„De VS, vijand noch bondgenoot”

Russische analisten -ook lieden die in het Westen als zeer gematigd te boek staan!- benadrukken dat een algemene opinie evenzeer bestaat over andere buitenlandse en veiligheidskwesties.

Een opvallend gegeven van deze consensus is vooral het zich afzetten tegen de Amerikanen. Een „eenpolige wereld” onder leiding van de VS acht Moskou volstrekt onaanvaardbaar. Punt van discussie in het Russische kamp is nog de vraag of Washington een vriend dan wel een vijand is. In elk geval zijn de VS geen bondgenoot van Rusland.

De omgang met de ‘States’ vanuit een positie van relatieve zwakte valt Russische politici naar eigen zeggen zwaarder dan in de dagen van confrontatie tijdens de Koude Oorlog. Arrogantie en „zelfgenoegzaamheid van de macht” vormen momenteel het wezen van de westerse politiek tegenover Rusland.

Deze visie op de VS komt overeen met het nieuwe wachtwoord voor de buitenlandse koers van het Kremlin: „een multipolaire wereld”. Sinds zijn aantreden in januari 1996 toont de Russische minister van buitenlandse zaken, Jewgeni Primakov, zich een fervent voorstander van deze mondiale idee. De „objectieve ontwikkeling” van het internationale systeem, aldus Primakov, duidt dezer dagen onmiskenbaar op de wording van een „multipolaire” wereldorde.

Tussen haakjes: zo’n argumentatie riekt in haar woordkeus („objectieve”) heel sterk naar vroeger, naar Sowjetdagen. Maar goed, wat willen Primakov en zijn vele medestanders in Moskou concreet beweren? Geen enkele supermacht zal dit ondermaanse domineren! De opvatting van ”leidende” en ”geleide” landen op de aardbol heeft zichzelf overleefd. Rusland dient, kortom, een van de polen te zijn in de nieuwe multipolaire wereld. Van aansluiting bij andere polen kan geen sprake zijn.

Nucleaire afschrikking

Een tweede aspect van Moskous binnenslands algemeen gedeelde buitenlandse lijn betreft de nucleaire afschrikking. Aleksej Arbatov, parlementslid en politiek wetenschapper, zegt het klip en klaar: Rusland streeft weliswaar niet meer „op alle gebieden” gelijkheid na met de VS, maar verleent de strategie van de nucleaire afschrikking wél onvoorwaardelijke prioriteit.

Deze opvatting van de Amerikaans-Russische betrekkingen klinkt heel vertrouwd. Zij staat tegelijk haaks op het door zowel Clinton als Jeltsin geproclameerde Amerikaans-Russische partnerschap. Anderzijds spoort deze mening met de Russische kijk op de VS: „noch vijand, noch bondgenoot”.

De positiekeuze van Arbatov vinden we krachtig terug bij een man als Sergej Rogov, directeur van het Moskouse Instituut voor Amerikaanse en Canadese Studies. Hij maakt zich eveneens sterk voor de instandhouding van het strategische nucleaire evenwicht tassen het vaderland en de VS. Een zaak immers van „principiële betekenis”, ook al is „de gelijkheid op economisch en ander niveau” niet langer voorhanden.

De Russische fixatie op militaire gelijkheid beheerst tevens het debat over de oostelijke uitbreiding van de NAVO. ’s Lands politici brengen keer op keer uitsluitend die factor te berde. Ze tellen het militaire potentieel van alle lidstaten en aspirant-lidstaten van de NAVO bij elkaar op en vergelijken het resultaat met het Russische militaire vermogen.

Olga Alexandrowa, kenner bij uitstek van Moskous buitenlandse politiek, interpreteert die militaire gelijkheidsmanie vanuit de krasse economische tegenstelling tassen de twee supermachten van weleer, de VS en Rusland.

Buik vol van Balkan

Een aanvullend kernpunt van de nieuwe buitenlandse lijn van Kremlin en oppositie is een harde, onbuigzame opstelling in de onderhandelingen met het Westen. Niks geen concessies vanwege „abstracte principes”! Je zit met anderen vooral om de tafel teneinde deze gesprekspartaer(s) concessies af te dwingen, luidt Moskous motto. Toegeeflijkheid is in deze zienswijze zonder meer een teken van zwakte.

Deze specifieke Russische onderhandelingsmentaliteit verwoordde onlangs de grote baas van Ruslands staatsfirma voor wapenexport, Alexander Kotjolkin, in een interview met de Rossijskaja Gazeta: „Het afsluiten van een overeenkomst stoelt dikwijls niet op gemeenschappelijke belangen. Daarvan probeert men ons te overtuigen. Nee, akkoorden berusten doorgaans op het feit dat kleinere broers ermee instemmen naar het pijpen van oudere broers te dansen”.

De kop van de Izwestija naar aanleiding van de recente Helsinki-top tussen Clinton en Jeltsin sluit bij deze denkwijze geheel aan: ”Kto kogo?” ofwel ”Wie zal wie overwinnen?” Typerend genoeg valt het woord compromis niet eens…

De Russen voeren hun gewijzigde geopolitieke, strategische en financiële situatie vandaag ook gaarne op om een herziening van bestaande internationale verdragen te verlangen of verbinden daaraan het dreigement deze geldige overeenkomsten desnoods eenzijdig op te zeggen.

Een nare smaak heeft Moskou ook overgehouden aan het conflict in het voormalige Joegoslavië. De eigen bijdrage aan de internationale vredesmissie op de Balkan is op „een weinig gelukkige ervaring” uitgelopen. De uiteindelijke regeling legde Ruslands marginale rol in de regio vast. Al met al een „verpletterende nederlaag” voor de Russische politiek.

In Russische ogen heeft juist de westerse politiek op de Balkan de mythe van het puur defensieve karakter van de NAVO definitief opgeblazen. Interessant is in samenhang met deze conclusie de schildering van de Albanese gebeurtenissen in de Russische media. Volgens hen heeft het Westen de chaos in dit kleine Balkanland opzettelijk in de hand gewerkt. Waarom? Om de nieuwe opdeling van Europa definitief naar westerse hand te zetten! Met een bijrol in Bosnië voelt Rusland niets voor een eendere behandeling in Albanië. Daarom zegde Rusland geen troepen toe voor de nieuwe internationale missie naar de Balkan.

Eerste artikel in een serie van twee over de min of meer gelijke opvattingen van Ruslands politieke klasse over het buitenlandse beleid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen