Steeds sneller, steeds slimmer

Robots gaan steeds meer op mensen lijken. Het is een belangrijke, technische ontwikkeling. De Delftse hoogleraar reformatorische wijsbegeerte is er echter kritisch op. “Vaak krijgen ze ook de vorm van een mens, hoewel dat voor hun functioneren helemaal niet nodig is. Dat laatste zie je natuurlijk minder in de robotisering van productieprocessen. Maar bijvoorbeeld in de zorg zie je steeds meer op mensen lijkende robots die de indruk moeten wekken een verple(e)g(st)er te vervangen, waaronder ook de suggestie van emoties. Dat laatste wordt bedenkelijk in het geval een demente bejaarde wordt ‘afgescheept’ met een robot omdat die ‘toch het verschil niet meer ziet’ tussen mens en robot. Hebben we dan de waardigheid van een mens, hoe dement ook, nog in het oog?”

“Ik denk dat robots in alle beroepssectoren steeds verder zullen doordringen.” Welke sectoren het meeste voordeel van robots zullen hebben, vindt Marc de Vries een lastige vraag. “In de productiesector functioneren ze al heel lang en hebben daar inmiddels een prominente plaats. Ik noemde al de gezondheidszorg als een sector waarin robots steeds vaker worden ingezet. Er wordt momenteel ook veel verwacht van de zelfsturende auto. Binnen de productiesector was in het begin het voordeel het grootst doordat elk product dat van de band kwam gelijk was aan zijn voorganger. Dat is al niet meer zo en daarom worden de beperkingen in de inzet van robots in de productie steeds minder. Robots zijn flexibel, leren bij door ervaring, en functioneren steeds zelfstandiger. Daardoor worden ze op steeds meer plaatsen inzetbaar.”

Komt er volgens u een tijd dat de robot alles overneemt?
“‘Alles is natuurlijk altijd wat relatief. Alle productiehandelingen kan een robot misschien overnemen, maar voorlopig zal er toch altijd een mens nodig zijn om in onverwachte situaties op te treden. In veel situaties is sowieso een mens nodig om de robot ter plekke te instrueren. Een robot mist namelijk één ding dat de mens wel heeft en dat is een geest. Hoe intelligent de robot ook wordt, hij heeft niet de mogelijkheid om uit te stijgen boven wat hem in zijn programmatuur is meegegeven, inclusief een zelflerend vermogen. Een robot kan ook geen morele afwegingen maken in bijvoorbeeld een mogelijk gevaarlijke situatie. Evenmin kan een robot echte emoties geven, en daarmee dus evenmin echte zorg”.

De robotisering geeft op de werkvloer zorgen dat banen verdwijnen. Wat is uw visie?
“Dit is al jaren een discussiepunt in de automatisering en al jaren is zichtbaar dat er zowel banen verdwijnen als bijkomen. Ik ken geen aantallen, maar mijn indruk is dat dit niet een groot punt van zorg (meer) is.”

Welke ethische kanten zitten er aan de inzet van robots?
“Ik noemde al het punt van de menswaardigheid van de mens die gerespecteerd moet worden. Ik zie dat ook als het belangrijkste punt. In verband daarmee staat de vraag in hoeverre een robot als een echte ‘actor’ (een betrokkene) gezien kan worden die ook verantwoordelijk gehouden kan worden. Intuïtief zal iedereen dat ontkennen, maar er kunnen situaties ontstaan waarin de vraag wie dan wel verantwoordelijk is lastig te beantwoorden wordt omdat de robot al langere tijd zelfstandig opereert. Wie kan verantwoordelijk gesteld worden als een robot na jaren goed gefunctioneerd te hebben plotseling de dood van een mens veroorzaakt? Eigenlijk moet daar steeds tevoren goed over nagedacht worden. Een hulpmiddel daarbij kan een soort ‘robotagenda’ zijn zoals de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid die voorstelt. Maar ook door techniekfilosofen zal steeds materiaal moeten worden aangereikt. In het geval van de zelfsturende auto is dat al zo. Daarvoor ligt bij wet vast wie aansprakelijk is als er iets mis gaat met zo’n auto. Het is zaak dat voor alle andere gevallen van min of meer zelfstandig functionerende robots goed te regelen.”

Prof. dr. M.J. (Marc) de Vries (1958) is natuurkundige en filosoof. Sinds 2003 is hij bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte aan de Technische Universiteit Delft.

De robotagenda voor de werkvloer

- Investeren in robotisering, met oog voor inbreng van verschillende partijen die ermee moeten werken.

- Inzetten op kennis en vaardigheden in het onderwijs. Kernvraag is: welke taken zullen bij mensen blijven behoren?

- Eigenaarschap van werk. Kernvraag is hoe mensen en technologie zo samen kunnen werken dat mensen de baas blijven over hun eigen werk (en over de robot).

- Nieuwe verdelingsvragen. Er zullen mensen zijn die onvoldoende mee kunnen komen in de robotsamenleving. Verschillende beleidsinstrumenten zijn nodig om mensen te kunnen helpen en te ondersteunen.

Bron: ‘De robot de baas. De toekomst van werk in het tweede machinetijdperk.’, Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid, www.wrr.nl.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen