Delen in het geloof van Polycarpus

Wie begin dit jaar op de hoogte wilde blijven van de dramatische ontwikkelingen in Egypte kon bij Jos Strengholt terecht. Bijna per minuut deed hij in Caïro via Twitter verslag van de revolutie in het Arabische land. De berichten belde hij noodgedwongen eerst naar Nederland door, waar zijn dochter ze op internet plaatste. Het Egyptische regime had de digitale snelweg afgesloten, in een van de pogingen de volksopstand te smoren.

Tevergeefs, want na weken van bloedige betogingen moest president Mubarak het veld ruimen en nam het leger de macht in Egypte over. Een relatieve rust keerde weer. Tijd voor Jos Strengholt om de jongste gebeurtenissen in het land in een boek vast te leggen. "Egypte, mijn volk. Ooggetuige van een omwenteling" verscheen enkele weken geleden.

Het was bepaald niet de eerste omwenteling die Strengholt meemaakte. Ook in zijn persoonlijk leven deden zich diverse radicale veranderingen voor.

Jos Strengholt groeide op in een doorsnee gereformeerd gezin: vader, moeder, twee zussen en een broer. "We waren degelijk synodaal. We baden altijd bij het eten en gingen naar de kerk. Maar het geloof was niet echt een gespreksonderwerp."

Zijn bestaan kreeg een forse dreun toen zijn vader overleed. Strengholt was toen nog maar dertien jaar oud. "Dat heeft mijn leven getekend. Ik voelde me als tiener verschrikkelijk eenzaam. Ik stortte me op sport, speelde in het eerste volleybalteam van Soest. Maar het gemis bleef overheersend. Ook had ik last van schuldgevoelens. Ik had nooit een goede band met mijn vader kunnen opbouwen."

Een echte ommekeer kwam toen Strengholt samen met zijn zus naar een tv-programma keek waarin de relatie tussen zoon en vader werd afgezet tegen de relatie tussen God en mens. "Dit is wat ik nodig heb, dacht ik. Ik had geen vader meer. Maar hoe bevrijdend was de gedachte dat God een Vader wil zijn voor degenen die in Christus tot Hem komen. En dat Hij je schuld vergeeft."

"Na het zien van dat tv-programma nam ik het christelijk geloof heel serieus." Op zijn zeventiende sloot Strengholt zich bij een evangelische gemeente in Soest aan. Die stap veranderde zijn kijk op religie totaal.

Toen vertrok u naar Egypte en werd u uiteindelijk anglicaans priester.

"Ik heb in Egypte eerst jarenlang in een evangelische gemeente gekerkt. Na verloop van tijd deden zich daar steeds meer Amerikaanse invloeden gelden. Mensen als Rick Warren bepaalden hoe de dienst verliep. De kerk moest zich vooral op de buitenstaander richten. Er werd weinig uit de Bijbel gelezen. Het draaide vooral om de show op het podium.

Toen woonde ik een dienst in de anglicaanse gemeente bij. Daar werd steevast uit het Oude Testament, de Psalmen en de evangeliën gelezen. Met elkaar baden we hardop. Er was een vaste liturgie. Dan hoor je teksten uit de derde en de vierde eeuw voorbijkomen. Een sterke verbondenheid met de kerk uit de oudheid en de apostelen. Het voelde werkelijk als thuiskomen. En binnen die context kon ik volop evangelisch zijn."

Is de Anglicaanse Kerk voor u de ideale kerkvorm?

Lachend: "Ik denk het wel. Het katholieke aspect, het kerk-zijn, beleefd door de eeuwen heen, heeft sterk de nadruk. Wij doen vaak alsof de kerk in 1517 is begonnen. Ik deel niet alleen mijn geloof met Johannes Calvijn. Maar ook met Ignatius en Polycarpus."

De Anglicaanse Kerk krijgt vaak het verwijt dat zij nogal roomse trekken vertoont. Terecht?

"Wij hebben deels dezelfde riten en we onderhouden ook een goede band met de Rooms-Katholieke Kerk. Mensen kijken vaak alleen maar naar het uiterlijk. Maar we zijn als Anglicaanse kerk in Egypte ook voluit reformatorisch en calvinistisch. Maar we grijpen wel terug op de traditie van de kerk van alle eeuwen."

Heeft de Reformatie dan geen betekenis voor u?

"Zeker wel. Zoals gezegd, is de Anglicaanse Kerk voluit reformatorisch. Als ik de 39 Artikelen van het geloof die de Anglicaanse kerk heeft niet zou kunnen onderschrijven, had ik hier geen priester kunnen worden. Maar ik moet wel zeggen dat ik wat meer sympathie voor Luther dan voor Calvijn heb. Luther had voor zover ik dat zie in elk geval meer aandacht voor de smart over de breuk met de kerk der vaderen en was niet zo radicaal in het afstand doen van structuren van de kerk van de oudheid."

Hoe kijkt u daar zelf tegenaan?

"Ik heb veel hoop voor de Rooms-Katholieke Kerk. Wij moeten ons als reformatorischen en evangelischen afvragen of we wel hadden bestaan als er geen Rooms-Katholieke Kerk was geweest. Dat is een gewaagde stelling, dat besef ik. De Rooms-Katholieke Kerk is eerst kerk; pas daarna heeft een verchristelijking plaats. Zou Nederland protestant zijn geworden als de Katholieke Kerk het volk niet eerst binnen de kerk had gekregen? Je ziet in moderne zending dat protestanten vaak de neiging hebben om heidenen eerst het wetboek toe te werpen. Katholieken zijn doorgaans rekkelijker en laten mensen eerst binnen de gemeenschap van de kerk toe."

U verblijft al twintig jaar in Egypte. Loopt u niet het gevaar dat u de kerkelijke verschillen overrelativeert?

"Ik ben in mijn preken heel orthodox. Ik preek met de Bijbel in de hand en laat geen centimeter ruimte voor een leer die buiten de Schrift om gaat. Misschien giet ik de boodschap soms in een wat ander jasje, maar zonder een greintje ervan te relativeren."

Hoe kijkt u na zo'n lang verblijf in het buitenland tegen de kerkelijke situatie in Nederland aan?

"Dan schieten je natuurlijk wel de tranen in de ogen. Aan de ene kant stoort me het defaitisme ontzettend: continu zeuren dat het zo slecht gaat. Aan de andere kant bespeur ik bij sommige kerken het gevoel: we redden het nog wel. Bij ons is het goed; buiten is alles slecht.

Wat Nederland nodig heeft is een krachtige orthodoxie die zich ruim in de samenleving beweegt. De kerk is door revisionisten overvallen. De orthodoxie is gemarginaliseerd. Zaken als de drie-eenheid worden gerust ter discussie gesteld, ook onder evangelischen.

De kerk heeft veel te veel het isolement gezocht. Ze heeft zich in Nederland weg laten duwen uit de publieke ruimte. We hebben ons eerst zelf teruggetrokken en nu zijn we boos en bang dat we naar de rand van de maatschappij zijn gedrongen."

U maakte recent de revolutie in Egypte mee. Kun je die gebeurtenissen werkelijk een omwenteling noemen?

"Op een aantal terreinen wel. Het volk heeft zijn angst van zich af gegooid en daarmee de overheid in haar hemd gezet. Dat laat zien dat ook een dictatuur niet tot in het oneindige haar gang kan gaan. Daar staat natuurlijk wel een prijs tegenover. Jarenlang is het Egyptische volk geïntimideerd. En laten we niet vergeten dat er bij de opstand tegen het regime van Mubarak 850 doden zijn gevallen.

Of er politiek gezien van een omwenteling sprake is, kan ik nu nog niet beoordelen. Pas als het leger (dat nu het land tijdelijk bestuurt, RD) terug in de kazernes is en het land op democratische wijze wordt bestuurd, is er sprake van echte winst."

Velen zijn bang voor een islamisering van Egypte, vooral als de moslimbroederschap in september aan de verkiezingen deelneemt.

"Het is een terechte vrees, en het is ook onvermijdelijk. Optimisten wijzen er graag op dat de moslimbroederschap 'slechts' op de steun van 25 procent van de Egyptische bevolking kan rekenen. Zij vergeten dat er in Egypte een districtenstelsel van kracht is. Met dit percentage zouden de moslimbroeders in vrijwel elk district de meerderheid kunnen behalen en een glansrijke totaaloverwinning kunnen boeken."

Wat zouden de gevolgen van zo'n overwinning zijn?

"Er zal ongetwijfeld een nieuwe grondwet komen, waarin meer islamitische principes zullen worden opgenomen of aangescherpt. Ook de banden met strengislamitische landen zoals Iran zullen worden aangehaald. Dat gebeurt overigens al. Minderheden zullen het moeilijker krijgen. Niet alleen christenen, maar ook sjiieten, 'moderne' moslims en aanhangers van de Bahaigodsdienst. De kerken zullen voorzichtiger moeten gaan opereren. Onder Mubarak kon je met steekpenningen nog wel wat voor elkaar krijgen. Dat zal minder worden. De grote vraag is hoeveel plaats de islam in de publieke ruimte zal gaan innemen."

Welke gevolgen zal een overwinning van de moslimbroeders voor de relatie met Israël hebben?

"De moslimbroederschap heeft al gezegd dat zij niet aan de Camp Davidvredesakkoorden met Israël zal tornen. Bovendien zullen de Egyptische strijdkrachten hoe dan ook een grote vinger in de pap houden. Het leger weet dat het zich geen militaire confrontatie met Israël kan veroorloven. Bovendien is het land sterk verarmd, dus ook economisch gezien is het volstrekt niet opportuun om een conflict met Israël uit te lokken."

Velen menen dat een overeenkomst tussen Israël en de Palestijnen de sleutel is tot duurzame vrede in het Midden-Oosten.

"Ik denk niet dat het Israëlisch-Palestijns conflict de sleutel is tot vrede in het Midden-Oosten. Israël heeft met meer Arabieren een probleem. Wél vind ik dat Israël als eerste een groot gebaar moet maken. Ik heb altijd meer verwachtingen van Israël gehad als het gaat om wijs beleid en verantwoordelijke politiek. Maar Israël heeft niet meer de kracht om van een afstand naar het conflict te kijken. In plaats daarvan overheerst de ijzeren vuist: als de Arabieren onze macht zien, zullen ze zich daar vanzelf bij neerleggen."

Is dat laatste geen bittere noodzaak?

"Die gespierde taal is wel mooi, maar je loopt heel snel het gevaar dat je de tegenstellingen uitvergroot. Je kunt beter naar de werkelijkheid kijken. Op individueel niveau wil iedereen een oplossing van dit probleem - en is er doorgaans nog niet eens van een slechte relatie sprake. De geschiedenis heeft ook geleerd dat conflicten eindig zijn. Neem de Tachtigjarige Oorlog of de situatie op de Balkan.

Het grote probleem is het enorme eergevoel van de Arabier. In de Egyptische schoolboekjes staat nog altijd dat Egypte de oorlog van 1973 heeft gewonnen. Dat is natuurlijk helemaal niet waar. Maar je kunt als Arabier nu eenmaal geen vrede sluiten vanuit een verlies."

Hoe beschouwt u de gebeurtenissen rond Israël in het perspectief van de eindtijd?

"Ik heb altijd geloofd dat de oprichting van de staat Israël in 1948 een bijzonder wonder van God was. Dat warme gevoel verdween toch wel enigszins toen ik geschiedenis ging studeren. Hier waren historische processen gaande. Aan de stichting van de staat Israël was al sinds 1917 gewerkt.

Daarmee was het nog wel een wonderlijke geboorte, maar niet iets buitenissigs, iets wat buiten de historische werkelijkheid plaatshad. Overigens wil ik daarbij direct aantekenen dat ik de vervangingstheologie, waarbij de Kerk in plaats van Israël zou zijn gekomen, verfoeilijk vind."

Levensloop Jos Strengholt

Jos Strengholt (1959) studeerde geschiedenis. In 1988 vertrok hij naar Egypte. Daar verwierf hij bekendheid met zijn verslaggeving van de Golfoorlog (1990-1991). Van huis uit was Strengholt gereformeerd synodaal, maar via evangelische gemeentes kwam hij uiteindelijk in de Anglicaanse Kerk terecht, waar hij inmiddels priester is.

Tijdens de recente revolutie in Egypte stuurde Strengholt via Twitter tientallen berichten, waarmee hij de wereld op de hoogte hield van de jongste ontwikkelingen in het land. Vaak bracht hij nieuws eerder naar buiten dan de persbureaus.

Strengholt is getrouwd en vader van drie dochters.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen