Als uitgebeende walvissen

Het moment staat KLM'er Rutger Jan toe Laer, nu 58, nog helder voor de geest. "Ik was jong, je bent dan minder gauw moe en je kunt makkelijker afstand bewaren. Ik kon het daarom goed aan. Maar het telefoontje met die moeder was het enige waarbij ik even niet wist hoe ik tegen de omvang van de tragedie moest aankijken."

Zondagavond 27 maart 1977 zit Toe Laer op de negende verdieping van het KLM-hoofdkantoor in Amstelveen, met een man of tien; elk aan een tafeltje, ieder met een telefoontoestel. "De ramp op Tenerife kwam in de loop van de avond volop in het nieuws. De ene na de andere ongeruste Nederlander belde. Wij noteerden naam en telefoonnummer en beloofden terug te bellen zodra we meer wisten. Al vrij snel was zeker: niemand in het KLM-toestel heeft de ramp overleefd. Toen konden we al onze bellers antwoord geven."

"De moeilijkste categorie", zegt Toe Laer, "was de groep nabestaanden die niet belde, maar van wie we aan de hand van de coupons van de tickets zeker wisten dat hun geliefden wel op de bewuste vlucht zaten. Die namen werden verdeeld over een andere groep collega's die de moeilijke taak kreeg om bij die personen een familielid te zoeken en daar de boodschap te brengen. Zij mochten naar hun eigen kamer om daar de moeilijke gesprekken te voeren."

In de vroege maandagochtend gaat Toe Laer naar huis om een paar uur te slapen. Ondertussen krijgt zijn vrouw te horen dat hij nog diezelfde dag moet afreizen naar Tenerife. "Om halfeen haalden ze me op. Directeur Orlandini wilde me voor vertrek nog even spreken. We willen dat jij die klus doet en dat je er iets goeds van maakt, zei hij nog."

Huiveringwekkend

Omdat de enige start- en landingsbaan van de luchthaven Los Rodeos op Tenerife nog dagen onbruikbaar zal zijn, vliegt Toe Laer naar het nabijgelegen Gran Canaria. Dinsdagmorgen legt hij de laatste kilometers per helikopter af. Het is een spectaculaire tocht. Hij heeft beter onderhouden heli's gezien, en een cameraploeg van de Amerikaanse nieuwszender NBC zorgt voor een huiveringwekkende ervaring.

"De cameramannen gaven de piloot een paar duizend peseta's, met de vraag of hij bij aankomst zo laag mogelijk over de startbaan wilde vliegen. Wat we toen zagen, staat voor altijd in m'n geheugen. Het deed denken aan de walvisvaart. Net alsof vissers op het strand een grote zwarte walvis hadden uitgebeend." Wat nog over was van de rompen van de beide Jumbo's, doet Toe Laer denken aan de ribben van een walvis. "Verbazend vonden we het dat er nog mensen levend uit die PanAm-machine waren gekomen."

Op Tenerife moet hij de jurist van de Nederlandse maatschappij zijn die daar alles soepel zal regelen. "Ik was altijd al betrokken bij claims die betrekking hadden op lichamelijk letsel, zoals gebroken armen en benen. Ik had het geluk dat ik precies wist wat ik hier moest gaan doen." De snelcursus voor het grootste karwei ooit zit in zijn bagage: het boek "The last nine minutes". Dat beschrijft de crash van een DC 10 van Turkish Airlines bij Parijs, op 3 maart 1974, en de bijzonder complexe juridische afhandeling daarvan. "Een bevriende Amerikaanse advocaat raadde me ooit aan het te lezen. Daar staat werkelijk alles in wat je als jurist bij zo'n gebeurtenis kan overkomen."

Afgezien van de trieste aanblik treft Toe Laer op Tenerife een voorbeeldige situatie aan. "Het was indrukwekkend, de eerbied waarmee de mensen daar hun werk deden. Iedereen stond ook klaar om ons te helpen. Wij kregen van de collega's van Finnair direct hun kantoor aangeboden, met gebruik van telefoon, om van daaruit ons werk te doen." Toe Laer zoekt een begrafenisondernemer en bestelt bij hem 250 lijkkisten.

Een kleine cassetterecorder is het eerste wat hij op de luchthaven Los Rodeos aanschaft. "Een tip uit "The last nine minutes"." Daarmee neemt de jurist gesprekken op die hij voert met onder meer de overlevenden van de PanAm-machine. Hij zoekt daarvoor Amerikaanse gewonden op in een ziekenhuis in het nabijgelegen Santa Cruz. Maar het beste verhaal heeft volgens hem de nauwelijks gewonde boordwerktuigkundige George Warns. "Voor ons in de cockpit was de klap enorm", vertelt de PanAm'er aan Toe Laer. "Ik keek vanuit mijn positie naar rechts en het dak, het hele vliegtuig, was weg. Toen sprong ik naar beneden."

Oorzaak

Niemand kan op dat moment iets over de oorzaak zeggen; zelfs de Amerikaanse bemanning niet. Dat de pers er desondanks over heftig speculeert, ergert Toe Laer. "Zolang je het niet zeker weet, weet je het niet. En wij hadden niet eens kaartje van de luchthaven of zo. Eén ding was inmiddels wel duidelijk: er moest iemand door 'rood' zijn gereden. Maar dat kon de Nederlandse vlieger Veldhuyzen van Zanten nooit uit dommigheid of met opzet hebben gedaan. Hij was de beste vlieger die de KLM toen had."

Wat doet een jurist op zo'n onheilsplaats, behalve het bestellen van lijkkisten, het voeren van vele gesprekken en het gladstrijken van plooien? "In overleg met iemand van het Amerikaanse protocol besloten we op Tenerife al een herdenkingsdienst te houden, in de kathedraal van La Laguna. Ik heb toen mijn studievriend dominee Hein de Bie gevraagd daarvoor naar Tenerife te komen. Hij had ons getrouwd en heeft later ook onze kinderen gedoopt. De Bie had nog nooit gevlogen. Maak je dat meteen een keer mee, zei ik hem." De predikant blijft nog een enkele dag bij de Nederlandse groep hulpverleners en doet daar volgens Toe Laer goed werk. "De meesten van ons wilden wel even met hem praten."

Tenerife is voor Toe Laer nog steeds een aangrijpend verhaal. Toch is hij niet iemand die er, als zovelen, ook binnen KLM, na 25 jaar slechts met moeite over kan praten. "Op zaterdag kwamen we weer terug in Nederland. Ik heb toen eerst KLM-directeur Karel Ledeboer en Nico Wolleswinkel van de Rijksluchtvaartdienst zakelijk gebriefd. Daarna ben ik naar huis gereden en heb ik de hele nacht verhalen verteld aan mijn vrouw. Toen was het voor mij over."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen