Katwijks grootste oven deed 35 jaar dienst

De grootste kalkfabriek van Nederland is 35 jaar in Katwijk produktief geweest. De kalkovens zijn in 1934 gebouwd en in september 1971 gesloopt. Op één na: deze is blijven staan als een industrieel monument, om het nageslacht te laten zien hoe het voorgeslacht zijn brood verdiende. In Friesland -bij Hariingen- zijn overigens nog enkele ovens in gebruik. Die leveren de kalk die gebruikt wordt voor renovatie van oude gebouwen.

Het branden van schelpen tot kalk was al in de dertiende eeuw bekend. Deze kalk gebruikten de Katwijkers toen ook al als metselspecie voor het bouwen van huizen, kastelen en burchten. De befaamde Katwijkse schelpkalk werd onder meer gebruikt bij de bouw van slot Teylingen te Lisse, De Burcht in Leiden, de Dom te Utrecht en de Binnen- en Buitensluizen in Katwijk.

De toelevering van schelpen is vanaf het prille begin het werk geweest van de schelpenvissers. Honderden jaren lang hebben de Katwijkers hun werk op het strand uitgeoefend. Het was overigens een zwaar beroep.

De schelpen die met een schepnet werden verzameld langs de vloedlijn op het strand, onder welke weersomstandigheden dan ook, moesten via een strandafgang naar een verzamelplaats worden gebracht. De meest gebruikte afgang was die bij de Oude Kerk. Verder was er nog een afrit bij het Waaigat en de Uitwatering.

Een aantal schelpenvissers had een contract met de kalkfabriek. Anderen huurden een stuk land bij Rijnland in de buurt van de Binnenwatering, en sloegen daar hun schelpen op. Van daaruit werden de schelpen dan via schepen vervoerd naar de branderijen in Katwijk aan den Rijn, Leiden en Alphen aan den Rijn.

Kalkfabriek

Hoewel de Katwijkers al eeuwenlang actief waren in het kalkbranden, zijn het rond de eeuwwisseling met name de gebroeders Huig en Maarten Ouwehand geweest die hierin zeer bedreven waren. Hun zoons, Willem en Arie Ouwehand lieten in de jaren dertig de grootste kalkbranderijen van Nederland bouwen. Eén in de Parlevlietslop (1933) en de andere buiten de toenmalige bebouwde kom van van Katwijk aan de Kanaaldijk. Dat was in 1935. Een ervan werd in 1971 gesloopt, de andere bleef staan.

De Katwijkse aannemer Haasnoot bouwde de kalkoven aan de Parlevlietslop. Het werd een oven meteen doorsnee van zeven meter en een totale hoogte van circa twintig meter. In eerste instantie voldeed deze oven volstrekt niet. De aannemer moest diverse verbeteringen aanbrengen om de oven rendabel te maken. Zo werd de oven inwendig veranderd en de schoorsteen werd een viertal meter verhoogd. In 1936 kon de kalkoven in bedrijf worden gesteld en productief worden gemaakt.

Het maken van schelpen tot kalk was een nauwkeurig proces. Het kwam -in kort bestek- hierop neer dat de schelpen werden verhit tot meer dan 1000 graden Celcius. Tijdens dit proces moest het vuur regelmatig worden gecontroleerd om om het juiste temperatuurverloop te krijgen. Dit was dan ook een erg warm karweitje. De schelpen bleven zo enkele uren verhit door de brandende antraciet en daarna werden ze uit de oven gehaald via de gaten onderin en naar de blusvloer gebracht. Daar werden ze afgekoeld tot 100 a 150 graden Celcius. Vervolgens werden ze met water besproeid. Als de schelpen met dit water in aanraking kwamen, vielen ze als poeder uiteen.

De hoeveelheid sproeiwater lag vast. Als te weinig water werd gebruikt vielen de schelpen niet geheel tot poeder uiteen. Werd er te veel water gebruikt, dan verharde de schelpkalk direct al tot een onbruikbare klont.

Het poeder werd vervolgens verzameld en verder afgekoeld. Dit poeder was de befaamde schelpkalk, die als het weer met water in aanraking kwam, verhardde tot een keiharde massa, de cementkalk.

Kinderen

De kalkfabriek is 35 jaar in Katwijk produktief geweest. Naar schatting is hier ongeveer 750.000 mud kalk geproduceerd. Nu is deze bedrijvigheid daar verdwenen. De kalkovens zijn op één na afgebroken; ze moesten wijken voor woningbouw. Er heerst nu een andere bedrijvigheid, namelijk die van kinderen die rond de oude kalkoven hun spel spelen...

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen