MUZIEK OP MAANDAG

Op Toer-in

Wat is een Toer-in-orgeltocht? „Als leider van de tocht… van de ene naar de andere kerk met een onmetelijke sliert auto’s op de route, jij zelf altijd het laatst, geen parkeerplaats, geen stoel in het dorpscafé bij de lunch, niet vergeten aan de fietsers te denken, nooit te vroeg beginnen dus…” Dat is een typering van organist Jan Jongepier. Hij deed die -en gaf zichzelf er enkele alinea’s later een reprimande voor- in de toelichting bij de dubbel-lp die ooit verscheen naar aanleiding van tien jaar Toer-in-orgeltochten. Toer-in-orgeltochten in Noord-Holland worden inmiddels voor het vijfentwintigste jaar gehouden. Afgelopen zaterdag was er een in Hilversum (oud kath. Sint Vituskerk), ’s-Graveland (hervormde kerk) en Naarden (Grote Kerk). Een typering van déze tocht? Je hoorde dat Samuel Wesley (1766-1837) in Engeland een warm pleitbezorger voor de muziek van J. S. Bach was; dat de orgels van ’s-Graveland en Weesp zulke overtuigende visitekaartjes voor de bouwers Batz waren, dat die verder nauwelijks meer hoefden te adverteren; dat Hilversum eeuwen geleden een van de armste en verachtelijkste dorpen van het Gooi was; en dat prinses Juliana en prins Bemhard zich in 1936 verloofden in… ’s-Graveland.

Een typering? Neen, lang niet. Slechts een paar aardigheidjes, die misschien iets zeggen over de ontspannen sfeer op dit soort tochten. Laten we het dan even hebben over de muziek die werd gespeeld. Organist Haite van der Schaaf, de leider van deze tocht, moet een onuitputtelijke muziekbibliotheek hebben. Deelnemers aan orgeltochten onder zijn leiding kunnen daar jaarlijks van meegenieten. Het neobarokke Leeflang-orgel in de Huizense Zenderkerk hoorde ik hem ooit demonstreren met koraalvariaties van Anton Heiller. Voor het Engelse Bates-orgel uit 1830, het tweede orgel in de oud kath. kerk van Hilversum, had hij zaterdag uitsluitend Engelse muziek gekozen.

OOk bij de ontwikkeling die er valt waar te nemen in de orgels uit de werkplaatsen van Bätz-Witte had Van der Schaaf een passende keus gemaakt: Franck, Boëlmann en Vieme voor het ‘grote’ orgel in Hilversum (Witte, 1877); o.a. Bach en Kittel voor ’s-Graveland (Batz, 1824); en de Haarlemmers Andriessen. De Klerk, Piet Kee en Jacob Bijster voor Naarden (Witte, 1861/2).

Wie anders dan Van der Schaaf zal deze hoogstaande muziek van zijn leermeester Bijster ooit ten gehore brengen: de Finale Capriccioso uit een Triptyque (1949) en de toonzetting van Jan Luykens prachtige gedicht over de dageraad en dé Dageraad (1938)? Van der Schaafs vrouw Anneües zong op waardige wijze de altpartij in deze vijf verzen. Het programma in Naarden -toch niet al te toegankelijkklonk overrompelend. De uitvoerenden moeten wel een duidelijke band met deze werken hebben.

Achter Toer-in

„Deze orgeltochten zijn oorspronkelijk een initiatief van Klaas Bolt. Die ging, eerst op de fiets, later met een bus, met een groepje liefhebbers diverse orgels langs”, zegt Gerard van Zwieten de Blom. Deelnemers aan Toer-in kennen de heer Van Zwieten (zelf organist van het Knipscheer-orgel in de hervormde kerk van Zandvoort) als de man die jaar in, jaar uit op zijn post is om programma’s te verkopen en als vraagbaak te fungeren. Dan heeft hij doorgaans ook al geregeld dat er iemand koffie gezet heeft, dat de kerk open is, dat het orgel bespeelbaar is en dat het orgel gefotografeerd is.

Van Zwieten zit in het comité dat de Toer-in-tochten organiseert, evenals de organisten die de tochten leiden (Jan Jongepier, Hans van Nieuwkoop, Willem Poot, Haite van der Schaaf en steeds vaker ook Aart Bergwerff) en vertegenwoordiger? van de Culturele Raad Noord-Holland.

Elk jaar zijn er 7 a 8 zaterdagse orgeltochten in juli en augustus. Dit jaar helaas ook een op zondag. De begrijp dat dit een uitzondering is, die voortvloeit uit de provinciale manifestatie “Uit in het land van Leeghwater”. „Aan de bezoekers”, aldus Van Zwieten, „zie je dat deze tochten in Noord-Holland inmiddels een traditie zijn. Als we eens ver de provinciegrenzen overschrijden, zoals vorige week, komt er minder publiek. En wie zie ik dan in het Zuidhollandse Gouderak ineens binnenkomen? Ja juist, het groepje Westfriezen die in Noord-Holland ook altijd aanwezig zijn”.

„We proberen de mensen vooral kennis te laten maken met de onbekende orgels die onze provincie rijk is. Soms in bijna niet te bereiken gehuchten. Toegegeven, we schuwen ook de Grote Kerk in Alkmaar en de Haarlemse Bavo niet. Maar Amsterdam komt nauwelijks aan bod. De orgels daar worden op andere manieren al zo vaak in de schijnwerpers gezet. En dan nog iets: de Nieuwe Kerk bijvoorbeeld zou voor ons onbetaalbaar zijn”.

Na Toer-in

De volgende Toer-in-orgeltocht is op 5 augustus, te beginnen om 10.15 uur. Onder leiding van Hans van Nieuwkoop worden dan orgels in Krabbendam, Tuitjenhom en Dirkshom bezocht. (Deelname ƒ 15; CJP en 65+ ƒ 12,50). Opgave vooraf niet nodig. Deelnemers ontvangen bij de eerste kerk een boekje met informatie over orgels, kerken, route (doorgaans ook per fiets haalbaar) en programma. Meer informatie over de tochten bij: Culturele Raad Noord-Holland, telefoon. 023-319139. Deze raad brengt ook, alleen bij voldoende belangstelling(!), dit najaar het Orgelboek Noord-Holland uit, „een standaardwerk over de historische orgels in de provincie, incl. Amsterdam”. De organisten Jongepier, Van Nieuwkoop en Poot beschrijven de orgelhistorie vanaf de gotiek tot in de 20e eeuw. Disposities van alle orgels in het gebied. Ruim 300 pagina’s, ca. 200 foto’s, waarvan een aantal in kleur. Prijs bij voorintekening ƒ 59,50. Opgave aan: Kunst en Cultuur Noord-Holland, Postbus 5348, 2000 GH Haarlem.

De organisatie mag blij zijn met zo’n 150 deelnemers per tocht. Dan een hartekreet. De ken veel jongeren die van goede muziek houden, die graag fietsen en die belangstelling hebben voor landschap en voor cultuur in bredere zin. Waarom laten, zo te zien, juist zij het afweten als hun op evenementen als Toerin de mogelijkheid geboden wordt deze interesses te combineren? (A. Stam)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen