Ds. R. Kok verborg joods onderduikertje onder Veenendaalse preekstoel tijdens razzia

Evenals ds. G. H. Kersten, die hem op 5 september 1915 had bevestigd in Aagtekerke, zag ds. Kok de Duitse inval als een oordeel waaronder gebogen moest worden. Hij meende echter onwettige bezetters niet te mogen gehoorzamen. Wellicht kende ds. Kok het calvinistisch getinte "Plakkaet van Verlatinghe" uit 1581, waarin de strijd tegen de Spaanse bezetter (theologisch) wordt verdedigd.

Tijdens de evacuatie uit Veenendaal speelde de predikant een actieve rol. Veel evacués waren in Ammerstol terechtgekomen en er ontstond gebrek aan brood. In de vroege ochtend van eerste pinksterdag stond ds. Kok, die een bakkersopleiding had gehad, al broden te bakken met de plaatselijke bakker. Dezelfde dag ging hij ook nog voor in een kerkdienst.

Onder de kansel

Terug in Veenendaal werd de onverzettelijke houding van ds. Kok al snel duidelijk. Zijn wettige overheid bevond zich volgens hem in Londen. Ds. D. van Enk (gereformeerd predikant in Veenendaal) dacht er ook zo over. Een voorname zorg was voor hen hoe zij de joden zouden kunnen helpen. Hoewel de nazi's het verboden hadden, herbergde de gereformeerde-gemeenteschool van Veenendaal een joods meisje. Ds. Kok stond daar helemaal achter, zelfs toen bepaalde kerkleiders binnen de gereformeerde gezindte hem dreigden aan te geven. Na de opmerking dat hij samen met dat meisje rustig in het Gericht zou kunnen staan, werd het dreigement niet uitgevoerd.

In 1944 werd een razzia gehouden. Het joodse jongetje Izak Isnawitsch, ondergedoken bij de chef van het Veenendaalse politiekorps, Stappenbelt, moest snel elders worden ondergebracht. Ds. Kok zorgde voor een plekje in de kerk, onder de preekstoel. In deze latere Pniëlkerk in Veenendaal waren ook diverse radio's verborgen. Ook schroomde ds. Kok niet om de joden te verkondigen dat slechts het bloed van Jezus Christus zaligmaakt. Voor alles was hij herder en leraar, die het heil van de mensen op het oog had.

Werkelijke contacten met het landelijk georganiseerde verzet had hij niet, maar ds. Kok raakte toch steeds meer bij het verzet betrokken. Engelse vliegers bivakkeerden op zolder en onderduikers, (ook van het gewapend verzet) liepen in en uit alsof het een hotel betrof. Uiteraard vestigde de dominee wel de aandacht van de Duitse bezetters op zich, al was het alleen al door zijn duidelijke prediking. Een bezoek van de Gestapo was het gevolg. Doordat hij hun vragen eerlijk beantwoordde of hen zelf liet oordelen, wisten de nazi's niet wat ze met de „dumme Pfarrer" aanmoesten en lieten zij ds. Kok maar weer een tijdje met rust.

Scheepjeswol

Nutteloze verzetsdaden veroordeelde de predikant van de gereformeerde gemeente echter. Waaghalzerij waardeerde hij niet. Een goed voorbeeld daarvan is de wilde staking bij Scheepjeswol, die op 30 april 1943 uitbrak. De Duitsers kondigden harde maatregelen aan pn waren reeds op weg om de staking hardhandig de kop in te drukken. Terwijl dr. C. Steenblok op de kansel van de latere Pniëlkerk stond, werden ds. Kok en ds. Van Enk uit de kerk gehaald om de stakers tot kalmte te manen. In snel tempo ging het naar de fabriek. Men kwam nog net op tijd en wist de stakers van de zinloosheid en het gevaar van hun actie te overtuigen. De Duitse vergeldingsactie hoefde niet door te gaan en er vielen dan ook geen dodelijke slachtoffers.

Toen ds. Kok in 1979 als 89-jarige met emeritaat ging, werd hij ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Een onderscheiding die hem behalve voor zijn 64-jarige loopbaan als predikant ook werd toegekend voor zijn onverzettelijke houding in de oorlog.

Met dank aan ds. Iz. Kok, hervormd predikant in Veenendaal.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen