De tranen van Piet van den Kerkhoff

De eerste beginselen werden hem aan het harmonium door een kennis van zijn ouders bijgebracht. Via de organist van de christelijke gereformeerde kerk in Delft, J. Bos, belandde Addie de Jong bij Jan J. van den Berg, organist van de Delftse Nieuwe Kerk. Piano studeerde hij bij Leen 't Hart. „Op zijn advies ben ik ook de beiaardstudie gaan doen".

In 1966 rondde Addie de Jong zijn orgel- en pianostudie af aan het Rotterdams Conservatorium, waar hij studeerde bij Piet van den Kerkhoff en George Stam. Het einddiploma beiaard verwierf hij in hetzelfde jaar aan de Nederlandse Beiaardschool te Amersfoort. In 1968 behaalde hij de "Prix d'Excellence" voor orgel.

Na diverse organistenfuncties, zoals tweede organist van de Laurenskerk, organist van de Opstandingskerk in Rotterdam en organist in Wassenaar, werd hij in 1968 benoemd tot cantor-organist van de Goede Herderkerk in Rotterdam-Schiebroek. Inmiddels beschikt hij in deze kerk over drie cantorijen: een van volwassenen, een jeugdcaritorij en een jongerengroep. Alle drie leveren op gezette tijden hun aandeel in de eredienst.

Romanticus

Goede herinneringen bewaart Addie de Jong aan zijn leermeester Piet van den Kerkhoff „Hij was een rustige, aardige man, die zeer geëmotioneerd kon zijn. Wanneer een bepaalde interpretatie goed gelukt was, rolden de tranen over zijn wangen. Ik heb goed les van hem gehad. Vooral de bezieling, datgene wat achter de nootjes zit, heb ik van hem geleerd. Het was meer dan alleen maar reproduceren. George Stam was weer anders. Die zat naast je op de orgelbank en was directer met zijn aanwijzingen. Ook hij was een prima pedagoog".

Addie de Jong stemt ermee in, wanneer hij als romanticus wordt bestempeld. „Niet voor niets heb ik me ervóór ingezet op het uit 1959 daterende Van Leeuwen-orgel in de Goede Herderkerk een derde klavier te krijgen met een aantal romantische stemmen". Omdat deze uitbreiding, die gerealiseerd werd door Kramer uit Boskoop, eigenlijk niet bij dat orgel paste, ontmoette ze zo links en rechts nogal wat kritiek. „Het is een kwestie van hoe je het benadert. De orgels van de Laurenskerk en de Doelen zijn instrumenten die op de Barok geïnspireerd zijn, " maar ook romantische toevoegsels hebben gekregen. Daardoor wordt het vertolken van ook romantische muziek mogelijk. Juist dat heeft mij hier in de Goede Herderkerk voor ogen gestaan". 

Niettemin heeft Addie de Jong begrip voor de kritiek die hij destijds kreeg. „Het is een compromis-orgel geworden. En juist daarom ben ik een voorstander van dergelijke instrumenten. Het enige verschil is, dat de compromis-elementen van orgels als in de Laurenskerk en de Doelen tijdens de bouw werden gerealiseerd en in mijn geval achteraf. Maar het principe is hetzelfde".

Verdacht

Speelt Addie de Jong nu anders dan 25 jaar geleden? „Ja. De romantische muziek die ik bij Van den Kerkhoff studeerde, was toen eigenlijk verboden gebied. Widor was geen muziek en Mendelssohn was verdacht. Een typische conservatoriumgeest van die dagen. Je had Barok, dan een hele tijd niets, bij Reger begon het weer en dan had je de modernen. Ik ben nog altijd dankbaar dat ik in die beginperiode erg veel moderne muziek heb gestudeerd. Litaize en Messiaen waren hier in Rotterdam erg in zwang, meer dan op andere conservatoria.

Toch speelde ik ook Widor en Mendelssohn, al haalde men er de schouders voor op. De geest die er nu heerst, vind ik veel gezonder, al blijft het geboden selectief met composities om te gaan. Niet alles is even sterk, zeker niet van Widor, maar ook niet van Bach".

Addie de Jong speelt geen Jan Zwart? ,Af en toe wel. Ik heb veel waardering voor "Een vaste Burcht is onze God". Verder heeft het merendeel van zijn muziek voor mij nu geen betekenis meer, in tegenstelling tot vroeger. Voor mij is het verbleekt. Maar wanneer anderen het schitterend vinden, heb daar volledig vrede mee".

Gemeentezang

„Als luisteraar heb ik veel erediensten meegemaakt. Ik heb daarvan veel geleerd en ook veel afgeleerd. Ik heb geleerd dat een organist vertragend kan werken op het verloop van de eredienst. Een organist moet de gang van de eredienst niet verstoren. Afgeleerd heb ik de lange voorspelen. Ik liet mijn inspiratie haar gang maar gaan. Ik heb ontdekt dat dat niet goed is. Ook het collecteren tijdens het zingen ervaar ik als uitermate storend.

Ten aanzien van de begeleiding van de gemeentezang heb ik geleerd te luisteren, maar tevens leiding te geven. Het tempo nu is iets langzamer dan vroeger. Maar tempo blijft een zaak van ruimte en het soort mensen. Er is niet één vast tempo".

Addie de Jong leeft in de gelukkige omstandigheid dat hij zich zelf kan zijn. Hij hoeft geen concessies te doen. „Ik hoef me niet constant te richten naar het publiek. Ik richt me binnen het oeuvre op werken die ik zelf fraai vind en waarvan ik weet dat die ook een groot publiek aanspreken.

Voor sommigen is succes een hemels gegeven, een gave van God. Maar succes an ook van de duivel zijn. Zo kan succes de weg naar God toe versterken, maar succes kan ook van God vervreemden. Ik ben zelfs bang dat het laatste vaker het geval is dan het eerste".

Addie de Jong is zeer betrokken bij de eredienst. „Door een goede dienst word ik geïnspireerd en bemoedigd. Je kunt dan weer verder. Je wordt als het ware even opgetild. Je mag je hart verheffen, even boven het alledaagse uitgetild worden. Dat is toch de functie van de eredienst? Ik ken momenten van dit verheven gevoel, al is dit niet altijd het geval.

Vroeger leefde ik in een kinderlijk aanvaarden van alles. Dat maakte op een gegeven moment plaats voor een meer kritische instelling, gevolgd door een periode van aarzeling en vertwijfeling. Van dat laatste ben ik me nu aan het herstellen. Aarzeling en aanvaarden moeten weer samengaan. Ik moet daarbij geholpen worden, ook door de Heere God. Inmiddels heb ik wel geleerd, dat dit een ander soort geloven is dan het geloof uit mijn jeugd".

Ten slotte vindt Addie de Jong het erg jammer dat er in RD-kringen zo weinig aandacht is voor kerkmuziek. „Een kerkdienst is geen eenmans gebeuren. Jammer vind ik ook dat nog niet overal ritmisch wordt gezongen. Zo zijn de melodieën toch bedoeld? Op voor mij oneigenlijke gronden houdt men vast aan een traditie. Toch ben ik er jaloers op, dat men in RD-kringen zo veel mensen bij elkaar weet te houden. Daaruit blijkt dat, wanneer je nieuwe wegen inslaat, er mensen zijn die afhaken. Ik kan me daarom heel goed voorstellen dat men in behoudende kring zich wel duizend keer bedenkt om iets te veranderen. Voor hen die iets willen veranderen, is dit echter een blokkade".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen