Niet tevreden met het literatuurboek Duits

Een grote groep ouders heeft voor het eerst de afgelopen weken ervaring opgedaan met het aanschaffen van diverse boeken, omdat hun oudste kind de basisschool verliet. Op dit schooltype speelt het financiële aspect in verband met de aanschaf van de boeken voor de ouders geen rol, aangezien de overheid alle kosten voor haar rekening neemt.

Bij het voortgezet en hoger onderwijs ligt dit anders. Hier worden de kosten voor de leerboeken niet vergoed. Dat hierbij veel geld omgaat, zal duidelijk zijn, aangezien vele duizenden kinderen elk jaar weer een hele stapel boeken nodig hebben. De totale leerboekenmarkt kende in 1985 wat het educatieve boek betreft een omvang van 330 miljoen gulden. Het totale voortgezet onderwijs nam hiervan 61 procent voor haar rekening.

De leerboekenmarkt wijkt van andere markten af. Het verschil ligt in de positie van de consument: de scholen kiezen, de ouders betalen en de leerlingen gebruiken uiteindelijk het leermiddel.

Boekenfonds

Ongeveer 80 procent van de scholen heeft een boekenfonds. Een boekenfonds houdt in dat de leerlingen via de school de boeken die op de lijst staan als pakket krijgen en zij betalen daarvoor doorgaans een huurprijs die 30 procent van de nieuwprijs bedraagt. Als een school uit verschillende schooltypen bestaat, geldt het boekenfonds bijna altijd voor alle schooltypen. Het fonds komt in de onderbouw van havo- en vwo-scholen meer voor dan in de bovenbouw van deze schooltypen. De boeken die in een boekenfonds opgenomen zijn, gaan gemiddeld 4,3 jaar mee.

Heeft een school geen boekenfonds, dan moeten de ouders zelf de boeken kopen. Zij kunnen de boeken nieuw of tweedehands aanschaffen. Om gemakkelijker aan tweedehandsboeken te komen, houdt 84 procent van de scholen zonder boekenfonds een boekenbeurs.

Producenten

De grootste producenten van leerboeken zijn de educatieve uitgevers. Ze zijn lid van de GEU (Groep Educatieve Uitgeverijen) en produceren en distribueren ruim 90 procent van de op de Nederlandse markt beschikbare educatieve uitgaven. Geen enkele uitgeverij brengt als enige voor een bepaalde onderwijssector of een bepaald onderwijsvak een leerboek op de markt. Het tegenovergestelde is eerder waar: één uitgever brengt dikwijls voor één schoolvak of leergebied verschillende titels op de markt. Dat enkele educatieve uitgeverijen tot forse bedrijven zijn uitgegroeid, blijkt uit hun omzetcijfers. In 1987 hadden acht uitgeverijen qua omzet driekwart van de markt in handen.

Literatuurboek Duits

Bovenstaande gegevens vindt men in het proefschrift "Het functioneren van het literatuurboek Duits" van dr. Eus Valentijn Schalkwijk. Uit het onderzoek van Thijssen (1985) naar de praktijk van het literatuuronderwijs Duits aan havo- en vwo-scholen blijkt dat 80 procent van de docenten minimaal één literatuurboek gebruikt en dat een belangrijk deel van deze docenten kritiek heeft op het door hen gebruikte literatuurboek. De kritiek richt zich bij voorbeeld op het te moeilijke taalgebruik en de te geringe aandacht voor de literatuur uit de periode na 1945.

Om te kijken waarop de kritiek zich richtte, stelde de auteur een uitgebreide enquête samen, waaraan 560 leraren Duits aan havo- en vwo-scholen meewerkten. Heel interessant is dat vijf literatuurboeken heel vaak gebruikt worden. Veel jongelui zullen hun Duitse boek hierbij aantreffen. De titels zijn: "Kurz und bündig", "Spiegel der deutschen Literatur", "Zeitbild und Dichtung", "Deutsche Dichtung" en "Durchblicke". Deze vijf literatuurboeken bepalen voor zowel het havo als het vwo 76 procent van het boekgebruik. De overige 24 procent is verdeeld over 28 titels!

Doelstellingen

Hoewel de resultaten van dit werk in de eerste plaats interessant zijn voor leraren Duits, is het wel boeiend te vermelden wat leraren Duits met hun literatuur beogen. De meeste leraren (havo 40 procent, vwo 47 procent) zien het literatuuronderwijs in de eerste plaats als een bijdrage tot de culturele vorming van de leerlingen. Voor het literatuuronderwijs als middel om leesplezier bij te brengen, te bestendigen of te verhogen kiest 29 procent van de havo-leraren en 16 procent van de vwo-leraren als belangrijke doelstelling. 
Literatuuronderwijs als bijdrage tot de zelfverkenning en de levensoriëntatie van de leerlingen scoort 18 procent en 14 procent. Bij literatuuronderwijs als bijdrage tot de maatschappijoriëntatie van de leerlingen liggen de percentages op 6 procent en 8 procent. Literatuuronderwijs als bijdrage tot de literair-esthetische vorming van de leerlingen ten slotte levert 5 procent en 9 procent op. Voor ieder die zich bezighoudt met Duitse literatuur biedt dit werk enorm veel informatie, waarin onder andere de reeds genoemde vijf literatuurboeken uitstekend geanalyseerd zijn.

N.a.v. "Het functioneren van het literatuurboek Duits. Een onderzoek naar het gedrag, de tevredenheid en de behoeften van havo- en vwodocenten Duits m.b.t. literatuurboeken", door dr. E. V. Schalkwijk; Katholieke Universiteit Nijmegen, Erasmusplein 1, 6500 HD Nijmegen; 375 blz.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen