Slaven in opstand

De Zuid-Afrikanen Piet Westra en Dan Sleigh schreven een zeer informatief boek over de slavenhandel tussen Madagaskar en Zuid-Afrika: ”De opstand op het slavenschip Meermin”. Zij konden dank zij de VOC-archieven in Kaapstad en Den Haag precies beschrijven hoe deze reizen naar en van Madagaskar verliepen.

De VOC gaf aan de schippers van de slavenschepen documenten mee, waaronder een reglement over de voeding van de aangekochte slaven en een instructie over de manier waarop ze moesten worden bewaakt. Tot de documenten behoorden ook de verslagen van eerdere reizen, alsmede kaarten van Madagaskar en van eilanden in de buurt.

De VOC kocht de slaven altijd van plaatselijke heersers in Madagaskar. Om die heersers te paaien, waren rituelen van het grootste belang, waaronder het overhandigen van geschenken aan koningen en koninginnen. Die kennis gaf de VOC via de instructies mee aan elke nieuwe expeditie.

Niet iedere reis van de Kaap naar Madagaskar en van Madagaskar naar de Tafelbaai verliep voorspoedig. Stormen waren niet van de lucht en deden menig schip voortijdig stranden. In het geval van de op de scheepswerf Oostenburg van de VOC in Amsterdam gebouwde Meermin (een zogenaamde dwarsgetuigde hoeker van 450 ton) ging het om geheel andere problemen. Op 4 mei 1765 vertrok de Meermin uit de Tafelbaai om in Madagaskar slaven te kopen.

Omdat ook Engeland en Frankrijk op slaven uit waren, werd het steeds moeilijker voor de VOC om gezonde slaven te kopen. Uiteindelijk keerde men met 140 slaven van beide geslachten terug naar de Kaap. Op 18 februari 1766 ging het mis. Tegen de instructie van de VOC in hoefden de slaven niet in het ruim te blijven maar mochten ze zich vrijelijk over het schip bewegen. Bovendien kregen ze als klusje het schoonmaken van houten werpspiesen, een zwaard en zelfs musketten toebedeeld. Dit was vragen om moeilijkheden. De slaven kwamen in opstand. Ze wilden terug naar Madagaskar.

Geen stuurervaring

Een behoorlijk aantal Nederlanders werd gedood. Dertig bemanningsleden konden zich schuilhouden in de ”konstabelskamer”. Omdat de opstandelingen geen ervaring hadden met het navigeren, moesten ze voor het sturen van het schip uiteindelijk wel een beroep doen op de Nederlandse bemanningsleden.

Uiteindelijk strandde de Meermin op de kust van de Kaap nabij Soetendaels Valleij, niet ver van Stellenbosch. Landdrost Le Sueur tekende alle voorvallen op in uitvoerige brieven aan gouverneur Ryk Tulbagh. De aanstichters van de opstand kwamen voor de in Kaapstad gezetelde raad van justitie. Maar ook de kapitein en andere verantwoordelijkheden moesten in Kaapstad rekenschap afleggen van hun doen en laten. Het doet bijna postmodernistisch aan om de uiteenlopende getuigenverklaringen na elkaar te lezen.

Westra en Sleigh hebben goed beschreven hoe het met de Meermin is gegaan, hoe de opstand verliep, hoe de VOC op de gewelddadigheden reageerde en wat er ten slotte van het wrak van de Meermin is geworden. Naar het wrak hoeft na dit boek niet verder te worden gezocht. Het hout van de romp werd bij opbod verkocht, zo leren ons de documenten. Alleen de kanonnen zijn nooit teruggevonden.

Wat dit boek bijzonder maakt, is de grote kennis van de auteurs met betrekking tot de geschiedenis van de Kaapkolonie. Betere kenners van deze periode in de koloniale geschiedenis van Nederland zijn er niet. Spannend is het boek echter absoluut niet. Het woord ”adembenemend” dat de uitgever op de achteromslag heeft gezet, is misplaatst. Informatief is het boek van a tot z, onder meer door de gedetailleerde tekeningen van de bouw en inrichting van een dergelijke hoeker.

Boekgegevens

De opstand op het slavenschip Meermin, Dan Sleigh en Piet Westra, vert. Riet de Jong-Goossens; uitg. Cossee, Amsterdam, 2013; ISBN 978 90 5936 4363; 206 blz.; € 21,90.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen