Haken & ogen

Daar sta je dan, oog in oog met het wambuis waarin Hugo de Groot ontsnapte uit Slot Loevestein. En dat op een tentoonstelling van kledingaccessoires nota bene. Te midden van knopen, gespen en kledinghaken staat ook het geiteleren jasje te pronken. Met welgeteld negenentwintig knoopsgaten en zes knopen. Op de afdeling Kunstnijverheid en Vormgeving in het Rotterdams museum Boymans van Beuningen wordt sinds enige jaren de expositieruimte onder de toren gebruiKt voor semi-permanente opstellingen. Het gaat daarbij om kleciingaccessoires, kant en waaiers. In deze spaarzamelijk verlichte ruimte is sinds kort een niet eerder getoond onderdeel van de archeologische collectie Van Beuningen-de Vriese te zien: 350 mantelsluitingen, gordelonderdelen en schoengespen uit de periode 1450-1650. Dat lijkt een groot aantal, maar de voorwerpen beslaan slechts enkele vitrines.

Kledingstukken die door de "gewone man" gedragen werden uit de periode van de late Middeleeuwen tot en met de zeventiende eeuw zijn heel zeldzaam. Wel zijn er kledingaccessoires van koper en tin als archeologische bodemvondsten teruggevonden. Het waren niet alleen gebruiks- maar ook siervoorwerpen. dooier, 2 eetlepels melk.

Het meel in een kom doen en goed met de gist vermengen. Water en zout toevoegen en alles tot een elastisch deeg kneden. De boter verhitten en de uien daarin goudgeel laten kleuren. Na afkoeling door het deeg kneden. schilderijen en prenten èn het 'vermommingsjasje' van Hugo de Groot: een uniek, door het Rotterdams Historisch Museum in bruikleen gegeven kledingstuk. Het komt namelijk maar zelden voor dat een eenvoudig werkmansjasje vier eeuwen bewaard blijft. Het beroemde geiteleren metselaarsjasje droeg Hugo de Groot als vermomming, nadat hij op 22 maart 1621 in een boekenkist % Een gordelsluiting uit ca. 1575 (bodemvondst Amsterdam). Foto's Tom Haartsen ontsnapte uit Slot Loevestein. Verre verwanten van hem hebben het jasje als souvenir bewaard. Dank zij hen kunnen liefhebbers bestuderen hoe men vierhonderd jaar geleden een knoop aanzette.

De meeste museumbezoekers die de expositieruimte binnenlopen, hebben het met hooguit vijf minuten wel bekeken. Een jochie van een jaar of negen zegt tegen zijn moeder (met een brede armzwaai naar de ruim honderd knopen): „Moetje kijken, allemaal oorbellen". Met de vraag „Ken jij het verhaal van Hugo de Groot?" probeert ma de interesse van zoonlief nog te wekken. Maar deze laat zich niet strikken. „Pff, geen geschiedenis vandaag alstubliefi^.

Versiering

Voor het sluiten van kleding en kledingonderdelen gebruikte men verschillende soorten accessoires met een specifieke functie. Mantelspelden werden bij voorbeeld gebruikt om kledingstukken van stevige stof, zoals mantels, dicht te maken. Het is een staafvormige, platte sluiting van koper of tin met naar binnen gebogen haken. Om openhangende kleding bijeen te hou- ' • den, werd een kettingsluiting gebruikt. Deze bestaat uit een ketting met aan weerszijden een versierde haak.

Kledinghaken werden aan het kostuum vastgenaaid of in de stof vastgeklemd. Men gebruikte ze "• niet alleen om jakjes of mantels te sluiten, maar ook om onderdelen ^ van de bovenkleding, zoals kappen en' kragen, aan de onderliggende stof 'vast te zetten. De voorlopers van onze'' drukknoopjes dus. Een soortgelij- ' ke functie nadden de haken en ogen. •' Ze werden gebruikt om kleding te '' sluiten of kragen aan de kleding vast te haken. Zowel de haak als het oog werd aan de kleding vastgenaaid.

Verder zijn er op de tentoonstelling gordelsluitingen, schoengespen, riembeslag en natuurlijk knopen te zien. Knopen van koper en tin komen voor in gegoten vorm met een staaf; ze werden ook wel voorzien van draadogen. Van de gegoten knopen zijn halffabrikaten te zien: in de staaf is nog geen gat geboord. De tinnen knopen hebben soms prachtige versieringen. Een exemplaar met een diameter van 11,4 mm is gedecoreerd met het portret van een vrouw met loshangend haar. Een andere knoop toont in reliëf de letters IHS (het symbool voor Christus). De knoop is gevonden in Gorinchem. Onwillekeurig verzin* je wie zo'n knoop gedragen zou kunnen hebben. Er werden ook veel i houten en benen knopen gebruikt. Restantmateriaal van bot laat zien hoe deze knopen uit been werden geboord.

Spiegel

Enkele accessoires die aan een gordelriem gedragen werden, maken de tentoonstelling compleet: een schrijfplankje, een geldbuideltje, naaldenkokertjes en een nagel- en oorgarnituur (bestaande uit een oorlepeltje, tongschrappertje, tandenstoker en nagelriem). Wie de tentoonstelling verlaat, kan nog even voor de spiegel gaan staan. De van verguld lindehout gemaakte spiegellijst (daterend uit ca. 1660) is versierd met kettingen, kammetjes, een bijouteriedoosje en meer ijdelheid. De spiegel houdt een oogje in het zeil; is dat wel in de haak? De tentoonstelling "Haken en ogen" is tot en met 31 juli 1994 te zien in Museum Boymans-van Beuningen, Museumpark 18-20, Rotterdam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen