Identificatiefiguren

De editie van september 2013 van het vernieuwde DRS Magazine is gewijd aan het thema ”Identificatiefiguren in opvoeding en onderwijs”. Identificatie betekent vereenzelviging. Wie zich met iemand identificeert, neemt bepaalde gedragingen, opvattingen, idealen of interesses van hem over. Belangrijker nog dan nabootsing is het zich onbewust eigen maken van manieren van doen.

Een identificatiefiguur is iemand die voor jou een voorbeeld is. Zo wil je ook worden, want die persoon bezit iets wat jij ook graag wilt hebben. Er is steeds meer behoefte aan identificatiefiguren in een wereld waarin alles anders kan. Dat geldt ook de school. Voor een docent geldt: Is hij een identificatiefiguur? Wat laat hij na in het leven van zijn leerlingen? Meer nog dan elders geldt dit de christelijke school.

De identiteitsontwikkeling speelt zich af in een wereld met een onuitputtelijke hoeveelheid voorbeelden en keuzemogelijkheden, zo betoogt Marianne Roest. Men spreekt wel van een cafetariasysteem. De zoektocht naar waarden en idealen is een individueel gebeuren geworden. In een tijd waarin waarden en normen niet meer eenduidig klaarliggen, hebben jongeren des te meer behoefte aan identificatiefiguren. Volwassenen die trouw zijn aan wezenlijke keuzes. Wie voor de een een identificatiefiguur is, is dat overigens niet automatisch voor de ander. Voor identificatie is ook herkenning nodig. Er moet een eigenschap, een emotie of ervaring geraakt worden die in de ander aanwezig is. Daarom is het belangrijk dat jongeren met verschillende volwassenen in contact kunnen zijn en dat al in de vroege kinderjaren begonnen wordt met de overdracht van waarden en normen.

Voor jongeren zijn voorbeelden in vriendenkringen ook heel belangrijk. Het lijkt weleens of ze hun gedrag volledig laten bepalen door wat de groep vindt. De geldende opvatting is echter dat leeftijdsgenoten niet in de plaats van ouders en leraren komen, maar erbij. Leeftijdsgenoten en volwassenen hebben ieder hun eigen invloedssfeer. Voor mode, muziek, taalgebruik en onderlinge omgangsvormen staan jongeren voor elkaar model. Maar op punten als morele waarden en maatschappijopvattingen oriënteren jongeren zich vooral op volwassenen. Ze zien hen als experts voor het leven dat ze nog niet kennen.

In een gesprek met drs. R. Toes, directeur van het Wartburg College locatie Guido de Brès in Rotterdam, wordt hem gevraagd hoe hij het stimuleert dat zijn docenten identificatiefiguur zijn. Hij stelt: „Ik wil ervoor zorgen dat docenten hun taken toegewijd doen. Daarnaast moeten docenten bereid zijn blijvend te studeren. Docenten die perspectieven ontvouwen, die buiten hun eigen vak omgaan, die blijven hangen bij leerlingen.”

Dr. Bram de Munck stelt dat door identificatie je wereldbeeld wordt gevormd. In verhalen over de ideale leraar gaat het daarom vaak niet over basisvaardigheden, maar over het verhaal dat ze om de leerstof heen vertellen.

De ”peergroep”, ook wel vriendengroep genoemd, vormt een belangrijke functie als voorbeeld in de ontwikkeling van jonge mensen. Geert Driessen, senior onderzoeker van de Radboud Universiteit te Nijmegen, schrijft daarover in Speziaal (2013-2). In lagere en allochtone milieus (zo vond hij) kan de invloed van de peergroep groter zijn dan bij andere groeperingen, omdat er thuis op een andere manier mee wordt omgegaan –misschien wat minder kritisch– dan in hogere milieus. In de vriendenkring moet je je aanpassen aan de norm van zo’n groep, want dan tel je mee. Een slecht presterend kind dat in een goed presterende groep komt, trekt zich soms op. Maar het kind kan zich ook afsluiten, zich geïsoleerd voelen. Een allochtoon kind in een witte klas trekt zich soms op, maar kan zich ook buitengesloten voelen. Doorslaggevend zijn de normbepalers in een groep. Als er een bepaalde norm is in de groep en je wilt mee kunnen in zo’n groep en sociaal functioneren, dan moet je aanpassen. De groepsdruk is bijzonder groot. Met name in de puberteit is de peergroep als rolmodel (en dat is kenmerkend voor het identificatieproces) een belangrijk gegeven.

Een onderzoek naar de manier van lesgeven van superleraren van de University of Illnois geeft Didactief (september 2013) aanleiding om tien instructieprincipes te formuleren die ieder onderwijsgevende zou moeten kennen.

Herhaal dagelijks een deel van wat eerder is geleerd, is het eerste principe. Herhaling versterkt wat al geleerd is. Presenteer nieuw leermateriaal in kleine stappen en help leerlingen hiermee te oefenen. Dat is het tweede principe. Ons werkgeheugen is zeer klein: het kan maximaal zo’n vijf nieuwe brokken informatie vasthouden.

Sta model (wees een identificatiefiguur), is een van de volgende principes. Door als model te fungeren en hardop te vertellen over je denk- en werkstappen, kun je laten zien hoe je een probleem oplost of een taak uitvoert.

Drs. M. Burggraaf, voormalig voorzitter van het college van bestuur van de Christelijke Hogeschool Ede Reageren? focus@refdag.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen