Jakobus zag het gevaar van dode orthodoxie

Het is daarom belangrijk dat deze brief kundig en naar de regel van het totale Schriftgetuigenis wordt uitgelegd. Zo krijgt deze "martelaar" de hem toekomende eer.

Een betrouwbare uitleg troffen wij aan in het vorig jaar verschenen commentaar op Jakobus van de emeritus hoogleraar dr. L. Floor.

In de brede inleiding die hij aan de becommentariëring laat voorafgaan, beargumenteert Floor zijn visie op de brief. Tegenover anderen houdt hij staande dat de brief inderdaad van Jakobus, de broeder des Heeren, is, die zich in Jakobus 1:1 een dienstknecht van God en van de Heere Jezus Christus noemt.

Oudste geschrift

Op aannemelijke gronden maakt Floor vervolgens duidelijk dat de brief al vroeg geschreven moet zijn en zelfs onder de geschriften van het Nieuwe Testament het oudste is. Hiermee is dan tevens afgewezen dat Jakobus met zijn brief zou opponeren tegen Paulus, met name diens rechtvaardigingsleer. Toen Jakobus schreef, was er van Paulus' optreden nog geen sprake.

Jakobus richt zijn brief tot jodenchristenen die hij aanduidt met de naam "de twaalf stammen in de verstrooiing" (1:1). Bij de interpretatie van deze term sluit Floor zich aan bij Grosheide, die schreef: Het gaat hier om het „vernieuwde Israël, de christenheid".

Wat was het motief van de schrijver? Hij zag het gevaar van een "geloof' dat niet meer is dan een verstandelijke overtuiging, die van geen enkele invloed is op 's mensen doen en laten. Daar stelde Jakobus toen tegenover het ware geloof, dat een bron is van goede werken.

Het is waar dat in deze brief de naam van de Heere Jezus Christus slechts een paar keer genoemd wordt. Maar we mogen daar volgens Floor niet al te veel achter zoeken. De brief in z'n geheel legt er duidelijk getuigenis van af hoe nauwgezet Jakobus zich heeft aangesloten bij Jezus' onderwijs, in het bijzonder Zijn bergrede. Christus is dus in feite in deze brief veel meer present dan een oppervlakkig lezen doet vermoeden.

Geloof met werken

Nu over het commentaar zelf. Ik beperk me tot een tweetal perikopen. In verband met de verhouding tussen Jakobus en Paulus is de tekst van 2:21-24 erg belangrijk. Floor vat de inhoud van deze tekst als volgt samen: Abraham is gerechtvaardigd uit de werken; geloof werkt samen met de werken; uit de werken wordt het geloof volkomen; Abraham is gerechtvaardigd uit geloof. Men zal dus nooit kunnen zeggen dat Jakobus niet de rechtvaardiging uit het geloof leerde. Men zal moeten vragen wat hij bedoelde met een rechtvaardiging uit de werken. Welke werken had hij op het oog? En welk geloof?

Fraai vind ik Floors uitspraak: „Jakobus maakt aan zijn lezers duidelijk dat het geloof van Abraham een werkgeloof was en dat zijn werk geloofswerk was" (bladzijde 108). Geloof zonder werken is bij Jakobus geen volkomen geloof, het behoudt de mens niet. Jakobus zag het gevaar van dode orthodoxie.

Het gaat er Floor niet om te nivelleren het verschil dat er is tussen Jakobus en Paulus. Beiden schreven vanuit een andere optiek, vanuit een andere situatie. Maar daaruit zal men niet mogen concluderen dat beiden in het verstaan van het geloof wezenlijk van elkaar verschilden. Er werden andere accenten gelegd, maar het ging over hetzelfde geloof. Om het met de woorden van Floor zelf te zeggen: „Jakobus en Paulus schrijven verschillend over hetzelfde geloof', en de conclusie: „De volgorde van geloof en werken is bij Jakobus even onomkeerbaar als die van rechtvaardiging en heiliging bij Paulus" (bladzijde 114).

Ziekenzalving

De tweede perikoop waarop ik wil wijzen, is de tekst van 5:14-15, waar het gaat over het zalven van zieken. Een actueel Schriftgedeelte. Floor gaat ook hier heel behoedzaam zijn weg. Hij erkent dat het een omstreden bijbelgedeelte is, en dat het niet eenvoudig is om het juist te interpreteren. Na een nauwkeurig afwegen van de door Jakobus gebruikte woorden is zijn conclusie: „Hoe het ook zij, een geforceerde gebedsgenezingsprakijk... vindt geen steun in de tekst".

Hij stelt dan de vraag: Was de zalving van de zieken een tijdelijk verschijnsel of is het een blijvende opdracht van de kerk? Floors antwoord is dat in ieder geval aan de zalving met olie niet dezelfde waarde gehecht mag worden als aan de voorbede van de ouderlingen. Het zalven met olie was een symbolische handeling die erbij kwam, niet wezenlijk was.

Jakobus zegt nadrukkelijk dat het de Heere is die de zieke opricht; het zit niet in de zalf. Conclusie: „Er valt veel voor te zeggen dat de zalving met olie bijkomstig is en dus vandaag in de kerk niet nodig is, maar dat blijvend is de voorbede voor de zieken en de prediking van de reiniging ten leven door Christus" (bladzijde 186).

Deze enkele gegevens mogen een indruk geven hoe Floor in dit commentaar te werk is gegaan. Kundig, voorzichtig, behoedzaam. De Griekse woorden die hij aan de tekst ontleent, staan steeds tussen haakjes; zij leveren dus voor gemeenteleden die deze taal niet machtig zijn geen probleem op. Aan goede bijbelcommentaren is dringende behoefte. Hier hebben wij er een.

N.a.v. "Jakobus, Brief van een broeder", door dr. L. Floor; Uitg. Kok, Kampen, 1992; 214 biz., prijs 43 gulden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen