan gemiddelde aandacht die zowel Hitler als Mussolini om opportunistische redenen aan de vrouwen gaf. Zij werden beschouwd als garanties voor het voortbestaan van het volk en waren noodzakelijk als 'producenten' van soldaten. Bovendien vormden ze een machtig middel om de mannen (die dan zogenaamd meer geïdentificeerd kunnen worden met het verstand) in het fascistische kamp te krijgen. Dat een en ander de vrouwen op een zijspoor manoeuvreerde, werd blijkbaar door veel vrouwen niet als zodanig ervaren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen