Patriotten, prinsgezinden, gereformeerden; Over calvinisme en revolutie in de achttiende eeuw - pagina 14

v o l g o r d e ! ) had h i j e n k e l e j a r e n eerder a a n g e d u i d toen h i j hen typeerde als Onze Dierbare L a n d s Vaderen, de plaatsverbeelders onzer vrije natie, in welker schoot de H o o g e Soevereiniteit berust, met h u n n e n eersten S t a a t s d i e n a a r en den v o o r n a a m s t e n B u r g e r van ons gemeenebest, Z i j n e d o o r l u c h t i g e H o o g h e i d . 4 2 Z o ' n m i d d e n k o e r s , de o p v a t t i n g dat a f z i j d i g h e i d van de actuele p o l i t i e k e strijd w e n s e l i j k was, zeker voor kerkelijke leiders, lijkt meer p r e d i k a n t e n tot een voorzichtige h o u d i n g gebracht te hebben. V a n de H a a g s e d o m i n e e s b i j v o o r b e e l d kozen er in de j a r e n '80 vijf d u i d e l i j k p a r t i j : twee v o o r de p r i n s , drie voor de Patriotten - m a a r een even g r o o t a a n t a l van vijf c o l l e g a ' s 'gaf n i e m a n d a a n s t o o t ' . 4 3 Zulke voorzichtige g e m a t i g d e n waren er meer; hoeveel valt bij gebrek a a n voldoende gegevens ( o p lokaal en regionaal niveau moet n o g heel wat onderzoek verricht worden) m o e i l i j k te stellen. Z o m i n als het getal van hen die wel d u i d e l i j k p a r t i j kozen te n o e m e n valt. V o o r wat de predikanten betreft laat zich naast het H a a g s e voorbeeld dat van G e l d e r l a n d en F r i e s l a n d plaatsen. O p de V e l u w e en in de G r a a f s c h a p zouden de Patriotsgezinden een meerderheid o n d e r de gereformeerde d o m i n e e s gevormd h e b b e n , in het westen en noorden van F r i e s l a n d was een kwart van de gereformeerde predikanten P a t r i o t . 4 4 De uitgesproken Prinsgezinden in die r e g i o ' s waren g e r i n g e r in getal. Zou dat de tendens geweest zijn: een grote, o m u i t e e n l o p e n d e redenen meer of m i n d e r zwijgende en afwachtende, behoudende meerderheid geflankeerd door een flinke, o p e n l i j k Patriotse vleugel en een iets kleinere, duidelijk Prinsgezinde groep? Het H a a g s e voorbeeld is o m n o g meer redenen b e l a n g w e k k e n d . De o u d e r l i n g e n en d i a k e n e n , zo wordt o n s verzekerd, waren daar P r i n s g e z i n d . 4 5 Dat waren o o k de Amsterdamse ouderlingen, maar onder de diakenen werden daar enkele Patriotten a a n g e t r o f f e n . 4 6 Het m a g b e t w i j f e l d worden o f dit een a l g e m e e n p a t r o o n aangeeft. Het roept tevens m o e i l i j k te b e a n t w o o r d e n vragen op. Vertegenwoordigden de kerkeraden andere m a a t s c h a p p e l i j k e g r o e p e r i n g e n en s t r o m i n g e n dan de stadsbesturen? H o e vrij stonden kerkeraden tegenover de stadsbesturen? H o e waterdicht was het stelsel van feitelijke c o ö p t a t i e w a a r m e e zij zichzelf aanvulden? Zeker in kleinere plaatsen b e h o o r d e n de kerkeraadsleden tot de lokale elite, hadden ze o o k r e g e l m a t i g zitting in p l a a t s e l i j k e bestuurscolleges. Dat zou een b e h o u d e n d e inslag veroorzaakt k u n n e n hebben. E n in geval van o n d e r l i n g en b i n n e n de kerkelijke gemeente uiteenlopende politieke sentimenten m o g e l i j k o o k de keuze voor de afzijdige, voorzichtige middenkoers.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen