Het verval van de Verzorgingsstaat; Deel 1 - een analyse - pagina 43

b e l a n g r i j k s t e factor in de s a m e n l e v i n g m a a r de c o n s u m e n t . Dat c o n s u m e r e n betreft ook m e n s e l i j k e relaties ( h u w e l i j k e n , vriends c h a p p e n ) , theorieën en ideeën (religieuze en politieke). De individuele b e v r e d i g i n g staat voorop. De meeste v o o r w e r p e n zijn voor k o r t s t o n d i g g e b r u i k - w e g w e r p v o o r w e r p e n . Dat geldt ook ideeën en relaties. O o k de o m g a n g s t a a l weerspiegelt deze cons u m e n t e n h o u d i n g . Niet alleen goederen die m e n k a n eten en d r i n k e n , m a a r ook g e b r u i k s v o o r w e r p e n , m e d e m e n s e n , welbevinden en werk, krijgen het adjectief lekker o p g e d r u k t (1983a, 149). Hier spreekt de subjectiviteit van het gevoel, tegenover de objectiviteit van de b u r e a u c r a t i s c h e s t r u c t u r e n van de verzorgingsstaat (152). Tegenover de onpersoonlijkheid van regels en procedures wordt n a d r u k gelegd o p persoonlijkheid (subjectivisme) en privacy. Ik vind het merkwaardig dat Zijderveld het te simpel noemt o m deze subjectivering en privatisering (de n a d r u k o p het gevoel, o p ikzelf) te zien als reactie o p en protest tegen objectivering en structurering (1983a, 152). Ik ben van m e n i n g dat de mens zich tekort voelt komen en d a a r o m voor zichzelf o p k o m t . Dat is ook de reactie van de mens o p het kwantitatieve individualisme, die zich uit in kwalitatief individualisme. Schnabel heeft deze beide achtereenvolgens en in s a m e n h a n g met elkaar behandeld (1983, 34-37). Ze komen inderdaad beide voor in het proces van modernisering, zegt Zijderveld (1983a, 152). Die modernisering moet dan wel opgevat worden als de verzorgingsstaat. En men moet de s a m e n h a n g , de omslag van het een in het ander, dus het oorzakelijk verband tussen beide goed zien.

In de verzorgingsstaat wordt de m e n s gereduceerd. De verzorgingsstaat is i n h u m a a n , zo zagen we in het vorige h o o f d s t u k . Dit i n h u m a n e leidt tot een i m m o r e e l ethos, dat van het c o n s u m e n tisme. Met n a m e A. van D o o r n heeft de profiterende, c o n s u m e r e n d e h o u d i n g van de burger in de verzorgingsstaat beschreven (Van D o o r n / S i m o n s e , 1985, 28-31; m e n zie vooral zijn artikel uit 1986). Ik citeer twee saillante u i t s p r a k e n : 'In zekere zin is de verzorgingsstaat een soort v a k b o n d met g e d w o n g e n l i d m a a t s c h a p met een bijzonder ingewikkelde c o n t r i b u t i e r e g e l i n g ' (145). 'Het diaconiesysteem is gekenmerkt door effectieve controle; uitdeler en ontvanger k e n n e n elkaar p e r s o o n l i j k met n a m e in kleine kerkelijke gemeenten. In de m o d e r n e verzorgingsstaat wordt sociale controle van b u r e n of o p s p o r i n g s a m b t e n a r e n vaak gediskwalificeerd als een a a n t a s t i n g van de privacy van de cliënt' (146). G e k l a a g d wordt over het gebrek a a n solidariteit van de burgers. Over het r u i m e gebruik, grenzend aan m i s b r u i k van de sociale voorzieningen, over het zwarte circuit dat steeds groter wordt. H e t gaat o m drie s y m p t o m e n van eenzelfde crisis. Dat is het eigenbelang dat drijfveer is van de verzorgingsstaat. Dit e i g e n b e l a n g als legitimatietheorie moet tot een zedelijke crisis leiden. Wie eigen-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen