Alleen Khatami kan Nuri nog stoppen

De hervormingsgezinde Khatami is evenals Nateq Nuri voorstander van goede betrekkingen met het Westen, benadrukt Kermani. „Punt is dat een deel van zijn achterban onverkort vasthoudt aan de oude waarden van de revolutie”. Onze gesprekspartner doelt daarmee op de links-islamistische ”Gemeenschap van strijdende geestelijken”.

Kermani: „Dat zijn de zogenoemde ware islamisten. Zij ijveren voor een antikolonialistische politiek. Ze zijn voor Palestina, tegen Israël én Amerika. Alles onder het motto: Wij mogen onze waarden niet verraden! Hun waarden? Vrijheid van meningsuiting, burgerlijke vrijheden”.

De analist meent derhalve dat het voor het Westen gunstiger zou zijn indien Nateq Nuri in Teheran aan de macht komt in plaats van Khatami. „Nogmaals, het draait niet om Khatami persoonlijk, maar om de linkse islamisten die hem steunen. Met hen zou het Westen in geval van een stembuszege van Khatami groter problemen hebben dan met een pragmaticus als Nateq Nuri. Met begrippen als “westers”, “oosters”, “liberaal”, “pragmatisch”, “islamistisch” moet je trouwens binnen de Iraanse politieke context heel behoedzaam omgaan. Ze passen dikwijls niet precies”.

Met de etiketten “links” en “rechts” lukt dat beter. „In Iran plaatsen ze Nuri steevast in het rechtse kamp, bij de conservatieven”.

En hij zal president Rafsanjani gaan opvolgen? „Dat hangt van de kiezersopkomst af. Met name in de steden zullen waarschijnlijk geen knoeierijen met de stembiljetten voorkomen. We mogen aannemen dat de kandidaten hun mannetjes naar de stembureaus sturen om een oogje in het zeil te houden. Of Khatami ook over voldoende vertrouwenspersonen beschikt om die naar de stemlokalen op het platteland af te vaardigen, is onbekend. Daarmee staat of valt een correct verloop van de presidentsverkiezingen in de provincies”.

„Een andere onzekere factor is de kiezersopkomst. Hoe lager die uitvalt, des te beter is dat voor Nuri. Nateq Nuri spreekt immers vooral de kiezers aan die toch al enigszins in harmonie leven met het regime. Wie min of meer tevreden is, stemt op Nuri. Hij is een vertegenwoordiger van het heersende systeem”.

De potentiële kiezers van Khatami zijn veeleer de ontevredenen, stelt Kermani. „Die zijn echter de laatste vijftien jaar niet meer naar de stembus getogen. De opkomst bij de voorgaande presidentsverkiezingen (1993) schommelde overigens naar schatting tussen 30 en 40 procent. Al met al zeer gering. De meesten van deze kiezers zullen vanzelfsprekend voor Nuri opteren”.

Twee stromingen

Uit welke maatschappelijke groepen dient Nuri’s voornaamste tegenstander dan zijn aanhangers te rekruteren, respectievelijk naar de stembus te krijgen? „Mijn verwanten bijvoorbeeld”, reageert onze zegsman meteen. „Lieden uit de bovenlaag van ’s lands middenklasse, mensen met een goede opleiding, onder anderen academici. Jaren geleden hebben ze gestemd voor de Islamitische Republiek Iran alsmede voor haar eerste president, BaniSadr. Daarna hielden ze het echt voor gezien. Lukt het Khatami deze traditionele wegblijvers tot stemmen te bewegen, dan maakt hij nog enige kans tegen Nateq Nuri”.

Kermani houdt, voorzichtig genoeg, een slag om de arm: „Of hij daarin ook slaagt, valt heel moeilijk in te schatten. Dat is werkelijk de grote vraag”.

Mocht deze presidentskandidaat inderdaad zegevieren, dan doet zich het merkwaardige verschijnsel voor dat een hervormingsgezind gezicht in Teheran het Westen meer problemen zal bereiden dan een man van de harde lijn als Nateq Nuri!

„Het komt erop aan welke groep van zijn aanhangers zich zal doorzetten, het regeringsbeleid gaat bepalen”, nuanceert de landsman. „Het kamp van Khatami bestaat op dit ogenblik uit twee fracties. Enerzijds de linkse islamisten. Zij volgen de klassieke socialistische doctrine, keren zich tegen de privatiseringskoers. Welke praktische economische strategie zij beogen, is weer een andere kwestie”.

„Daarnaast bieden de zogenoemde technocraten Khatami politieke ruggensteun in zijn stembusstrijd. Hun programma staat echt haaks op dat van de linkse islamisten, de andere bondgenoten van Khatami. De technocraten kunnen zich helemaal in Rafsanjani’s economische doeleinden vinden: privatisering, buitenlandse investeringen…”.

Bij een stembusoverwinning van presidentskandidaat Khatami zullen deze twee machtsblokken met elkaar wedijveren over de te volgen regeringskoers. „En Khatami is bepaald geen uitgekookte politicus”, tekent Kermani kritisch aan. „Hij is geen sterke figuur. Khatami is wel een heel open, eerlijke man. Ik vertrouw hem helemaal. De machtsblokken achter hem zullen het dus onderling moeten uitvechten. Van één ding kunnen we evenwel zeker zijn bij een eventueel presidentschap van Khatami: geen onderdrukkingspolitiek zoals nu van hogerhand plaatsgrijpt. Als dat toch gebeurt, treedt hij naar mijn idee onverwijld af”.

Van doorslaggevend belang zal Irans economische koers zijn, beklemtoont de oriëntalist. „Het grote thema. Daarmee hangen immers ’s lands buitenlandse contacten nauw samen. Over die essentiële kwestie heeft Khatami zich nog nauwelijks geuit. Wellicht tast hij in het duister over de precieze krachtsverhoudingen binnen zijn stembuscoalitie”.

Ayatollah in een zucht

Boven de president in Iran troont in theorie de ”leider van de revolutie”, Khamenei. Hoe machtig is hij eigenlijk? „Khamenei heeft zijn machtspositie gedurende de afgelopen acht jaar voortdurend uitgebouwd. Ten tijde van het overlijden van ayatollah Khomeini, tien jaar geleden, stond hij nog heel zwak. Nog één jaar voor Khomeini’s verscheiden gold ayatollah Montazeri als diens opvolger”.

„Montazeri schreef toen echter een brief aan Khomeini waarin hij de schendingen van de mensenrechten in de Islamitische Republiek alsmede de executies als onislamitisch aan de kaak stelde. Het effect van dit schrijven was tweeëriei: Montazeri werd afgezet als Khomeini’s vervanger en onder huisarrest geplaatst in de stad Ghom. Die strikte inperking van zijn bewegingsvrijheid duurt tot op vandaag voort”.

Montazeri handelde veel te voorbarig, oordelen tegenwoordig tal van Iraniërs. Kermani voelt met dat koor van teleurgestelden mee: „Vandaag hoor je vaak: Die man is de domste man ter wereld. Hij had nog even moeten wachten. Maar één jaartje. Alleen als leider van de revolutie had hij zo’n uitspraak ongestraft kunnen doen. Montazeri heeft het land op deze wijze ernstig benadeeld”.

De uitkomst van de affaire was de benoeming van Khamenei tot Khomeini’s opvolger als ”leider van de revolutie”. „In theologisch opzicht bezat Khamenei nauwelijks aanzien. In ijltempo werd hij nog even verheven tot ayatollah. Puur een carrièrist”.

Aan Khamenei en de staatsmedia zal het in elk geval niet liggen, mocht Nateq Nuri „onverhoopt” de stembusstrijd verliezen van uitdager Khatami.

Slotartikel in een serie van twee over de presidentsverkiezingen in Iran. Het eerste verscheen gisteren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen