De dogmatiek van Bavinck

Herman Bavinck (1854-1921) was een invloedrijk gereformeerd theoloog, wiens wortels in Duitsland (Bentheim) liggen. Het is zeker zeer toe te juichen dat zijn Gereformeerde Dogmatiek volgend jaar of in 2006 in het Duits zal verschijnen. Ik heb het voorrecht gehad de vierde druk van Bavincks dogmatiek te vertalen.

Ter gelegenheid van de herdenking van Bavincks 200e geboortedag wil ik een paar aspecten van Bavinck belichten vanuit Duits perspectief. Het graafschap Bentheim in het westen van Neder-Saksen is, evenals Oostfriesland, door zijn historisch nauwe kerkelijke verbondenheid met Nederland nog altijd een van de gewesten in Duitsland met een duidelijk gereformeerde achtergrond. Herman Bavincks vader Jan Bavinck werd in 1850 als dienaar van het Woord in een afgescheiden "altreformierte Gemeinde" te Uelsen in het graafschap geordend. In 1853 verliet hij Uelsen om een beroep naar Hoogeveen te aanvaarden. Sedertdien zou hij in Nederland blijven. De afgescheiden Evangelisch Altreformierte Kirche in Niedersachsen bestaat nog steeds, maar is door haar langdurige binding aan de Gereformeerde Kerken in Nederland sterk beïnvloed in haar theologische koers.

Hoe zit het eigenlijk met de bekendheid van Herman Bavinck in Duitsland? Belangrijke theologische naslagwerken zoals de "Religion in Geschichte und Gegenwart" en het "Evangelische Lexikon für Theologie und Gemeinde" bevatt en allebei korte bijdragen over hem. Deze zijn echter alle door een Nederlander opgesteld. Binnen het Duitse taalgebied heeft Bavinck geen invloed gehad. Dit hangt zeker samen met het feit dat tot nu toe alleen maar twee minder bekende werken van zijn hand in het Duits verschenen zijn, en geen enkele biografie.

Vanaf oktober 2002 tot en met december 2003 was het mij vergund de vierde druk van Bavincks magnum opus, de "Gerefomeerde Dogmatiek", in het Duits te vertalen. Inderdaad, een mammoetklus, maar ook een dankbaar werk, ondanks enkele ernstige bedenkingen die ik heb ten aanzien van Bavincks theorie over de organische inspiratie. Toch heeft deze theorie volgens mij niet bij Bavinck zelf, maar bij zijn opvolgers tot bedroevende consequenties geleid. Van zijn denken over bijvoorbeeld de onbegrijpelijkheid Gods of de pluriformiteit van de kerk en van zijn eschatologie heb ik ontzettend veel kunnen leren.

Als principieel bijbelgetrouw dogmaticus met een verheven taalgebruik gaf hij blijk van een buitengewone kennis van de hele dogmengeschiedenis. Hij wist wijsgerige stromingen sedert de Verlichting niet enkel in kaart te brengen, maar ze ook aan de hand van de Schrift te beoordelen en zonodig te weerleggen. Door uitgebreid aandacht te besteden aan de kerkvaders, speciaal aan Augustinus, bewijst hij dat de Reformatie en de gereformeerde orthodoxie op velerlei gebied een continuïteit met de oudkerkelijke leer en praktijk vertonen.

Het is dus zeker toe te juichen dat de Gereformeerde Dogmatiek binnen afzienbare tijd in het Duits verschijnt. Op dit moment is dr. Jürgen-Burkard Klautke, docent aan de Academie voor Reformatorische Theologie te Marburg en tevens de initiatiefnemer van dit project, nog met de redactie bezig. Het is de bedoeling dat de Duitse uitgave alle voetnoten bevat; deze zijn in de Nederlandse edities niet geheel correct en bovendien niet volledig van bibliografische gegevens voorzien. Waarschijnlijk komt er in de Duitse versie ook een literatuurlijst. In de Nederlandse editie was het vinden van bepaalde titels soms bijna onmogelijk.

In het Duits bestaat er geen enkele gereformeerde dogmatiek die qua bijbelgetrouwheid, theologische zuiverheid, omvang en wetenschappelijke waarde ook maar enigszins met Bavincks werk te vergelijken valt. De enige leverbare gereformeerde dogmatiek is die van Eduard Böhl, de schoonzoon van Hermann Friedrich Kohlbrugge. Deze is echter niet compleet en dient aangaande enkele leerstellingen ook kritisch te worden gelezen. Karl Barths "Kirchliche Dogmatik" staat zo ver af van de reformatorische orthodoxie, dat we haar helemaal buiten beschouwing kunnen laten.

Het is te hopen dat door de publicatie van Bavincks hoofdwerk in het Duits theologen en studenten theologie, kerkelijke ambtsdragers en geïnteresseerde leken -want zij vormen in de eerste instantie de doelgroep- in het land van Bavincks voorouders weer teruggeleid mogen worden naar de bronnen van de Reformatie en van de gereformeerde orthodoxie. Bavinck heeft de bronnen van de Reformatie bewerkt, uitgebreid en aan de taal van de negentiende eeuw aangepast. Hierbij valt ook te denken aan belangstellende theologen uit kerken in Tsjechië, Hongarije en Slowakije. Voor hen is het Duits veelal redelijk toegankelijk.

De auteur is freelance vertaler, woonachtig in Dillenburg. Hij is als adviseur en vertaler betrokken bij de Stichting Vrienden van Heidelberg en Dordrecht.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen