Gerard Walschap, de afgedwaalde pater

Walschap groeide op in een vrij traditioneel rooms-katholiek gezin, waarin het van harte werd toegejuicht als tenminste een van de kinderen een kerkelijk ambt zou bekleden. Vanuit België -Walschap werd geboren ongeveer 20 kilometer ten noorden van Brussel en hij stierf in Antwerpen— werden paters uitgezonden naar de Congo. In 1913 ging ^X[alschap naar het College van de Missionarissen van het Heilig Hart te Asse, vlakbij zijn geboorteplaats.

Schande

In deze tijd was hij niet zozeer 'ongelovig', integendeel, als wel ondeugend en eigenzinnig. Hij kon op het college niet aarden. Met name doordat hij vanwege zijn gelofte verplicht was zich inzake seksualiteit te onthouden. Uiteindelijk moest hij Asse verlaten; in die tijd een hele schande voor de familie. Het enige familielid met wie hij een goede relatie zou blijven houden, zijn broer Alfons, werd later wel uitgezonden.

Het eerste conflict met de kerk was geboren. Walschap wilde als schrijver de kost verdienen. Hij schreef diverse moralistische toneelstukken, waarin hij pleitbezorger was van het rooms-katholieke geloof. Niet van de kerk en de clerus. In plaats van tot de negers uit de Congo richtte hij zich tot zijn landgenoten.

Behalve toneelschrijver, was Walschap ook redacteur van de Dietsche Warande & Belfort. Opnieuw kwam Walschap in aanvaring met kerkelijke gezagsdragers en deze keer was het erger. Walschap vond dat je als katholiek auteur het leven zeer reëel diende te beschrijven. Zijn hoofdpersonen werden steeds minder 'heilig' en steeds meer zondaar, terwijl de Jez^uïeten van mening waren dat de mensen ideaal voorgesteld moesten worden. Als voorbeeld tot navolging van de lezer.

Goede wil

Aangezien Walschap in zijn werken uit begin jaren dertig in plaats van over „devote wierooklucht en mystieke kapellekens" zich kritisch over de kerkelijke huwelijksmoraal (concreet: de aanbeveling van periodieke onthouding en het verbod op voorbehoedmiddelen) uitlaat, wordt hij openlijk van pornografie beschuldigd. En weer voornamelijk door invloedrijke Jezuïeten.

Na 1936 krijgt de strijd een beslissende wending, wanneer Walschap in "Een mens van goeden wil" op een moderne wijze het christen-zijn propageert. Nog geen jaar later verscheen "Sibylle", een werk, waarin de theodicee centraal staat en dat eindigt met zelfmoord. Nu is de kritiek vernietigend.

Catechismus

Al eerder had de kerk Walschap veroordeeld. Op een vrij pijnlijke wijze, zoals ook zijn vrouw en kinderen ondervonden (die in tegenstelling tot Walschap wel kerkelijk meelevend waren). Vanaf de kansel kregen zij namelijk onomwonden te horen hoe de kerk over de boeken van man en vader dacht. Nu zou Walschap niet alleen de kerk vaarwel zeggen, maar ook het geloof: in latere werken zien we niet meer een mens van goede wil, maar iemand die onvoorwaardelijk zijn vrijheid opeist en slachtoffers maakt. Het bekende "Houtekiet" (1939) is hiervan een voorbeeld. Over dit werk spreekt hij als „mijn heidense catechismus"!

Onderwijl kreeg Walschap als schrijver steeds meer erkenning. In de Tweede Wereldoorlog wordt hij nota bene voorzitter van de Cultuurkamer om te voorkomen dat een nationaal-socialist wordt aangesteld. Na 1945 wordt hij steeds meer gevraagd in allerlei literaire jury's. In zijn latere boeken neemt de seksualiteit de overhand. Hij wordt uiteindelijk zelfs genomineerd voor de Nobelprijs. Enkele werken worden verfilmd en hij ontvangt een eredoctoraat en

"Gerard Walschap. Rebel & missionaris" is een toegankelijk werk geworden, waarin de "Walschap-held" langzaam maar zeker gestalte krijgt en veranderingen ondergaat: van katholiek, kritischchristen tot humanist, heiden en hedonist. Eigenlijk had ik verwacht dat de schrijver bij zijn verklaring van het feit dat de Vlaamse katholieken na 1963 milder over Walschap oordelen, ook zou verwijzen naar het Tweede Vaticaans Concilie. Ook is niet helemaal duidelijk, waarom Walschap in deze jaren niet meer de weg terug vond. Kón hij deze of wilde hij deze niet meer terugvinden?

Een eerste volledige interpretatie van leven en werk van een auteur kan soms jarenlang beeldbepalend zijn. Een bekend of berucht voorbeeld hiervan is die van Max Brod over Franz Kafka. ' Over vele jaren geldt mogelijk hetzelfde bij Borres inleiding tot het leven en werk van Gerard Walschap. N.a.v. "Gerard Walschap. Rebel & missionaris", door Jos Borre; Uitg. Dedalus, Antwerpen, 1990; 270 blz., prijs 44,90 gulden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen