Vrij of gedwongen?; Erasmus, Luther en Augustinus over de vrije wilskeuze - pagina 13

d e Erasmus d e t o e n e m e n d e v i j a n d i g h e i d die de conservatieve t h e o l o g i s c h e faculteit van L e u v e n j e g e n s h e m aan d e d a g l e g d e , vooral t o e n d e o p e n b a r i n g m a k i n g v a n v e r t r o u w e l i j k e c o r r e s p o n d e n t i e E r a s m u s in d i s k r e d i e t bracht. Inmiddels h a d L e u v e n de o f f i c i ë l e bestrijding van L u t h e r o p zich gen o m e n . "Ik m e n g mij niet in d e z e tragedie, h o e w e l e e n b i s d o m v o o r mij klaar z o u l i g g e n als ik tegen L u t h e r zou willen schrijven", b e k e n d e Erasmus in 1 5 2 0 . 1 0 E e n a p p è l o p de paus e n e e n v e r h u i z i n g naar Bazel k o n d e n h e m niet buiten d e strijd h o u d e n : van alle kanten e n m e t alle m i d d e l e n werd aan h e m g e t r o k k e n . G e z e g d w e r d , dat Erasmus h e t ei h a d g e l e g d dat L u t h e r uitb r o e d d e . E e n d o o r paus A d r i a a n V I - oud-student van Erasmus - toegezegd e b e m i d d e l i n g s p o g i n g v o n d g e e n d o o r g a n g o m d a t d e z e plotseling overl e e d (4 s e p t e m b e r 1 5 2 3 ) . T o e n L u t h e r zijn b e l o f t e o m Erasmus' n a a m niet m e e r en public te n o e m e n m e t e e n p e r s o o n l i j k e aanval in 1 5 2 3 brak, presten h e t Saksische, Poolse e n misschien o o k Engelse h o f Erasmus kleur te bek e n n e n . D e b o m barstte t o e n in 1 5 2 4 d e brieven in d r u k v e r s c h e n e n die L u t h e r e n Erasmus e e r d e r dat j a a r gewisseld h a d d e n . L u t h e r h a d daarin toeg e z e g d , n i e u w e aanvallen van protestantse zijde o p de R o t t e r d a m m e r te zullen v o o r k o m e n , als d e z e o p zijn b e u r t de kwestie L u t h e r z o u laten rusten. H e t g e r u c h t dat b e i d e n e e n m o r a t o r i u m o v e r e e n g e k o m e n waren, was niet m e e r te stoppen. Erasmus k o n niet l a n g e r zwijgen. B i n n e n acht d a g e n s c h r e e f hij zijn De vrije wil. Zijn rehabilitatie k o n h e t niet m e e r bewerkstelligen. H o e w e l L u t h e r s r e c h t e r h a n d Philippus M e l a n c h t h o n niet o n g u n s t i g over De vrije wil o o r d e e l d e e n t o e z e g d e , L u t h e r tot b e h o e d z a a m h e i d te zullen aansporen, r e p l i c e e r d e d e z e m e t h e t m e e s t steile, p r o v o c e r e n d e en tegelijk meest d i e p z i n n i g e geschrift uit zijn h e l e carrière ( d e c e m b e r 1 5 2 5 ) . B i n n e n e n k e l e w e k e n verscheen van h e t Latijnse origineel e e n parafrase in de volkstaal, Dass derfreie Wille nichts sei ( 1 5 2 6 ) . L u t h e r stelde dat d e menselijke wil in alledaagse zaken wel tot iets in staat is, m a a r inzake h e t heil tot h e l e m a a l niets. Erasmus heette e e n d r o n k e m a n , e e n schandelijk huichelaar, e e n verachter van d e Schriften, e e n vijand van h e t c h r i s t e n d o m en e e n zwijn uit Epicurus' k u d d e dat niet g e l o o f d e dat G o d zich o m stervelingen bekommert. G e k r e n k t d o o r zoveel l o m p h e i d , "die voor vriendschap g e e n plaats overlaat", r e a g e e r d e d e humanist m e t twee, i n h o u d e l i j k weinig nieuws bied e n d e d e l e n 'Hyperaspistes' besprekingen tegen Martin

Luthers

'Slaafse wil'

( 1 5 2 6 e n 1 5 2 7 ) . L u t h e r s reactie d a a r o p b e p e r k t e zich tot e e n p o l e m i s c h e parodie o p h e t Griekse w o o r d in de titel. In Erasmus' waarschijnlijk als verg r o t e n d e trap b e d o e l d e constructie van h e t voorvoegsel hyper (bovenmate,

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen