Kolen 'stelen' op klaarlichte dag

Op de Ginkelse Heide vinden elk jaar bij de herdenking van de Slag om Arnhem luchtlandingen plaats. Op zaterdag 19 september zal dit voor de 47e maal gebeuren. Naast een toespraak van een veldprediker worden er kransen gelegd door diverse militaire en burgerlijke vertegenwoordigers. Ook het voormalige verzet uit Ede is dan vertegenwoordigd. Een van de nog in leven zijnde Edese verzetsmensen is E. J. van Voorst.

Tijdens de crisis van de jaren dertig was het economisch niet zo best in Europa. „In ons land kon je boven je brood nog drie gulden per week verdienen", herinnert Van Voorst zich. „Van een weekloon kop je nog niet één broek kopen". Dit was voor Van Voorst reden om over de grens te gaan kijken. Hij werd in 1937 melkknecht in Duitsland.

Daar leerde hij het nationaal-socialisme kennen. Tijdens de Kristallnacht zag Van Voorst hoe de bezittingen van een oud joods echtpaar door de S.A. geruïneerd werden. De inboedel werd grondig vernield en alle ruiten werden ingeslagen. Op veel plaatsen in Duitsland werden joden mishandeld en zelfs vermoord. Dit was het moment waarop in Van Voorst het verzet omhoog kwam tegen het nationaal-socialisme in Duitsland. In 1939 keerde hij vanwege de oorlogsdreiging terug naar Nederland. Na het uitbreken van de oorlog ging Van Voorst weer voor drie maanden naar Duitsland en daar zag hij hoe krijgsgevangenen mensonterend behandeld werden. Tijdens het transport van deze gevangenen was het verboden hen iets te geven, ja zelfs om hen aan te kijken. Dit was op grote posters langs de weg te lezen.

Van Voorst: „Weer terug in Ede zag ik het ondergronds verzet al opkomen. Dit verzet groeide uit tot vier sectiecommandanten in Ede, die ieder zo'n dertig man wisten te organiseren. Mijn sectiecommandant was G. van de Top, bijgenaamd Snor Top. Deze man werkte als burger bij een Duitse kazerne. Snor Top verzamelde wapens bij de Duitsers, die bij mijn vader aan de Slunterweg in een diepe kelder werden beproefd. Daarna werden ze op verschillende plaatsen rondom Ede in de bossen verstopt.

Het was wel eens bloedlink", erkent Van Voorst. „Bij een Duitse kolenloods werkte eens een goeie, Davelaar heette hij. Hij stelde voor om op klaarlichte dag kolen op te komen halen. In de loods zouden ze in twee rijen klaar staan, zodat paard en wagen er tussen konden. Na een afgesproken teken haalden we ze binnen twee minuten weg. Het ging nog goed ook".

Na de luchtlanding van de geallieerden, op 17 september 1944, kreeg het verzet op de West-Veluwe een ander en grootschaliger karakter. Vóór de luchtlanding ging het vooral om het illegaal verspreiden van drukwerkjes en joden- en onderduikershulp. Na de luchtlanding ging het verzet ook verdwaalde piloten en parachutisten verder helpen. Verzetsstrijder Van Voorst: „H. van de Pol heeft toen veel verricht. Hij sprak Engels en loodste de militairen naar een schaapskooi in Lunteren. Toen er zo'n 140 man in de kooi zaten, werd de eerste crossing over de Rijn georganiseerd; deze lukte volledig. De tweede crossing met zo'n tachtig man mislukte, doordat de groep bij de Ginkel op een Duitse post stuitte".

Paardenvordering

„De maandag voor Dolle Dinsdag wilden de Duitsers paarden vorderen. Paniek begon zich van de bezetter meester te maken; ze wilden naar de Heimat en staken de kazerne in brand.

Om de paarden te vorderen,- bracht de bezetter vrijdags pamfletten aan: 's Maandags moesten alle paarden op een bepaalde plaats in Ede aanwezig zijn. Het verzet drukte toen snel overeenkomstige pamfletten met de vermelding dat de paardenvordering uitgesteld werd. Deze werden over de andere pamfletten heengeplakt", glimlacht Van Voorst. „En bovendien werden er enkele op kerkdeuren bevestigd, zodat iedereen het 's zondags kon lezen. Op maandag kwam slechts één Duitsgezinde opdagen met twee bejaarde knollen. Maar ja, met de bevrijding viel het tegen. Het duurde nog een jaar voordat Nederland geheel van de Duitsers verlost werd".

Na de bevrijding brak er echter nog een roerige tijd aan voor de verzetsmensen. „Allereerst moesten de NSB'ers gearresteerd worden. Dat gebeurde lukraak, met als gevolg dat meerdere keren niet de juiste persoon gepakt werd. Ook duurde het lang voordat bekend werd welke verzetsmensen nog in leven waren. Er waren mensen bij acties gesneuveld of na arrestatie vermoord. Ik denk aan mannen als L. G. de Lambèrt en R. Tiggelaar".

Het verzet, dat georganiseerd was in de Binnenlandse Strijdkrachten (B.S.), kreeg niet het respect dat ze verwachtte. Ze hadden geen uniformen aan en waren daardoor minder herkenbaar. Bovendien kwamen ze onder militair gezag en ook dat waren ze niet gewend.

Gewaardeerd

Later is het verzet door de overheid meer gewaardeerd, aldus Van Voorst. „Elk jaar op 4 mei, tijdens de dodenherdenking, heb ik nu alweer 25 jaar bij het mausoleum in Ede mogen meehelpen de erewacht te vormen". In Ede is nog steeds een vroegere verzetsgroep die onderling contact onderhoudt. De helft, zo'n veertig personen, is na de oorlog in Ede komen wonen.

„Etterpuisten behoren tijdig uit de samenleving gesneden te worden", besluit Evert van Voorst peinzend. „Tijdens al die verwikkelingen werd ik van ordonnans in de oorlog tot wachtcommandant net na de oorlog. Ik ben nooit gepakt. Geluk gehad? Of bewaard gebleven? Die ander moest zijn leven geven. En ik de bevrijding meemaken. Ik ben er nog nooit, nooit mee klaargekomen. Toch bewaard gebleven".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen