Een doodlopende weg in Zweden

bond, zal nog een keer op de sociaaldemocraten stemmen. Hij weet echtei':* „Veel mijnwerkers zullen niet naar de stembus gaan, zij blijven thuis".

De Zweedse televisie, die het zich niet kon voorstellen dat de mijnwerkers thuis zullen blijven, stuurde een team om de stemming te peilen. De verslaggevers werden verrast. In sommige steden en dorpen zal morgen meer dan de helft van de stemgerechtigden niet naar de stembus gaan. „Ik ga liever op elanden jagen", zei een van de ondervraagden. Daar komt nog bij dat de verkiezingscampagnes uiterst saai waren. Hans Bergströrn: „Ik kan me geen beter slaap

Ingang van de Rijksdag, het Zweedse parlementsgebouw, in Stockholm. Foto RD Stockholm FOCO RD middel voorstellen dan naar een verkiezingsbijeenkomst te gaan. De partijen handelen alsof ze zich op glad ijs begeven. Ze zijn allemaal bang fouten te maken die hen stemmen kunnen kosten".

De sociaal-democraten hebben het afbraakproces van de traditionele machtsstructuren bevorderd door in paniek afstand te nemen van principes die tot dusver als de onaantastbare grondbeginselen van de Zweedse politiek werden beschouwd.

Zo gold de neutraliteit decennia lang als een van de kernpunten van Stockholms buitenlandse politiek. Dat Zweden zich altijd afzijdig hield van militaire bondgenootschappen, zowel van de NAVO als van het Warschaupact, stond altijd onomstootbaar vast. Dat was iets waaraan niet werd getornd.

Uit angst voor zuigkracht van WestEuropa distantieerde Zweden zich onder de sociaal-democraten ook van de Europese Gemeenschap. „Het lidmaatschap van de club in Brussel laat zich niet met de neutraliteit van het land ver'èhigen", luidde Stockholmsdoctrine.

Daarbij lijkt ook een gevoel een rol te hebben gespeeld dat Hans Bergström zo omschrijft: „De Zweden dachten altijd dat ze iets bijzonders waren. Al 180 jaar geen ooriog, een taal die geen ander spreekt, een onomstreden grondgebied, een religie, een kerk".

Nu is plotseling alles anders. Oktober vorig jaar besloot de regering lid te worden van de EG en al op 1 juli stond minister-president Carlsson in Den Haag bij zijn ambtscollega Lubbers op de stoep om de aanvraag officieel in te dienen. „Het was een van de grootste salto's mortale in de Zweedse naoorlogse politiek", aldus Hans Bergström.

Van neutraliteit is plotseling nauwelijks nog sprake. „Ze was een dwangbuis van de Koude Oorlog", karakteriseert Pierre Schori, als staatssecretaris in het Stockholmse ministerie van buitenlandse zaken een van de architecten van Zwedens buitenlandse politiek, het beleid van de afgelopen vijftig jaar. „Nu kunnen we haar wegwerpen, we voelen ons bevrijd".

Wat de sociaal-democraten over het hoofd zagen: ook de burgers van het land schijnen zich bevrijd te voelen. Het einde van de Koude Oorlog betekent tevens het einde van de loyaliteit van de bevolking ten opzichte van de partij die de vrede en vrijheid van het land zo lang bewaarde. Nu er geen gevaar meer dreigt, hebben ook de Zweden hun keuzevrijheid teruggekregen.

Na de ineenstorting van de communistische systemen in Oost- en MiddenEuropa is er geen behoefte meer aan een derde weg. Zwedens sociaal-democraten hadden gedacht dat in landen als Polen, Hongarije en Tsjechoslowakije in de plaats van de commando-economie een socialisme met een menselijk gezicht zou komen, een meer of minder sociaal-democratisch model. Zweden zou dan kunnen fungeren als de ideologische leermeester voor Warschau, Boedapest en Praag.

Maar die ballon ging niet op. De bevrijde landen liepen over naar het kamp van de vrije-markteconomie. Daarmee bleef er voor Zweden nog maar één mogelijkheid over: de opening naar het Westen te zoeken. En daar hebben de Zweden in ieder geval wel iets in te brengen.

Welvaartsstaat

Want nog steeds is de welvaartsstaat op vele gebieden voorbeeldig, zoals bij de kinderverzorging. De zuigelingensterfte werd van 17 promille in 1960 teruggebracht op 0,6 promille anno 1991. Zwangerschapsverlof —in Zweden spreekt men van oudervakantie, die tussen vader en moeder wordt opgedeeldbedraagt 360 dagen. Voor de verzorging van een ziek kind kan een van de ouders ieder jaar 60 dagen thuis blijven, in ernstige gevallen 120 dagen. Verkiezingsaffiche van premier Ingvar Carlsson met de oproep op de sociaaldemocraten te stemmen voor een sterke regering. Foto RD

Maar de sociaal-democratische regenten van het land bleken niet flexibel genoeg om duidelijke gebreken te verhelpen. En geld om de dure sociale voorzieningen te bekostigen was op den duur evenmin voorhanden.

Tot in de jaren zestig had de Zweedse economie de hoogste groeicijfers van alle OESO-landen. Vandaag staat het land op de twintigste plaats. Voor dit jaar wordt een groei verwacht van 0,5 procent.

Epidemie

56 procent van Zwedens bruto sociaal produkt komt van belastingen, in de Europese Gemeenschap bedraagt dat percentage 40 procent. Ongeveer een derde van de Zweedse werknemers is actief in de openbare sector, tegenover krap 20 procent in de EG. Iets meer dan drie miljoen werknemers staan tegenover vier miljoen mensen die op de een of andere manier door de Staat onderhouden moeten worden.

Zweden geldt als een land waarin de geHjke berechtiging van de vrouw het verst is doorgevoerd. 84 procent van alle vrouwen tussen de 20 en 64 jaar heeft een baan. Maar dit moet ook wel: beide echtgenoten moeten werken als ze met het oog op de hoge belastingen hun levensstandaard willen handhaven. Een btw van 25 procent maakt ieder bezoek aan een supermarkt tof een verschrikking.

Met jaarlijkse loonsverhogingen van bijna 10 procent probeerden de werknemers steeds hogere belastingen te compenseren. En ze bleven thuis als ze zich ook maar iets minder lekker voelden. Het leek af en toe wel of er permanent een epidemie in Zweden heerste. ledere werknemer ontbreekt gemiddeld 26 dagen per jaar op het werk omdat hij niet in orde is. Nadat onlangs het ziektegeld omlaag was gegaan, voelden de Zweden zich opeens veel beter.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen