Zwolle wil graf niet onderhouden

Wie in het gemeentelijk archief van Zwolle de kaartenbak doorsnuffelt onder het trefwoord "Tobias", komt tot de ontdekking dat die naam veelvuldig voorkomt in de Zwolse historie. De Tobiassen zijn in maatschappelijk opzicht niet de geringsten geweest. Vaak vind je achter hun naam de toevoeging: "burgemeester", of "secretaris", soms ook alleen maar "juffer", en bij een zekere Antonie Sara Tobias staat vermeld dat zij „wonende in de Sassenstraat doet belijdenis".

Dat was in het jaar 1760. Achter de naam Tobias Geertruida staat: „is begraven in de Michaelikerk". Dit is de grote protestantse kathedraal, waarin ook de Achterhoekse predikant-dichter Willem Sluyter begraven werd. Door de geweldige gewelven klinkt het monumentale orgel.

Niet in het hart van de stad, niet in gewijde grond van een verheven Godshuis, maar even buiten de stad is de arme negerslaaf Apollo, bijgenaamd Paay, begraven. Op slechts 23jarige leeftijd is hij overleden en vele duizenden kilometers verwijderd van zijn vaderland ligt hij begraven: alleen, haast onopgemerkt, zomaar te midden van wat boompjes. Vlak naast de weg van Zwolle naar Hasselt. Niet waar het gewone verkeer meestal zijn weg vindt, maar langs de weg die door het gehucht Genne-Streukel gaat, ten noorden van de rivier het Zwarte Water en dichtbij de plaats waar de Overijsselse rivier de Vecht in het Zwarte Water stroomt.

De negerslaaf

Maar wat heeft de naam Tobias met deze negerslaaf te maken? Mr. Joan Hendrik Tobias was een voornaam man die een hoge positie in het Nederlandse 'wingewest' Indië heeft bekleed. Het verhaal gaat dat een negerslaaf eens zijn leven heeft gered en toen deze Tobias gepensioneerd was, heeft hij deze inlander uit dankbaarheid naar Nederland gehaald.

Mr. Joan Hendrik Tobias woonde, rustend van zijn inspanningen in het Verre Oosten, even buiten Zwolle, op het landgoed Amichem. Zijn Indonesische bediende heette Lepejou, maar hij kreeg van zijn heer de naam Apollo. De jongen heeft echter niet lang plezier gehad van de gunst van zijn blanke meester, want Lepejou overleed op 23-jarige leeftijd en werd begraven in een graf, gelegen tussen enige boompjes, even naast de kant van de weg, verscholen in wat kreupelhout.

Op zijn grafsteen staan een paar Arabische tekens gegrift en een Latijns opschrift. Aan de voorkant staat: „Lepejou cui est nomen Apollo natus in Insula Celebes obit 23 july 1828". Dat betekent: Lepejou, die ook Apollo wordt genoemd, is geboren op het eiland Celebes en is gestoren op 23 juli 1828. , Op de achterzijde van de grafsteen staat: ,J'idelissimo servitori consecravit gratus semper que memor dominus". Deze tekst kan op twee manieren worden vertaald. De ene luidt dan: De heer heeft aan zijn trouwste dienstknecht dit graf gewijd, omdat hij hem dankbaar is en altijd aan hem denkt. De andere vertaling, die de tekst ook toelaat, luidt: De zeer trouwe dienaar, door zijn dankbare meester, die hem steeds zal gedenken.

Het Arabische opschrift duidt er waarschijnlijk op dat de negerslaaf tot de godsdienst van de profeet van Allah behoorde. De kolonie Indië telde veel mohammedanen. Naar alle waarschijnlijkheid was deze Lepejou ook een aanbidder van Allah.

Homoseksueel?

Maar waarom kreeg hij van zijn meester de naam "Apollo"? Dat laat zich slechts gissen. Maar een leraar klassieke talen, die zich met het graf heeft beziggehouden, kreeg en uitte het vermoeden dat deze Tobias wel eens gecharmeerd zou zijn geweest van deze knaap.

Apollo was een belangrijke (af)god in de Griekse godenwereld. Dat kan geen reden zijn waarom deze neger die naam kreeg. Wat dan wel? Een kopie van het beeld van de (af)god Apollo staat in de Academie van Florence. Het is een beroemd werk van de beeldhouwer Michel Angelo. Het fraaie beeld is beter bekend onder de naam "David" en nog steeds te zien in het Italiaanse Florence. Een naakt mannelijf.

Kan er een verband gelegd vrorden? Het zou best wel eens zo kunnen zijn dat de verhouding van de meester tot zijn slaaf een homo-erotische verhouding is geweest. Misschien zegt alleen al het opkomen van zo'n vermoeden wel meer van onze tijd dan van die twee mensen. Merkwaardig blijft het wel dat deze Tobias de negerslaaf tooide met de naam "Apollo". Het zal nooit bekend worden, want het graf zwijgt.

Bos' boze brieven

En nu is het graf van deze arme nog onder ons tot op deze dag, hoewel het wel vervallen is en in juli 1957 door vandalen geschonden werd. De politie was niet snel genoeg ter plekke en de schedel is vermoedelijk verdwenen. De enige sporen die de dader naliet, waren de afdrukken van gymschoenen (misschien een indicatie van een geringe culturele betrokkenheid?). Het graf, zomaar verscholen tussen enkele bomen, spreekt van een stukje koloniaal verleden van de Nederlandse natie en is alleen al uit dat oogpunt van waarde. Maar dat standpunt wordt niet door allen gedeeld, althans niet door de overheid van Zwolle.

De eerder genoemde leraar klassieke talen aan het Zwolse Carolius Clusius College (CCC), dr. C. A. Bos, ligt met het gemeentebestuur van Zwolle in de clinch. Deze classious heeft zich het lot van het graf aangetrokken en zich beijverd om het een beter aanzien te geven en te laten restaureren door de gemeente Zwolle.

Geen waarde

Echter tevergeefs. Het gemeentebestuur van Zwolle ziet de waarde van dit graf niet in. De vroede vaderen antwoordden, als reactie op een verontwaardigd schrijven van Bos, dat het graf uit bouwkundig oogpunt generlei waarde heeft. Alleen uit oogpunt van koloniale geschiedenis zou het interessant zijn, zo betoogt de gemeente, en vanuit de mystiek die er omheen hangt („zomaar een graf in een perceel bos, latijnse opschriften en 'vreemde tekens'"), aldus een officieel schrijven van een ambtenaar namens B en W van Zwolle.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen