De psychiaters sloegen loos alarm

Bar-El zei vorig jaar dat veertigduizend toeristen op een of andere wijze hulp nodig zouden hebben en dat achthonderd van hen opgenomen zouden moeten worden in het Kfar Shaul-ziekenhuis voor het Jeruzalemsyndroom. Deze door hem uitgevonden term slaat op verschillende soorten psychosen die verband houden met religie en met Jeruzalem.

De hoofdpsychiater schuift een misrekening van zich af. "Wij gingen slechts af op wat de deskundigen zeiden", zegt hij, bijna verontschuldigend. "We hebben niet onze eigen gegevens of schattingen. De experts zeiden dat hier vele toeristen zouden komen." Waar Bar-El ook kwam, op besloten vergaderingen van veiligheidsdiensten, vergaderingen met functionarissen van toerisme en politie, of lezingen die gegeven werden door Amerikaanse millenniumexperts, overal klonk de waarschuwing voor het dreigend gevaar rond de jaarwisseling.

Startblokken

Politie en psychiaters stonden begin dit jaar dan ook in de startblokken. The Jerusalem Post schreef in 1998 al dat er een sekte op weg was naar Jeruzalem om massazelfmoord te plegen. De krant zei dat dat "slechts een extra voorbeeld is van wat politie en psychiaters in de komende maanden staat te wachten." Het Israëlische dagblad Ha'aretz waarschuwde in hetzelfde jaar dat "hordes christenen, inclusief duizenden extremisten, Jeruzalem zullen bezoeken in afwachting van het millennium."

"De deskundigen zeiden dat we in een tijdperk leven waarin het fundamentalisme in alle godsdiensten opleeft", zegt Bar-El. "We zien steeds meer magische vormen van geloof. De deskundigen waren ervan overtuigd dat we in het millennium vooral in Jeruzalem en Rome een toppunt zouden zien van ultrareligieus gedrag, met daaraan verbonden onverdraagzaamheid, gevechten, oorlogen en dat soort dingen."

In 'normale' jaren belanden ongeveer veertig toeristen met acute psychische problemen in de inrichting. In 1999 was er een lichte stijging te zien: in de eerste tien maanden moesten vijftig toeristen geholpen worden. Maar wat gebeurde er in de kritieke maanden van de jaarovergang? "In de laatste twee maanden van 1999 hadden we slechts een stuk of drie patiënten", zegt Bar-El. Ook in januari bleef het opvallend rustig.

Tot nu toe zijn er dit jaar slechts 23 mensen opgenomen. Dat betekent dat als de trend doorzet, er dit jaar niet meer maar minder toeristen opgenomen zullen worden dan in andere jaren. Dus precies het omgekeerde gebeurt van wat de deskundigen hadden beweerd. Bar-El weet niet in hoeverre er is geluisterd naar Israëliërs die beroepshalve met christenen werken, zoals dr. Uri Mor, het hoofd van de afdeling christelijke gemeenschappen van het ministerie van Religie. Mor zei vorig jaar steeds dat de mediaberichten enorm overdreven waren.

Psychiater Moshe Kalian, verantwoordelijk voor de psychiatrische dienstverlening in Midden-Israël, stelt dat de media het verschijnsel van het millennium en het daaraan gekoppelde Jeruzalemsyndroom enorm hebben opgeblazen. "Het was een mooi verhaal", zegt hij.

Kalian is graag bereid een aantal misvattingen over het Jeruzalemsyndroom weg te nemen. Als iemand een psychose ontwikkelt in Jeruzalem die een paar dagen duurt en de persoon is daarna weer normaal, dan hoeft dat niets met Jeruzalem te maken te hebben. "Factoren als langdurige stress, het gebrek aan slaap, jetlag en het arriveren in een vreemde omgeving kunnen meewerken. Het is bekend dat dat ook op andere plaatsen gebeurt. Zo is er psychose ontdekt die ontstaat onder Japanse paartjes die op huwelijksreis naar

Hawaï gaan."

De meeste toeristen die opgenomen worden in het psychiatrische ziekenhuis Kfar Shaul komen daar niet vanwege het Jeruzalemsyndroom, maar vanwege het verkeerd gebruik van medicijnen of vanwege dronkenschap, zegt Kalian. Slechts in sporadische gevallen is er geen psychiatrisch verleden bekend, maar dat wil niet zeggen dat zo'n verleden er niet is."

Groepen

In januari 1999 deporteerden de Israëlische autoriteiten de leden van een sekte genaamd Concerned Christians. In oktober vorig jaar werd ook een groep die zich op de Olijfberg rondom "broeder David" ophield op het vliegtuig gezet. En wat is er uitgekomen van de verwachting dat sekten naar Jeruzalem zouden komen in het jaar 2000 om het einde af te wachten? "In feite is er niets gebeurd", zegt Shmuel Ben-Ruby, woordvoerder van de politie van het district Jeruzalem. Ook hij schuift de verantwoordelijkheid door. De verontrustende berichten waren volgens hem vooral afkomstig van politiekorpsen elders in de wereld en niet van die in Israël.

Sommige journalisten hadden rond de jaarwisseling moeite de scheidslijn tussen normaal en abnormaal te ontdekken. Een aantal van hen bezocht de gebedsbijeenkomst die op de avond van 31 december belegd werd in de Graftuin. De teleurstelling was groot toen de klok twaalf uur had geslagen en de aanwezigen nog steeds geen vreemd gedrag hadden vertoond maar gewoon koffie gingen drinken.

Het Nederlandse gastenhuis op de Olijfberg, het Huis op de Berg, kreeg eerst onverwachts bezoek van een op sensatie beluste televisiedominee. Vlak voor Kerst wilde een politieman spreken met beheerder Jan van der Perk. "Hij stelde vragen over het millennium. Hij wilde zeker weten dat er geen gekke dingen zouden gebeuren. Ik zei: Als er hier iemand gek gaat doen, bent u de eerste die ik bel. Toen was hij gerustgesteld." Op oudejaarsavond had de politie zelfs een veiligheidspost opgericht in de buurt van het Huis op de Berg, waarnaast zich een televisieploeg had gelegerd. "Ze zaten zich enorm te vervelen en toen hebben we gevraagd: Willen jullie oliebollen?"

Beveiliging

De politie heeft eind vorig jaar overigens een camerabeveiliging in gebruik genomen in de Oude Stad van Jeruzalem. Met vierhonderd camera's en zestig beeldschermen kunnen politieagenten alle straatjes, steegjes en pleinen in de gaten houden. De agenten achter de beeldschermen hebben geen problemen kunnen bespeuren die met het millennium te maken hebben. Maar volgens Ben-Ruby is er geen sprake van weggegooid geld. Dankzij het systeem is het aantal terreuraanslagen afgenomen. En zakkenrollers die het op pelgrims hebben gemunt maken tegenwoordig een grotere kans om in de kraag te worden gevat.

Dit is het laatste deel in een driedelige serie waarin onze Israël-correspondent nagaat hoe de kerken in het Heilige Land het derde millennium zijn ingegaan.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen