Johannes a Lasco - pagina 63

zindheid a a n het Poolse hof. Laski schreef h e m , d a t hij zijn voornemen, om zijn a m b t neer te leggen niet m o c h t uitvoeren. H i j schreef a a n Cranmer, de aartsbisschop v a n C a n t e r b u r y , over de stand v a n zaken in West-Europa. H i j reisde n a a r Bremen, Hamburg en Danzig. De hoop sluimerde op de b o d e m v a n zijn h a r t , d a t Sigismund August h e m zou terugroepen en d a t hij als reformator v a n zijn vaderland, Polen, zou k u n n e n o p t r e d e n . V a n bizondere betekenis is de lange brief, die Laski vanuit E m d e n a a n de nieuwe Poolse koning schreef m ) . Ook hieruit blijkt weer, d a t Laski Polen nooit vergeten heeft. O o k Albrecht van Pruisen kende de Laski's goed. Deze vorst was opgevoed door de aartsbisschop v a n Keulen, H e r m a n von Wied en bekeerd onder Osiander te N e u r e n b e r g . H i j h a d d a a r n a gekozen voor de Lutherse reformatie. Z o was ook in Koningsbergen een m i d d e l p u n t v a n de H e r v o r m i n g ontstaan. Sedert 1544 was er een h e r v o r m d gymnasium en een universiteit. De rector van het gymnasium was d e Nederlander, Willem Gnapheus113). M e t Entfelder, professor in de theologie, stond Laski al j a r e n in correspondentie 114 ). Laski was een gewaardeerd m a n bij hertog Albrecht, die meermalen met hem correspondeerde 115 ). Er schijnt ook sprake te zijn geweest v a n een vertrouwenspost v a n Laski in Pruisen, m a a r Melanchthon h a d eens het theologisch s t a n d p u n t v a n Laski tegenover d e hertog gewraakt. Ook de hofprediker Speratus schreef nogal eens tegen de gevluchte Nederlanders. Laski was in 1549 waarschijnlijk bij Lauterwald te Koningsbergen gelogeerd. Deze L a u t e r w a l d n a m de pen op tegen Osiander, in J a n u a r i 1549 n a a r Koningsbergen gevlucht uit Neurenberg. De hertog h a d Osiander tot predikant v a n de oude stadskerk benoemd. H i j schreef echter stellingen tegen Luthers rechtvaardigingsleer (later schreef hij ook tegen Melanchthon). Laski was 't ook niet eens met Osiander en laakte tegenover de hertog het zaaien van telkens nieuwe verdeeldheden. D e hertog onderhield zich met hem, m a a r stelde h e m toch nooit a a n tot zijn hofprediker. I n dit geval h a d Laski heel veel voor Pruisen k u n n e n doen. Vooral w a a r zijn karaktereigenschappen zo overeen k w a m e n m e t die van de hertog. V a n deze hoorde Laski veel over de toenmalige politiek. M a a r Laski wachtte vergeefs op een uitnodiging van Sigismund August. Sigismund August is wel eens genoemd de koning van „ m o r g e n " . Hij stelde altijd weer een beslissing uit. H o e sympathiek hij ook stond tegenover de H e r v o r m i n g , tot een besliste keus is hij nooit gekomen. Wel kreeg Laski brieven uit E m d e n , die h e m noopten om zonder uitstel n a a r Oost-Friesland terug te reizen. Via Danzig keerde hij in Augustus 1549 terug, en schreef vanuit E m d e n aan de hertog over d e stand van zaken in Oost-Friesland 1 1 6 ). N a Laski's vertrek was de Gravin door de knieën gezakt voor de bevelen van de Keizer. E r werd een soort Emdens I n t e r i m ontworpen, een combinatie van het Augsburger Interim en de Lutherse L ü n e n b u r g e r kerkorde. M a a r de Emdense predikanten weigerden zich

UE

) H i j is t e v i n d e n b i j D a l t o n , L a s c i a n a , S . 296 - 312.

lïs

) Zie p r o e f s c h r i f t o v e r h e m v a n d e h a n d v a n H . R o o d h u y z e n J r . 1858.

m

)

Z o v e r b e k e n d is v a n d e z e c o r r e s p o n d e n t i e n o g s l e c h t s é é n b r i e f o v e r , b i j G a b b e m a , a . w . blz. 49. E n d a n de brief a a n „ e e n v r i e n d " ! (zie b o v e n ) .

» • ) B r i e v e n a a n d e h e r t o g v a n L a s k i b i j K u y p e r a . w . I I , 624, 628, 633, 640, 642, 64S, 665, 678, 7 0 0 , 751, 7 5 2 , 757. D e b r i e f w i s s e l i n g t u s s e n b e i d e m a n n e n is u i t g e g e v e n d o o r Th. > " ) K u y p e r a . w . I I , 628.

Wotschke.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen