Reformatie en tolerantie - pagina 29

over de kerk m o c h t heersen. Beide h a d d e n een eigen, in de H e i l i g e Schrift g e f u n d e e r d e , v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d . In de p r a k t i j k leidde dit ertoe dat in de calvinistische l a n d e n w a a r m o g e l i j k de calvinistische kerk de bevoorrechte kerk werd m a a r dat m o e i l i j k een staatskerk k o n o n t s t a a n n a a r het m o d e l van de l u t h e r s e l a n d e n . Kuyper m e r k t terecht o p d a t het o n s niet raakt dat C a l v i j n zijn lijd n a s p r a k en nadeed, m a a r dat het er o m g a a t wat h i j in o n d e r s c h e i d i n g van de tijdgeest als beginsel invoerde. E n dat was, hoewel o p de h o o f d p u n t e n van de christelijke b e l i j d e n i s geen ketterij m o c h t w o r d e n toegelaten (we zagen dat reeds bij Beza), d e g e n e n g e d u l d moesten w o r d e n die in het m i n d e r e a f w e k e n . 'De H u g e n o t e n b r e i d d e n dit uit tot hel d u l d e n van o n g e w a p e n d e r o o m s e n . Onze H o l l a n d s e r e p u b l i e k g a a t n o g verder en d u l d t zelfs a f w i j k e n d e eredienst, mits in besloten h u i z e n . N o g verder o n t w i k k e l d leidt het in E n g e l a n d tot de ' T o l e r a t i o n Act', tot e i n d e l i j k in A m e r i k a de laatste conseq u e n t i e w o r d t getrokken, door het vrijgeven van alle erediensten en aller geweten', a l d u s Kuyper. 6 De vaak g e h o o r d e p o p u l a i r e o p v a t t i n g dat de presbyteriaans-dem o c r a t i s c h e r e g e r i n g die C a l v i j n v o o r d e kerk heeft g e ï n t r o d u c e e r d een voorbeeld is geweest voor de o n t w i k k e l i n g van de s t a a t k u n d i g e democratie raakt niet de kern van de zaak. De door C a l v i j n uitged r a g e n o p v a t t i n g dat de kerk vrij en zelfstandig b e h o o r t te zijn in zaken van k e r k r e g e r i n g en kerkrecht is niet zozeer een voorbeeld geweest, m a a r heeft de overheid g e d w o n g e n een g r e n s te stellen ten aanzien van h a a r eigen r e c h t s m a c h t . O p deze m a n i e r heeft het c a l v i n i s m e de basis gelegd voor de o n t w i k k e l i n g van geestelij ke en politieke v r i j h e d e n , die de overheid niet zozeer d i e n d e te verlenen, als wel te e r k e n n e n . De m a n i e r w a a r o p een en a n d e r in de p r a k t i j k gestalte heeft gekregen verschilde per calvinistisch land. Uit het citaat van Kuyper bleek dit reeds. Voor de o n t w i k k e l i n g in de N e d e r l a n d e n is van grote betekenis geweest het feit dat de gereformeerde kerken h u n o o r s p r o n g v o n d e n in de b u i t e n de N e d e r l a n d e n ingestelde v l u c h t e l i n g e n g e m e e n t e n . De 'zichtbare kerk' had in h a a r 'staatloze situatie' daar reeds m i n of meer een definitieve vorm gekregen in zaken als kerkregering, p r e d i k a n t s a m b t en kerkrecht. 7 H e t grote goed van die vrij heid s t o n d e n zij niet meer af toen zij later in de vrije N e d e r l a n d e n de gevestigde kerk werden. Dat vooral na de G r o t e V e r g a d e r i n g van 1651 de gegroeide s a m e n w e r k i n g van kerk en staat in de N e d e r l a n d e n in tal van o p z i c h t e n de volle o n t p l o o i i n g van de vrijheid van de kerk vaak ernstig heeft b e l e m m e r d doet a a n de o v e r w i n n i n g van het beginsel niet af, zeker niet w a n n e e r we het v a n u i t s t a a t k u n d i g e zijde bekijken. We k u n n e n onze b e s p r e k i n g van de grote betekenis van de kerkor-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen