Hét grote risico van de Noordwest-Veluwe

"Hét grote risico van de Noordwest-Veluwe." Zo betitelt brandweercommandant Jan Haken het bedrijf Benegas aan de rand van Putten. Zijn korps bestrijkt de hele regio, maar van dit soort bedrijven is er maar eentje.

Een jaar of negen geleden stelde Haken een rampenbestrijdingsplan op voor het geval er bij het Puttense overslag- en distributieconcern iets mis zou gaan. In het ergste geval explodeert de hele boel en blijft er van Benegas weinig meer over.

Tot Enschedese toestanden zal dat niet leiden, want de dichtstbijzijnde woonwijk bevindt zich op veilige afstand. "Kleine instortingen en in heel Putten ruiten stuk", vermoedt de brandweercommandant. Grote aantallen slachtoffers zullen er naar alle waarschijnlijkheid niet vallen, tenzij net de trein langs komt of stilstaat. De spoorlijn Amersfoort-Zwolle loopt dicht langs het bedrijf. Het station ligt er precies tegenover.

Zwak punt

In de risicoberekeningen is met de treinen geen rekening gehouden. "Een trein is natuurlijk heel anders dan een bejaardenhuis. Het gaat slechts om momenten. Ook is de verblijfstijd van de reizigers op het station vrij kort." Quasi-ernstig voegt Haken eraan toe: "Maar misschien kun je dat tegenwoordig met de vele vertragingen niet meer zeggen."

Een ander gruwelscenario zou kunnen zijn dat op de aanpalende overweg een trein tegen een auto botst, dat de trein vervolgens ontspoort en richting Benegas davert. De brandweercommandant gaat ervan uit dat de trein het bedrijfsterrein niet zal halen.

Bij Benegas zelf heerst dezelfde gedachte. Het bedrijf heeft berekend dat een ontspoorde trein in de aarden zal blijven steken die als buffer is aangebracht. Dat die trein ook uit ketelwagens met chloor of andere gevaarlijke stoffen kan bestaan, is in de ongevalsscenario's niet meegenomen.

"Het is een van de zwakke punten in de gehanteerde risicoberekeningen", vindt veiligheidskundige Piet van Beek, manager van de TNO-databank Facts. "Het zou verstandig zijn kritisch naar de aanwezigheid van zo'n belangrijke spoorverbinding te kijken. Als er wat fout gaat bij Benegas en er staat net een volle dubbeldekkertrein bij het station, kunnen er in principe veel meer doden vallen dan bij dezelfde calamiteit maar dan in een woonwijk."

Ontruiming

Het bedrijf, dat eigendom is van BP, is al 35 jaar in Putten gevestigd. Grote calamiteiten deden zich in die periode niet voor. Wel had in de jaren negentig een incident plaats waarbij enkele honderden liters gas ontsnapten. Daar bleef het bij.

In andere landen liep het bij vergelijkbare bedrijven wel een aantal keren uit de hand. Zo ontplofte vorig jaar in de Verenigde Staten een tankwagen met propaan bij een distributiebedrijf. Het vuur bedreigde hierna een aanpalende opslagtank met ruim 100 kubieke meter gas. Vanwege het dreigende explosiegevaar besloten de autoriteiten de 200 woningen die zich binnen een straal van 5 kilometer van het bedrijf bevonden, te ontruimen.

De brandweer kon de vuurhaard vanwege de hitte niet bestrijden en moest op anderhalve kilometer afstand machteloos toezien. Het duurde dertig uur voordat het vuur was uitgewoed, maar tot ieders oplichting bleef de gevreesde mega-explosie uit. De chauffeur van de tankauto kwam bij het ongeluk om het leven.

Dodemansknop

Vanwege de risico's die het omgaan met propaan en butaan met zich meebrengt, is Benegas ingedeeld bij de zogeheten post-Seveso-bedrijven (in de Italiaanse plaats Seveso zijn begin jaren '80 tanks met chemicaliën ontploft). Voor deze categorie gelden extra zware veiligheidseisen, die ruim tien jaar geleden van kracht werden. Vorig jaar werden ze nog weer verder aangescherpt.

Voor Benegas verliep de invoering van de post-Seveso-richtlijn vrij geruisloos. Veiligheidsmanager M. Blankestijn van Benegas: "Sinds de start van het bedrijf in 1966 is het denken over veiligheid veranderd. In de loop der jaren hebben we zelf al een scala aan voorzieningen aangebracht ten behoeve van de veiligheid. We zijn actief in de branchevereniging en wisselen wereldwijd ervaringen uit binnen het BP-concern. Iedere keer worden er verbeteringen doorgevoerd. Daar hebben we zelf ook alleen maar belang bij. Ons bedrijf voldoet aan de standaard van de BP-Groep, die nog verder gaat dan de landelijke veiligheidsnorm."

Een voorbeeld van een voorziening die door nieuwe inzichten werd ontwikkeld, is de dodemansknop. Tankauto's kunnen alleen worden geladen en gelost zolang de chauffeur de knop ingedrukt houdt. Het is de les die getrokken is uit een incident elders waarbij de chauffeur bij de auto was weggelopen. Toen er wat mis ging, kon hij niet ingrijpen en ontstond er een gevaarlijke situatie.

"Over de veiligheidsvoorzieningen is voortdurend overleg met de gemeente Putten", vertelt Blankestijn. "Wij hebben bijvoorbeeld aangegeven binnen welke zone een verdere bebouwing ongewenst is. Daaraan heeft de gemeente zich in grote lijnen gehouden."

Brandweer

Onenigheid hebben Benegas en de gemeente Putten over de bedrijfsbrandweer. Een wagenpark heeft Benegas hiervoor niet nodig omdat het beschikt over een geavanceerd blussysteem. Wel dient het naar de mening van de gemeente Putten te beschikken over een aantal medewerkers met een brandweerdiploma. Benegas vecht die eis aan.

Blankestijn: "Tijdens de opleiding voor het brandweerdiploma leren mensen onder andere hoe ze slachtoffers uit autowrakken moeten halen en hoe een schoorsteenbrand moet worden bestreden. Dat vinden wij voor ons bedrijf niet relevant. De brandweer erkent dat en daarom vinden wij deze eis niet consequent. Onze mensen volgen een training bij een bedrijf op de Maasvlakte, waarbij ze te maken krijgen met brandend propaan. Dat vinden we veel waardevoller."

Brandweercommandant Jan Haken van het korps Noordwest-Veluwe is het met die opvatting hartgrondig oneens. "Als je een paar keer oefent met een raceauto, zul je het ding aardig kunnen besturen. Toch is het zeer gewenst eerst het autorijbewijs te halen. Zo is het ook hier. Zo'n training is prachtig, maar wij houden vast aan de eis van het brandweerdiploma. Daarbij kunnen enkele onderdelen wat ons betreft vervallen. Maar bij het bestrijden van een brand is het toch wel erg plezierig als je over de nodige basiskennis beschikt. We praten daar al jaren over met het bedrijf."

Oefeningen

Het is niet het enige onderdeel waarover de brandweer met Benegas in de clinch ligt als het over veiligheidspreventie gaat. "De verhoudingen zijn wel eens wat stroef. En dan druk ik het netjes uit", zegt Haken. "Voorgestelde maatregelen zijn aangevochten bij de Raad van State en dat soort dingen. Benegas kost ons heel wat energie en hoofdbrekens."

Daarmee wil de brandweercommandant de zwarte Piet niet eenzijdig bij het bedrijf leggen. Ook het openbaar bestuur zou de hand in eigen boezem dienen te steken. Nog niet zolang geleden stelde Haken voor een post op de begroting op te voeren voor veldoefeningen bij Benegas. "Bij zo'n oefening zijn erg veel instanties betrokken en daarom is er vrij veel geld mee gemoeid. Die post is zeer tot mijn spijt door mijn regiobestuur geschrapt."

Het belang van zo'n oefening wil hij niet overdrijven. "In de praktijk blijkt vooral de onderlinge coördinatie, bijvoorbeeld tussen brand en politie, niet vlekkeloos te verlopen. Daarom houden we oefeningen waarbij geen materieel wordt ingezet maar wel een crisisteam wordt geformeerd."

Uit onderzoek naar rampen blijkt toch vaak dat de brandweer te weinig veldoefeningen heeft gehouden.

Haken: "Dat is een van de redenen waarom ik dat graag bij Benegas zou willen doen. Maar dan moet ik wel geld hebben."

Na de rampen in Enschede en Volendam kijkt de overheid kritischer naar veiligheid in bedrijven. In een korte serie belichten we enkele risicovolle bedrijven die vallen onder het Besluit risico's zware ongevallen (BRZO) van 1999. Dat betekent dat deze ondernemingen in verband met de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen moeten voldoen aan verscherpte richtlijnen voor veiligheid. Vandaag tot slot: Benegas in Putten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen