Marnix van St. Aldegonde: 'Tolk der bybeltaal'; Kerklied en kerk bij Marnix - pagina 71
1. Inleiding...2. Leven en werk in vogelvlucht. - Het Wilhelmus en het recht van verzet - Antwerpen - West-Souburg...3. Marnix en de kerk...4. Marnix en het kerklied: psalmberijming. - De berijming van Utenhove - De berijming van Datheen - Marnix' psalmberijming: drie edities...5. Marnix en het kerklied: Schriftuurlijke Lofzangen...
Principiƫle stellingname W a a r o m e c h t e r b o o d M a r n i x d e kerk zoveel niet-psalmliederen aan? Hij o n d e r s c h r e e f toch ten volle Calvijns s t a n d p u n t d a t e r ' g e e n b e t e r e ' lieder e n zijn d a n d e P s a l m e n Davids? Voor e e n verklaring zullen we m o e t e n i n g a a n o p d e 'gezangenkwestie' die r e e d s in d e tweede helft van d e zestiende eeuw bestond. In h e t vorige h o o f d s t u k kwam al ter sprake dat d e g e r e f o r m e e r d e kerk in w o r d i n g behalve p s a l m e n - aanvankelijk d e S o u t e r l i e d e k e n s , d a a r n a r e s p e c t i e v e l i j k d e b e r i j m i n g van U t e n h o v e e n D a t h e e n - o o k 'Schriftuerlicke liedekens' z o n g die o p calvinistische leest g e s c h o e i d waren. H e t w a r e n l i e d e r e n m e t e e n ongetwijfeld bijbels gehalte, m a a r d o o r g a a n s g e e n strikte b e r i j m i n g e n van b i j b e l g e d e e l t e n , terwijl ook tijdsaspecten e n p e r s o o n l i j k e e l e m e n t e n e r e e n plaats in k o n d e n krijgen. Deze traditie van Schriftuurlijke l i e d e r e n was o o k n a d e o p k o m s t van g e r e f o r m e e r d e psalmb e r i j m i n g e n niet z o m a a r v e r d w e n e n . B o v e n d i e n h a d o o k Calvijn i m m e r s van begin af aan e n i g e ' g e z a n g e n ' a c h t e r d e p s a l m e n o p g e n o m e n in zijn kerkboek. Datzelfde zien we bij U t e n h o v e e n D a t h e e n . In d e oudste edities van D a t h e e n s berijming treffen we naast d e psalmen slechts zeven gezangen aan: d e tien g e b o d e n , d e lofzangen van Zacharias, Maria en Simeon, h e t Apostolicum (de b e r i j m d e Twaalf Artikelen), het g e b e d des H e r e n e n het g e b e d voor d e predikatie van J a n U t e n h o v e (beginregel: ' O Godt, die onse vader bist,'). De titelpagina geeft dit ook aan: 'De Psalmen Davids, ende ander lofsangheri, al dekt ' l o f s a n g h e n ' niet geheel d e lading. Dit aantal b r e i d d e zich spoedig uit m e t o n d e r meer: ' G h e b e d t voor d e n eten', 'Dancksegginghe n a d e n e t e n ' , h e t a v o n d g e b e d met d e beginregel 'Christe die d u bist dach e n d licht' en een extra berijming van het Apostolicum (van J a n Utenhove). De uitgaven k o n d e n o n d e r l i n g enigszins verschillen, m a a r uiteindelijk blijkt het aantal gezangen, vergeleken m e t Datheens eerste uitgaven, ongeveer verdubbeld.' In sommige streken - met n a m e in G r o n i n g e n , Friesland, D r e n t e en Overijssel, die contacten h a d d e n m e t het Duitse taalgebied - w e r d e n n o g a n d e r e gezangen gezongen, m e e r speciaal 'oostersche' of lutherse. 5 Er waren dan ook regelmatig klachten of vragen o p synodes over te vrije liederen. Zo werd o p d e synode van D o r d r e c h t in 1574, dus reeds acht j a a r n a het verschijnen van Datheens psalmberijming, d e vraag gesteld of h e t nuttig is naast d e Psalmen Davids n o g 'enighe a n d e r e gheestelijcke liedekens' 6 te zingen. Men was b a n g voor 'wildgroei', reeds in d e tweede helft van d e zestiende eeuw. Dat geldt ook voor d e zeventiende eeuw e n d a a r o m h e e f t d e n a t i o n a l e
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 januari 1998
Reformatorische stemmen | 84 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 januari 1998
Reformatorische stemmen | 84 Pagina's