Een verlaten ranch in Death Valley

Drie mannen struinen door de bossen tussen Verdun en Metz. Ze staan stil bij kraters, peuteren aan half vergaan wapentuig, kijken of het Frans of Duits is, ze bestuderen een tinnen kannetje. Op enig moment loopt één van de mannen een groot grasveld met witte kruisen op, een militaire erebegraafplaats uit de Eerste Wereldoorlog. Hij hangt zijn tas aan een kruis, pakt een fles witte wijn uit zijn wijde jaszak en drinkt.

De taferelen zijn te zien op "The Scrap-Iron Age", een documentaire film over de Eerste Wereldoorlog van de Nederlandse kunstenaars Jan Dietvorst en Roy Villevoye. Ze huldigen de opvatting dat beeldende kunst, in dit geval de documentaire, een vorm van kennisverwerving en waarheidsvinding is. Hun films zijn dan ook samengesteld uit documentair materiaal. Dietvorst en Villevoye gaan voorbij aan de reguliere bronnen, zoals beschikbare ooggetuigenverslagen, kwantitatieve beschrijvingen en bestaande archieven. Volgens de twee kun je ook toegang krijgen tot een enorme historische gebeurtenis door banale, onaanzienlijke voorwerpen.

Charles Manson

"Questioning History" is een tentoonstelling in het kader van "The Past in the Prestent", de jaarlijkse lezingenserie van het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam. In de expositie staat de relatie tussen heden en verleden centraal.

Zeventien kunstenaars werkten mee, afkomstig uit onder meer Amerika, Nederland, Frankrijk, Duitsland, Canada en Litouwen. Ze zijn geïnteresseerd in de manier waarop -onder invloed van de massamedia- historische verhalen tot stand komen. Ze proberen die mediabeelden te doorbreken, door ze te analyseren en te ontrafelen én door er iets anders tegenover te zetten. Het materiaal van "Questioning History" is divers: er zijn sculpturen, foto's, filminstallaties en een reconstructie van een museumzaal. De één werkt vanuit de 'kleine' persoonlijke beleving, de ander vanuit het perspectief van de wereldgeschiedenis.

Beklemmend zijn de vier zwart-witfoto's van de Barker Ranch, genomen door de Amerikaanse fotograaf Joachim Koester, zodra je het verhaal erbij leest. De foto's (2008) tonen een afgelegen ranch in Death Valley in Californië. Hier woonde de sekteleider Charles Manson en zijn 'familie' in 1968-1969. Geïnspireerd door The Beatles en het Bijbelboek Openbaring hielden ze zich bezig met een zoektocht naar geheime openbaringen, om toegang te krijgen tot een onderaardse wereld. Op 12 oktober 1969 werden ze opgepakt, en een jaar later veroordeeld voor de gruwelijke moord op acht mensen. Koester legde het sluimerende bestaan van een vervallen ranch vast, als blijvende bron van sinistere verhalen.

Donker

Niet alle kunstwerken gaan over de moderne geschiedenis. "The Writing Room" (2008) bijvoorbeeld, een video van de Nederlandse kunstenares Maria Barnas, neemt het exact bewaren van een "authentieke situatie" op de korrel. Onderwerp is de schrijfkamer op de derde verdieping van het huis in Frankfurt waar Johann Wolfgang von Goethe op 28 augustus 1749 werd geboren. Deze kamer was zijn domein: hij schreef er zijn eerste gedichten, toneelstukken en de novelle "Die Leiden des jungen Werthers". Aardig is dat de foto's over een periode van 150 jaar zijn genomen, telkens van diezelfde kamer "in authentieke staat." Met "The Writing Room" ironiseert Barnas het romantische verlangen naar authenticiteit en de wens van bezoekers om op historisch interessante plaatsen het verleden te beleven.

Interessant zijn ook de "Venice Lightboxes", twee lichtbakken van de Belgische kunstenaar David Claerbout. De bijna zwarte dia's, opnames van Venetië in nachtelijk duister, worden getoond in een volledig donkere ruimte. Pas als je ogen aan het donker gewend zijn, zie je in een schimmig panorama de contouren van de stad. De boodschap kan filosofisch worden opgevat: er zijn weliswaar beelden te zien, maar deze verzetten zich tegen hun zichtbaarheid. Een passende bijdrage dus over geschiedenis en historische beeldvorming: veruit de meeste gebeurtenissen onttrekken zich aan ons oog, of zijn slechts als contouren zichtbaar.

"Questioning History. The Past in the Present" is tot en met 22 februari te zien in de grote zaal van het Nederlands Fotomuseum.

nederlandsfotomuseum.nl.

Historisch bewustzijn

Maakt de Eerste Wereldoorlog nog steeds slachtoffers? Hoe wordt een dag zonder slachtoffers in Afghanistan in beeld gebracht? Wie juicht de oprichting van een standbeeld van Lenin tegenwoordig nog toe? De foto's, installaties en video's van de Rotterdamse expositie "Questioning History" wil bezoekers aan het denken zetten over historische beeldvorming. Welke factoren bepalen ons historisch bewustzijn? Bij de expositie verschijnt een bundel essays, "Questioning History. Imagining the Past in Contemporary Art", onder redactie van Frank van der Stok, Flip Bool en Frits Gierstberg (uitg. NAi Uitgevers, Rotterdam, 2008; ISBN 978 90 5662 659 4; 180 blz.; 23,50). Daarin geven critici, beeldend kunstenaars en mediahistorici hun mening over de thematiek. "De massamedia hebben de rol van geschiedschrijvers op grote schaal overgenomen", heet het op de achterflap van de studie. "Keerzijde van deze ontwikkeling is dat de visuele cultuur steeds minder in staat is om het verleden in al haar verscheidenheid recht te doen. De mediatisering en globalisering van onze cultuur heeft geleid tot een afstomping van ons collectieve historische bewustzijn."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen