Patriotten, prinsgezinden, gereformeerden; Over calvinisme en revolutie in de achttiende eeuw - pagina 30

stelling: 'de kerk heeft niets g e m e e n s m e t de S t a a t ' . 1 1 4 K w a m echter de v r a a g n a a r de p r a k t i s c h e c o n s e q u e n t i e s van dit u i t g a n g s p u n t a a n de orde, d a n bleken grote verschillen van m e n i n g , w a a r a a n een anti-gereformeerde s t e m m i n g niet altijd vreemd was. Voor s o m m i g e n was het geloof een volstrekt particuliere aangeleg e n h e i d , w a a r m e e de staat geen enkele b e m o e i e n i s d i e n d e te h e b b e n . De H o l l a n d s e V e r k l a r i n g van de R e c h t e n van de M e n s h a d dat verwoord in de zinsnede: Dat ieder M e n s c h het recht heeft, o m G o d z o o d a n i g te d i e n e n als h i j wil, of niet wil, zonder d a a r i n o p eenigerlei wijze g e d w o n g e n te k u n n e n w o r d e n . 1 1 5 Die b e p a l i n g 'of niet wil' gaf de keuze voor een état a t h é e en de volstrekte s c h e i d i n g v a n kerk en staat a a n . 1 1 6 'Een g o u v e r n e m e n t k e n n e geene a n d e r e Ingezetenen d a n Burgers, en wel b e p a a l d e l i j k , als z o o d a n i g e ' . 1 1 7 O v e r i g e n s g i n g e n slechts w e i n i g leden van verteg e n w o o r d i g e n d e l i c h a m e n zover. De c o m m i s s i e - L u b l i n k , die het decreet over de s c h e i d i n g van kerk en staat voorbereidde, zat o p de l i j n - V a n H a m e l s v e l d : godsdienst is 'de w a a r a c h t i g e b r o n van alle d e u g d en b r a a f h e i d , de hegtste b a n d der s a m e n l e v i n g ' . 1 1 8 H e t staatsb e l a n g vergde d u s dat de kerken h u n b e s c h a v i n g s w e r k ook werkelijk k o n d e n verrichten. N a a r het oordeel van de c o m m i s s i e was de G e r e f o r m e e r d e volkskerk hiertoe o p eigen k r a c h t niet in staat, zeker niet o p het p l a t t e l a n d w a a r die d i s c i p l i n e r i n g s a r b e i d het meest n o o d z a k e l i j k w a s . 1 1 9 Ze stelde d u s f i n a n c i ë l e steun voor, m a a r uiteraard wel a a n alle kerken zonder onderscheid. Die lijn werd voortgezet door de c o m m i s s i e , die het P l a n van C o n s t i t u t i e van 1796 opstelde: De Staat zorgt, dat het G o d s d i e n s t i g o n d e r w i j s bevorderd worde, dat overal geleegenheid tot P u b l i e k e G o d s d i e n s t o e f f e n i n g zij, en dat alle Kerkelijke Leeraaren b e h o o r l i j k betaald w o r d e n . 1 2 0 Dit voorstel heeft de discussie in de N a t i o n a l e V e r g a d e r i n g niet d o o r s t a a n . H e t O n t w e r p van C o n s t i t u t i e van 1797 h a n d h a a f d e de w e l w i l l e n d n e u t r a l e h o u d i n g van de staat tegenover de godsdienst, m a a r bevatte geen b e p a l i n g e n over de zorg van de staat voor en de v e r l e n i n g van steun a a n de k e r k e n . 1 2 1 De C o n s t i t u t i e van 1798 b e p a a l d e d a n ook dat de financiële relatie tussen de staat en de Gereformeerde kerk in 1801 beëindigd zou w o r d e n . 1 2 2 Er is over deze m a t e r i e in de N a t i o n a l e V e r g a d e r i n g en diverse commissies d a a r u i t h e r h a a l d e l i j k en breedvoerig gesproken. De debatten stonden zo bol van de theologie, dat een representant eens verzuchtte: ' H e t is hier erger d a n in eene S y n o d e ' . 1 2 3 H e t is overigens o p m e r k e l i j k , met hoeveel o m z i c h t i g h e i d een a a n t a l afgevaard i g d e n het o n d e r w e r p benaderde. Daarachter school de vrees, d o o r

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen