Reformatie en tolerantie - pagina 49

rechtelijke v r i j h e d e n zou beroven. Integendeel, de souvereine m a c h t , die zich o p het a l g e m e e n welzijn richt, zou j u i s t deze vrijh e d e n en de s t a a t k u n d i g e g e l i j k h e i d van alle b u r g e r s g a r a n d e r e n . M a a r het is d u i d e l i j k dat w a a r de a l g e m e n e wil van het souvereine volk de e n i g e g r o n d s l a g was van deze v r i j h e i d en gelijkheid, het i n d i v i d u n o o i t zijn v r i j h e d e n en rechten tegenover deze a l g e m e n e wil tot g e l d i n g k o n b r e n g e n . I n de V e r k l a r i n g van de rechten van de m e n s en van de b u r g e r van 26 a u g u s t u s 1789 v i n d e n we deze t w e e s l a c h t i g h e i d terug. In het tweede artikel werd het doel van elke s t a a t k u n d i g e s a m e n l e v i n g g e f o r m u l e e r d als 'het b e h o u d der nat u u r l i j k e en o n b e t w i s t b a r e rechten v a n de m e n s . Deze rechten zijn de v r i j h e i d , de e i g e n d o m , de v e i l i g h e i d en het verzet tegen de o n d e r d r u k k i n g ' . D a a r i n h o r e n wij de n a g a l m van de p l e i d o o i e n van L o c k e voor de a a n g e b o r e n subjectieve rechten van het vrije en souvereine i n d i v i d u . Maar de t i r a n n i e van de a l g e m e n e wil vinden w i j t e r u g in het zesde artikel, w a a r i n o n d e r meer staat 'de wet is de u i t d r u k k i n g van de a l g e m e n e wil'. 2 0 Maar o m d a t deze a l g e m e n e wil, die i m m e r s de u i t d r u k k i n g is van de souvereiniteit van het volk, ten p r i n c i p a l e geen grens k a n w o r d e n gesteld, is elke p o g i n g tot v e r a n k e r i n g van individuele v r i j h e d e n en rechten v r u c h t e l o o s g e w o r d e n . Mekkes w i j s t er in dit verband o p dat m e n in later tijd de fictie van de a l g e m e n e wil overboord heeft g e w o r p e n , en heeft g e m e e n d het meerderheidsbeginsel in de w e t g e v i n g als een volstrekte en a f d o e n d e w a a r b o r g van de i n d i v i d u e l e v r i j h e d e n en rechten te k u n n e n b e s c h o u w e n . Maar dit kan n a t u u r l i j k niet meer zijn d a n een f o r m e l e w a a r b o r g , en h i j concludeert d a n ook: 'hiertegenover is het vaststellen van g r o n d r e c h t e n vruchtteloos'. 2 1 Voor de c o n s t i t u t i o n e l e en politieke p r a k t i j k is dit wellicht een iets te krasse u i t s p r a a k , w a n t de vrijheidszin van een volk zal vaak door de f o r m u l e r i n g van g r o n d r e c h t e n in bijvoorbeeld een constitutie gestimuleerd en gearticuleerd k u n n e n worden. Elke wetgever zal d a a r r e k e n i n g mee m o e t e n h o u d e n . M a a r het is anderzijds o n m i s k e n b a a r dat in een steeds c o m p l e x e r w o r d e n d e s a m e n l e v i n g , w a a r i n de meeste b u r g e r s het overzicht over het geheel a l l a n g uit het o o g hebben verloren, of h u n vrijheidszin laten doven door de b e v r e d i g i n g van materialistische goederen en genoegens, een m i n derheid die juist o m geestelijke vrijheden vraagt bij de wetgevende meerderheid niet altijd g e m a k k e l i j k g e h o o r zal vinden. Het nut van de godsdienst T e n slotte zullen wij n o g enige a a n d a c h t moeten besteden aan de plaats die Rousseau in zijn theorieën a a n de godsdienst heeft gegeven. In het uitvoerige laatste h o o f d s t u k van Du C o n t r a t Social

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen